SƏSLƏ-RƏNGLƏ İFADƏ OLUNAN İSTEDAD
Dünyanın
məşhur səs saxlancından az-çox xəbərdar olanlara "Müəzzinzadə” soyadı çox yaxşı tanışdır. Belə ki, müsəlman dünyasının ötən əsrin
ikinci yarısına təsadüf edən bütün dini mərasimlərində ucalan səs bilavasitə mərsiyə
və növə ustası Rəhim (1925-2005) və Səlim (1936-2016) Müəzzinzadə qardaşlarına
məxsus olmuşdur. İran radiosunun ilk müəzzini olan ataları Əbdülkərimdən
aldıqları səs sənəti dərsini onlara bəxş olunan səksən illik ömür payında şərəflə yaşadan Rəhim və Səlim
zamanında İranın ən məşhur şəxsiyyətlərindən olublar, desək, yanılmarıq. Bunun
kökündə isə onların səslərinin müsəlman-İran incəsənət tarixinin ayrılmaz
parçası olması, "Bayatı-Türk” və "Mahur” üstündə oxuduqları azanın şaşırdıcı
təsir gücünə malik olması dururdu. Onlar kiçik qardaş Səlimin ailəsində dünyaya
gələn (1958) Vədud adlı oğlan uşağının səsindəki ecazkarlığı duyanda
Müəzzinzadələrin "səs estafeti”nin layiqlə davam etdiriləcəyindən rahatlıq
tapmış oldular. Amma zamanı yetişəndə öz istedadını həm də rənglərə sevgisində
ifadə etməyə imkan tapan Vədud atasına və əmisinə "ortaq” olmaqdan vaz keçməyə
qərar verir. Bunun ardınca isə o, İranda və Türkiyədə rəssamlıq üzrə ixtisas
təhsili almaqla müstəqil yaradıcılığa-özünüifadəyə qədəm qoyur. Beləcə, dünyanın
məşhur miniatür ustalarının yetişdiyi torpaqda sonralar cənubun yeni sənət ulduzuna
çevriləcək rəssam yetişməyə başlayır. Bu
prosesdə ən qəribəsi Vədudun məşhur təbrizli sələflərinin yolu ilə getməməsi
olmuşdur. Onu heç yaxından tanıdığı Türkiyədə, eləcə də Avropa və Amerikada hər
addımda qarşılaşdığı "müasir sənət” yönümləri də özünə cəlb edə bilməmişdir.
İranın sənət məkanına bələdçiliyimizin qarşısında deməliyik ki, əslində gənc
rəssamın seçdiyi yaradıcılıq yolu çox risqli idi. Başqa sözlə desək, Vədudun ona
qədər Avropa və rus-sovet rəngkarlığında mövcud olan realist-gerçəkçi bədii
prinsipləri yeni çalarlarla zənginləşdirə biləcəyi sual altında idi. Etiraf
edək ki, çoxları kimi elə onun özü də bəzən səslə rəngin qovuşduğu sənət
dünyasının yaxın gələcəyinə bir qədər şübhə ilə yanaşırdı. Onun bir əli fırçalı
hərdən Bakıya yollanması və görkəmli muğam ustası Ağaxan Abdullayevdən dərs
almasında da həmin "şübhələrin” reallaşacağı təqdirdə alternativ addım ata
bilmək istəyi dururdu. Amma gecə-gündüz çəkilən zəhmət tezliklə öz bəhrəsini
verdi və o, İranda həm qavalı, həm də palitrası ilə tanınan yaradıcıya çevrildi.
Onun əsərlərinin İran şəhərləri (Təbriz, Urmiya, Rəşd, Ənzəli Ərdəbil) ilə
yanaşı, bir çox dünya ölkələrində (ABŞ, Kanada, Fransa və s.) uğurla nümayişi
də daha çox miniatür üslublu əsərləri ilə tanınan məkana yerli sənət
ənənələrinə fərqli bədii çalar bəxş edən realist-gerçəkçi bir sənətkarın
gəldiyini təsdiqlədi. Yaratdıqlarını İrandan heç də az tanınmadığı Azərbaycanda
nümayiş etdirmək onun ən ülvi arzularından biri idi. Ən nəhayət, Azərbaycanın
müstəqillik əldə etməsindən sonra baş tutan bu yaradıcılıq hesabatına Vədud rəssam-xanəndə
kimi gəlmişdi. Onun 2002-ci ildə Milli Azərbaycan İncəsənəti Muzeyində təşkil
olunan fərdi sərgisinin açılışında Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər
Əliyev də iştirak etmişdi. O, sərginin ekspozisiyasındakı əsərlərlə, eləcə də
özünün gənc rəssam tərəfindən çəkilmiş portreti ilə tanış olandan sonra onun
səsinə də qulaq asmışdı. Ulu öndərin həmin görüşdə söylədiklərindən: "Mən çox sərgilərə baxmışam. Hər sərginin öz yeri
var. Heç birini digəri ilə müqayisə edib demək istəmirəm ki, bu yaxşıdır, o
yaxşıdır. Yox. Amma bugünkü sərgi məndə çox böyük təəssürat oyatdı. Bu
əsərlərin hər biri bizim dostumuzun, gənc rəssamın nə qədər böyük istedada
malik olduğunu göstərir. Eyni zamanda, nə qədər fədakar insan olduğunu sübut
edir. Sərgidə kiçik bir əsər var. Şubert
haqqında bu cür əsəri kiçik bir yerdə elə yaradıb ki, adam məəttəl qalır ki,
bunu necə yaratmaq olar. Mən çox sevinirəm, çox şadam. Bilirsiniz ki, belə
sərgilərə gəlməyə mənim çox vaxtım yoxdur. Ancaq mənə xəbər vermişdilər ki, sən
gələcəksən və burada sənin sərgin açılır. Dünən də mənə sərgidə nümayiş
etdiriləcək işlər barədə bir az məlumat verdilər. Baxmayaraq ki, bu gün mənim
işim həddən çoxdur, amma bu sərgiyə gəldim. Hər bir əsərə diqqətlə baxdım. Heç
bir əsərin yanından keçmədim. Bəzən olur, sərgiyə gedirsən əsərlərin birinə,
ikisinə baxırsan, hiss edirsən ki, ümumi təsəvvür var. Amma burada təkcə ümumi
təsəvvür məsələsi deyildir. Onsuz da bir neçə əsərə baxandan sonra artıq məndə
təsəvvür yarandı. Burada mən hər bir əsərə baxmaq istəyirəm. Onun incəliyini,
təbiiliyini görmək istəyirəm. Ona görə də xeyli vaxtdır ki, mən buradayam. Amma
mən buna vaxt itirdiyimə görə şadam. Şadam ki, bu sərgini gördüm. Demək,
Azərbaycan xalqı, – indi müstəqil Azərbaycanda da, İranda da, – bütün İran
xalqı yüksək istedada malikdir. İndi biz bölüşdürə bilmirik ki, Şəhriyar
kimindir. Təbiidir ki, Azərbaycanındır. Eyni zamanda, o, İranındır. Xətai
kimindir? O, İranın və Azərbaycanındır. Belələrini çox saymaq olar. Vədud da
İran vətəndaşıdır, rəssamıdır, amma azərbaycanlıdır. Demək, İranda çox
millətlər var, azərbaycanlılar da var. Azərbaycanlılar öz istedadını bu cür
nümayiş etdirən, Şərq aləminə indiyə qədər uyğun olmayan Avropa üslubunda belə
əsərlər yaradan rəssam yetişdiribdir. Əziz dostum, mən səni təbrik edirəm. Mən
sənin əsərlərindən çox böyük həzz aldım. Güman edirəm, burada sərgiyə gəlib
maraq göstərənlər, baxanlar çox olacaqdır. Sən gəncsən. Neçə yaşın var?
–
VƏDUD
MÜƏZZİN:
41 yaşım var.
–
HEYDƏR
ƏLİYEV: 41 yaş... Ən gözəl yaşdır. Çünki mən bu yaşların hamısını keçmişəm. Bu,
ən gözəl yaşdır. Ona görə vaxtı itirmə, işini davam etdir. Yaxşı oxuyursan,
səsin yaxşıdır. "Segah” da mənə ləzzət verdi. O da pis deyildir. Hərdən bir oxu
ki, ilham alasan. Amma vaxtının çoxunu bu işə sərf et. Çünki bu, oxumaqdan daha
da vacibdir. Oxuyanlar çoxdur. O tərəfdə də, bu tərəfdə də, o tayda da, bu
tayda da çoxdur. Amma belə əsərlər yaradanlar o qədər də çox deyildir. Xüsusən,
İranda. Elədirmi? Cənab səfir düz deyirəm.
–
ƏHƏD
QƏZAİ/İranın Bakıdakı səfiri: Bəli.
–
HEYDƏR
ƏLİYEV: Səni təbrik edirəm, cansağlığı arzu edirəm. Mənim haqqımda əsər
yaratdığına görə də təşəkkür edirəm və demək istəyirəm ki, çox dəyərli bir
əsərdir. Yəni rəssamlıq ustalığı nöqteyi-nəzərindən dəyərlidir. Sənə təşəkkür
edirəm”.
Bu sərgi Vədud Müəzzinin Azərbaycanda sonuncu
hesabatı olmadı. Belə ki, onun 2014 və 2018-ci ildə Bakıdakı Muzey Mərkəzində
böyük marağa səbəb olan yeni fərdi sərgiləri təşkil olundu. Ekspozisiyasına 85
əsərin daxil edildiyi son sərgi onun yaradıcılığının bütün zənginliyi ilə
duymağa imkan verdi, desək, yanılmarıq. Onun müxtəlif janrlarda ərsəyə
gətirdiyi rəngkarlıq tabloları dünyaya "Vədud baxışı”nın estetikası barəsində
müəyyən fikir söyləməyə əsas verir…
Əgər
mövcud olan bütün üslub və cərəyanların mayasında realizm ənənələrinin
dayandığını etiraf etməli olsaq, onda bu "çərçivə”yə yeni çalarlar əlavə etməyin çox çətin olduğunu da vurğulamalıyıq.
Bu yerdə deyək ki, realizm üslubunda əsər yaratmağın asan olduğunu düşünənlər
yanılırlar. Əgər qədim zamanlardan XX əsrə qədər yaradılanların bilavasitə
rəssamların realizm ənənəsinə tapınaraq
ərsəyə gətirdiklərini söyləməli
olsaq, bu uzun əsrlər boyu bizi öz sehrinə salan həmin əsərlərin həmin məlum
estetikaya özünəməxsus çalarlar əlavə edilərək ictimailəşdirildiyini deməliyik.
Həmin əsərlərdə real obyektə-qaynağa fərdi və fərqli münasibət göstərildiyindən
zaman-zaman bizə tanış olanlar yeni və
duyğulandırıcı görünməkdədir. Elə Vədudun realizmə münasibətində də biz
hamımıza məlum olanlardan seçilən
estetika nümayişi gördüyümüzdən, onlar cəlbedici və təsirli görünməkdədirlər.
Bununla belə, müxtəlif janrlı həmin əsərlərin bədii tutumunda miniatür
və muğam ruhu duyulmaqdadır. Rəssamın realizm çalarlarına bələdiyi həmin
şaşırdıcı estetik nüanslar rəng uyarlılığında və yaxı ritmində hifz olunmaqdadır.
Ona görə də gördüklərindən heyrətlənməyi bacaran və bundan usanmayan rəssamın
inanılmaz dərəcədə gerçəkçi olan realizmi özünəməxsusdur…
Ziyadxan Əliyev