Hikkəli siyasətin sonu - TƏHLİL
Politoloqların fikrincə, İran Azərbaycana qarşı əvvəllər
tutduğu mövqedən çəkildikcə, daha konstruktiv fəaliyyət ortaya qoyacaq. İrana
qarşı tətbiq edilən sanksiyalar da bu ölkəni regional əməkdaşlığa can atmağa məcbur
edir.
Vətən Müharibəsi Azərbaycanın qələbəsi ilə başa
çatdıqdan bir müddət sonra qonşu İran İslam Respublikasından ölkəmiz ünvanına
heç bir əsası olmayan ittihamlar səsləndirildi. Zəfər Gününün ildönümü
yaxınlaşdıqca, Tehran-Bakı münasibətlərində gərginlik yenidən artdı. İran hansısa
əyalət mollasının dili ilə gah Azərbaycanı hədələdi, gah da Gorus-Qafan yolunun
ölkəmizdən keçən hissəsi ilə Xankəndidəki separatçılara qeyri-müəyyən yüklər
daşıdı. Bununla rəsmi Tehran regiondakı yeni reallıqla barışmayaraq qeyri-səmimi
münasibət sərgilədi.
Avrasiya materikində yeni hədəflərə doğru
Son vaxtlar isə İranın mövqeyində dəyişiklik hiss
olunur. Rəsmi Tehran iki ölkə arasındakı gərginliyi azaltmağa yönələn açıqlamalar
verir. Maraqlıdır, İranın mövqeyindəki bu yumşalma nə ilə əlaqədardır? Mövzu
ilə bağlı fikirlərini "Kaspi” qəzetinə bölüşən politoloq Məhəmməd Əsədullazadəbildirdi ki, Azərbaycanın ikinci Qarabağ savaşında zəfər əldə etməsi regionda
yeni geosiyasi və geoiqtisadi nizam formalaşdırıb. Onun sözlərinə görə,
regionda cərəyan edən proseslərdə Türkiyənin rolu xüsusilə diqqət çəkir.
Politoloq vurğuladı ki, Türkiyə-Azərbaycan kombinasiyası əsas moderator olub: "Avrasiya
materikində yeni hədəflərə doğru irəliləyiş prosesi başlayıb. Avropanı Asiya ilə
birləşdirəcək Zəngəzur dəhlizinin istifadəyə verilməsi regionun siyasi nizamını
müsbət istiqamətə yönəldəcək. Bu faktorlar qarşısında qalan İran Qarabağ
savaşında Azərbaycanın qələbəsini qəbul etmək istəmirdi. Rəsmi Tehran üzdə Azərbaycanın
ərazi bütövlüyünü dəstəkləsə də, reallıqda çalışırdı ki, Qarabağ münaqişəsi həllini
tapmasın”.
Regional siyasi-iqtisadi inteqrasiya
Politoloq söylədi ki, bütün bunlar, xüsusən də Azərbaycan
və Türkiyənin mövqeyinin güclənməsi, regional siyasi-iqtisadi inteqrasiyanı
özündə əks etdirən 3+3 formatında əməkdaşlıq təşəbbüsü İranı ciddi narahat edir:
"Rəsmi Tehran destruktiv, qeyri-səmimi regional siyasətin nəticəsi olaraq,
regiondakı yeni reallıqları qəbul etmək istəmirdi. Lakin Azərbaycanın haqlı və
prinsipial mövqeyi, aparılan danışıqlar, Rusiya və Türkiyənin proseslərdəki
rolu İranı geri addım atmağa məcbur etdi. Rəsmi Tehranın təzyiq və təhdid siyasəti
heç bir səmərə vermədi. Azərbaycanla münasibətləri gərginləşdirmək İranın öz əleyhinə
işləyirdi. Məhz buna görə də, ölkəmizlə münasibətləri normallaşdırmaq istiqamətində
addımlar atıldı. Yalnız buy yolla və regional əməkdaşlıqda iştirak etməklə İran
beynəlxalq sanksiyalardan yayına, iqtisadi inkişafa nail ola, Azərbaycanla birgə
iqtisadi layihələri reallaşdıra bilər. Düşünürəm ki, gələcəkdə prezidentlərin
görüşü zamanı qarşılıqlı münasibətlərin, regional iqtisadi, siyasi əlaqələrin
inkişaf etdirilməsi əsas müzakirə mövzusu olacaq. Bu istiqamətdə razılığa gəlinməsi
gözləniləndir. Bununla yanaşı, Azərbaycan İranın siyasətini daim izləməli,
Türkiyə ilə siyasi, iqtisadi, hərbi əlaqələri daha da inkişaf etdirməli,
hansısa region dövlətinin gələcəkdə ölkəmizə qarşı yönələ biləcək təzyiq siyasətini
bu yolla neytrallaşdırmalıdır”.
Tehran səhvlərini anladı
Politoloq Sədrəddin
Soltan qəzetimizə
açıqlamasında dedi ki, İranın Azərbaycanla bağlı yaratdığı süni gərginlik
hazırkı dönəm üçün başa çatıb. Onun sözlərinə görə, ehtimal etmək olmaz ki,
İran gələcəkdə hansısa bəhanə ilə Azərbaycana qarşı yeni iddialarla çıxış etməyəcək:
"İranın Azərbaycan əleyhinə atdığı addımlarla bir daha sübut etdi ki, rəsmi Bakının
tutduğu mövqe düzgündür. Azərbaycanda İranın iddia etdiyi kimi xarici ölkələrin,
o cümlədən İsrailin qanunsuz hərbi qulluqçusu yoxdur. Bundan başqa, sübut
olundu ki, İran tərəfi Azərbaycan ərazisində qanunsuz fəaliyyət göstərib,
qeyri-qanuni şəkildə ölkəmizdən keçməklə Ermənistana giriş-çıxış edib. Azərbaycan
tərəfinin haqlı etirazlarından sonra rəsmi Tehran səhvlərini anladı, gərginliyin
onun öz əleyhinə işləyəcəyini dərk etdi. Bunun ardınca, Azərbaycanla münasibətləri
yaxşılaşdırmaq üçün addımlar atdı. İlk növbədə Tehran rəsmiləri Bakıya gəldi.
Ardınca İran prezidenti, xarici işlər naziri mehriban qonşuluq siyasətini, ikitərəfli
əlaqələri davam və inkişaf etdirmək istiqamətində açıqlamalar verdilər. Zəfər
Günü ilə bağlı Azərbaycan xalqına və dövlət başçısına təbriklər ünvanladılar.
Bununla İran, vaxtilə Azərbaycana qarşı yanlış addımlar atdığını etiraf etdi.
Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Azərbaycandan, o cümlədən Qarabağdan
İrana çağırışları da Tehran-Bakı münasibətlərinin yaxşılaşmasına, gələcək
inkişafına təsirsiz ötüşmədi”.
Avropaya açılan pəncərə
Politoloq vurğuladı ki, hazırda İran Azərbaycanla əməkdaşlığın
faydalı olduğunu dərk edir: "Tehran 3+3 formatında əməkdaşlığa hazır olduğunu bəyan
edib. Perspektivdə İran Azərbaycana qarşı tutduğu mövqedən çəkiləcək, daha
konstruktiv və gerçəkçi fəaliyyət ortaya qoyacaq. Tehran anlayır ki, Azərbaycana
qarşı hikkəli siyasət yürütmək effekt verməyəcək. Bundan başqa, İrana qarşı tətbiq
edilən sanksiyalar da bu ölkəni regional əməkdaşlığa can atmağa məcbur edir.
Ermənistan bazarı Rusiya tərəfindən zəbt edildiyindən, İrana burada geniş yer
yoxdur. Ancaq İranın Azərbaycanla yaxşı ticarət əlaqəsi qurması, ölkəmiz üzərindən
beynəlxalq bazara çıxması mümkündür. Odur ki, İran Azərbaycanla əlaqələrə, əməkdaşlığa
üstünlük verir. Baş nazirin müavini Şahin Mustafayevin bu günlərdə Tehrana səfəri,
orada keçirdiyi görüşlər onu deməyə əsas verir ki, İran üçün Azərbaycan həm də
Avropaya açılan bir pəncərədir. İran Azərbaycanın nəqliyyat, enerji və sair
infrastruktur layihələrindən yararlanmaq istəyir”.
Rufik İSMAYILOV