Bakı 8°C
İntiqam Soltan: "Kabinet teatr direktoru üçün deyil"
Onlayn tamaşalar... şeir
demə mərhələsi... zoom proqramı ilə məşq prosesi... karantin günlərində
teatrlarımızdan ən çox eşitdiyimiz sözlər oldu. Məhz bu dönəmdə teatrlarımızdan
- insanları evdə qaldığı müddətdə darıxmamağa səsləməli olan canlı sənət növündən
gözləntilərimiz böyük idi. Bu dəfə cansızlığı, pafosu, bayağılığı ilə diqqəti
özünə çəkməyi bacardı desək, yəqin ki, yanılmarıq. Mövzu ilə bağlı Bakı Uşaq və
Gənclər Teatrının direktoru, Əməkdar artist İntiqam Soltanlı söhbət etdik.
- Bu gün mətbuatda teatrların onlayn tamaşaları ilə bağlı tənqidi fikirlər
çox səslənir. Bu sizi narahat etmirmi?
- Mözu ilə əlaqədar nə qədər
özümüzə bəraət qazandırsaq da, mətbuat onsuz da haqlı olaraq, bizi tənqid edəcək
və edir də. Olmazmı özümüz öz işimizə bir az tənqidi yanaşaq? Həm də belə
olduqda mətbuatı qabaqlamış, eyni zamanda mətbutda dərc olunan, narazı
qaldığımız məlumatların sayını azaltmış olarıq! Teatrın "canlı sənət
növü" olması haqqında mühazirələri çox eşitmisiniz... O haqda bir kəlmə də
danışmayacam.
- Yəni, teatr karantin günlərinə hazırlıqsız yaxalanıb.
- Lap elə günü bu gün deyək
ki, teatr onlayn fəaliyyətə keçir... Necə ki, bu hadisə baş verdi... Axı, teatr
heç vaxt buna hazır olmayıb.Əvvəla, teatrlarda
videomontaj və internetlə peşəkar şəkildə məşğul olan mütəxəssislər nəzərdə
tutulmayıb... Yəni, bu ştatlar teatrlarda yoxdur. İkincisi də, hansı aktyor öz
evində çəkiliş üçün texniki avadanlıq quraşdırıb gözləyirdi ki, "pandemiya
gəlsin və mən onlayn fəaliyyətdə öz yaradıcılığımı davam etdirim"."Müdir deyib, mütləq
etməliyəm?!" prinsipi nə vaxtacan öz qüvvəsini saxlamalıdır, axı...
- Bu gün teatr direktorları nəinki yaradıcı insanların işi ilə
maraqlanır, çoxu heç səhnə üzü görmürlər.
- Teatr yaradıcı təşkilatdır.
Direktorun diktəsi ilə yaradıcılıq fəaliyyəti baltanın suda üzməsi qədər tərs
mütənasibdir... Teatr direktoru kabinetdə otura bilməz. Ola bilər kabinet direktorlar
üçündür, ancaq teatr direktoru üçün deyil. Əgər teatr direktoru bütün günü kabinetdə
otursa, təbii ki, səhnənin də qibləsini unudacaq. Eyni zamanda atyorların da məbəd
dediyi teatrın qibləgahını yaddan çıxaracaq. Teatr rəhbəri teatr adamlarının
içində dörd divardan ibarət kiçik bir xanədanda oturmamalıdır.
- Yaxşı, bəs, onda teatrların mövcud durumda öz fəaliyyətlərini yüksək səviyyədə
davam etdirmələrini iddia edənlərə nədir sözünüz?
- Mövcud durumda, yəni,
pandemiya dövründə biz, yəni, teatrlar nə qədər məhsuldar işlədiyimizi iddia
etsək də, "karantin" və "teatr" bir-birinə barışmaz müxalifətdə
duran məsələlərdir.Axı, bu şəraitdə
teatrlardan yaradıcılıq planı tələb edənlərdən fərqli olaraq, biz səhnəni daha
yaxşı tanımalıyıq. Onun füsunkarlığını daha yaxşı bilməliyik. Səhnədən zalda
oturan tamaşaçıya birbaşa nüfuz etməyin necə mümkünlüyünü və nə demək olduğunu
bizlər gözümüzlə görürük. Biz kabinet adamı deyilik, səhnə adamıyıq. Və səhnə
ilə bağlı həqiqətləri demək qəbahət deyil. Demirəm, əlimizi əlimizin üstünə
qoyub oturaq. Şükürlər olsun ki, heç oturmuruq da...
- Yaxşı, bəs, pandemiya dövründə Bakı Uşaq və Gənclər Teatrının fəaliyyətini
necə qiymətləndirərsiniz?
- Bakı Uşaq və Gənclər
Teatrının bu ərəfədə, yəni, pandemiya dövründə gördüyü işlərin faktlarını
sadalasam, inandırıcı olmaya bilər. Amma qısaca deyim; mövcud durumda məcburi şəkildə
evdən işləməyə məcbur olan teatr, nə az nə çox, 100-ə qədər müxtəlif
videomaterial (kiçik nağıllar, kompozisiyalar, viktorina tipli videolar, hətta
müxtəlif ölkələrin aktyorları ilə birgə və s.) hazırlayaraq, teatrın "Youtube"
kanalına yerləşdirib. Bundan əlavə də, hər iki-üç gündən bir teatrın
tamaşalarını "Youtube"a planlaşdırdığımız ardıcıllıqla yerləşdirmişik.
Və bu tamaşaların da hər üçüncüsü gənclərə yönəlmiş, əsasən, sağlam həyat tərzi,
zərərli vərdişlərlə mübarizə və sair tamaşalar olub. Bu sadaladıqlarımı
bilirsiniz, çünki mətbuatda dəfələrlə gedib.
- Gəlin, səmimi olaq.
- Səmimi olsaq, bütün bunlar teatr adlanan qurum
üçün daha çox qonşudan qalma dala prinsipinə bənzər işlərdən başqa bir şey ola
bilməz... Müqayisədə daha aydın görünər. Düşünün ki, futbol komandası onlayn
rejimdə məşq edir...
-Onlayn tamaşalarda izləyicilərin sayının azlığından belə qənaətə gəlmək
olarmı ki, bizim tamaşaçılara teatr lazım deyil?
- Mən bu fikirlə razı deyiləm.
Teatr onlayn çalışmaq üçün deyil, canlı sənətdir. Əgər internet, onlayn canlı
qüvvələrə, canlı güclərə üstün gəlirsə, bu artıq, ümumiyyətlə, canlıların zəifliyidir.
Sadəcə olaraq, Azərbaycanda teatr onlayn çıxışlara hazır deyil. Teatrlarımız
onlayn rejimə hazır deyil. Bu onlayn məsələsi ayrıca məktəbdir. Bir gün ərzində
onlayn rejimə keçmək mümkünsüzdür. Buna hazırlaşmaq, tədrisini almaq lazımdır.
İndiyə qədər teatrı onlayn şəkildə nümayiş etdirmək heç planda da olmayıb. Bunu
teatrların zəifliyi kimi qəbul etmirəm. Bu, sadəcə, o demək idi ki,
teatrlarımız belə sistemə, sabahkı onlayn aləmə hazır deyil. Nəinki Azərbaycanda,
dünyanın heç bir yerində teatrlar onlayn dünya ilə müharibəyə hazır deyildilər.
Virtual aləmin öz peşəkarları var, biz onlara bata bilmərik. Teatrın onlayn
versiyası üçün ayrıca bir qol açılmalıdır, orada peşəkarlar işləməlidir.
- Bəs, bu gün onlayn şəkildə tamaşaçı qarşısına necə çıxırsınız?
- Aktyorların çoxunun hələ
krediti bağlanmamış telefonu ilə əli əsə-əsə "ala başına-kül başına"
"formatında" nələrisə çəkib, Azərbaycanda hər kəsə məlum, dörd təkərinin
biri olmayan at arabası sürətilə çalışan mb-la göndəririk müəyyən olunmuş
işçinin vhatshapına. Videonun olan keyfiyyəti də yolda itir, o da qeyri-peşəkarcasına
həmin materialı "montaj edir"... Əslində, paslı mişarla işləyən cərrah
kimi didik-didik edir. Və biz təsəvvürünüzdə rahat canlandıra biləcəyiniz
keyfiyyətdə olan materialla bizi öz təxəyyülündə ideallaşdıran tamaşaçı
qarşısına çıxırıq.
- Sizcə, o çəkilən videolar "Quş qoymaq" üçündür, yoxsa daha çox
like topamaq üçün?
-Videokonfranslarda
yuxarıların qarşısında necə yazıldığını belə bilmədiyimiz "like"lərlə
öyünmək məqsədilə tamaşaçı "like"ləri yığa bilmədiyimizi görəndə isə
məcbur "müxtəlif" yollarla "like"lər əldə edirik. Bu yerdə
unuduruq ki, o müxtəlif yolları ən zəif tanıyan teatr adamlarıdır. Yəni, hamı
bunu bizdən yaxşı bilir. Üzümüzə vurmasalar da... Amma axı, bizim işimiz kimlərdənsə
daha çox tamaşaçının xoşuna gəlmək, bir çox hallarda yuxarıdan baxdığımız səhnədən
zala tamaşaçıya nəsə verməkdir. Özünüz deyin, tamaşaçı evdə oturduğu müddətdə
Hollivudun, Bollivudun, nə bilim daha hansı "...vud"un" 3
D"-dən "7 D"-yə, "HD"-dən "ultra HD"-yə qədər
keyfiyyətli, peşəkar çəkilişlərini qoyub mənim plan vermək xətrinə
"Kitayski", "donqili" telefonlarla "selfiyə"
"çəkdiklərimə" baxarmı?!Heç olmasa, bizim teatrın bu sarıdan bəxti gətirib ki, əməkdaşlarımızın əksəriyyəti
gənclərdir və müasir həyatın nəbzinin dəqiqədə neçə dəfə vurduğunu bilirlər.
Belə ki, aktyorların çoxunun evində müxtəlif personaj geyimləri və milli geyimləri
var (Birincisi, ona görə ki, teatrın hətta öz paltarlarını belə saxlamağa yeri
yoxdur, ikincisi də, gənc aktyorlar əlavə qazanc üçün müxtəlif təşkilatlarla
işdən sonra əməkdaşlıq etdikləri üçün şəxsi geyimlər tikdiriblər). Olmayanlara
da tamaşaçılarımızın xətrinə "karantin qaydalarını pozub" paylamışıq.
Aidiyyatı təşkilatlar əl-ayağa düşməsin. Çünki biz karantin qaydalarını pozanda
hələ cərimələr tətbiq olunmamışdı. Üstəlik aktyorlarımızdan biri
televiziyalardan birində montaj işində çalışır... Ona görə də işlərimizi az-çox
qura bildik. Elə o hesaba dedim ki, 100-ə qədər müxtəlif videomateriallar hazırlayıb
teatrın Yutub kanalına yerləşdirə bildik...
- Aktyorların formada qalması üçün, sizcə, bu kifayət idimi?
- Bu elədiklərimiz nə sənət
əsəri sayıla bilər, nə də aktyorların yaradıcılıq imkanlarının inkişafında irəli
addım ola bilər. Və mən düşünürəm ki, aktyorların bacarıqları, istedadları üzərində
öz işimizi qurmaqla (direktor imicimizi qorumaq xətrinə) onlardan sui-istifadə
etmək, sadəcə, misilsiz cinayətdir... Ona görə də nəsə düşünmək lazım idi ki,
sabah pərdələrin arxasından boylanıb tamaşaçı ilə üzbəüz qalacaq aktyor
"formada" qalsın...Düşündüm və qərarlaşdırdıq
ki, teatrımızın bütün aktyorlarının iştirakı mütləq olmaq şərti ilə
"monotamaşalar festivalı" planlaşdıraq.
- Hər il monotamaşalar festivalı təşkil edirsiniz. Ümumiyyətlə, məqsədi və
məramı nə idi bu festivalın?
- Əgər monotamaşa hazırlayırıqsa,
niyə festival etməyək – dedik. "Bizim teatr – Monotamaşalar” – adlandırılan
festivalın karantin müddəti bitdikdən sonra keçirilməsi nəzərdə tutulur. "Evdə
qal, teatrsız qalma” – festivalın devizidir. Festivalın keçirilməsində məqsəd hər
bir aktyora öz bacarıqlarını nümayiş etdirməsi üçün meydan vermək, Azərbaycanda
festival ənənəsinin genişlənməsinə vasitəçi olmaqdır. Hazırda Bakı Uşaq və Gənclər
Teatrında çalışan hər aktyor monotamaşalar festivalı üçün öz tamaşasını
hazırlayır. Festivalda iştirak üçün janr məhdudiyyəti qoyulmayıb və aktyorlar
dünya klassiklərindən tutmuş, müasir Azərbaycan ədəbiyyatına qədər müxtəlif əsərlərə
müraciət ediblər. Festivala yalnız birinci mərhələdən (daxili baxışdan) keçən
tamaşalar buraxılacaq. Və hər bir aktyor bu gün öz
monotamaşası üzərində çalışır. Karantin bitər-bitməz biz baza hissəsi hazır
olacaq həmin monotamaşalara daxili baxış edib, teatrın daxili imkanları
hesabına həmin tamaşaları texniki baxımdan ərsəyə gətirib festivalın tarixini
müəyyənləşdirək.Bununla
əlaqədar ölkə teatrlarına rəsmi müraciət etmişik. Bir neçə teatr artıq bizə
qoşulmaq qərarı verib. Hətta planımız belədir ki, festival bütün ölkə ərazisində
(teatr olan bölgələrdə) təyin olunmuş hər gün bir rayon və ya şəhər teatrında
olmaqla keçirilsin.Tərəfimdən tərtib olunmuş bu layihədə bütün detallar,
fors-major halları daxil olmaqla nəzərə alınıb.
Xəyalə Rəis
