MəktəbZaqafqaziya
məktəblərinin1829-cu il 2 avqust tarixli Nizamnaməsinə
əsasən,1830-cu il dekabrın 30-da fəaliyyətə başlamışdı. Şuşa qəza məktəbi
dövlət idarələri üçün qulluqçular, ilk növbədə isə Azərbaycan və rus dillərinə
tərcüməçilər hazırlamaq məqsədilə açılmışdı. Burada təhsil alanların böyük
əksəriyyəti bəy və tacir balaları idi. Məktəb Şuşada olan Bazel alman missionerlərinin
cəmiyyəti tərəfindən pulsuz olaraq bir il müddətinə verilmiş binada yerləşirdi.
İki sinif otağından əlavə, burada iki müəllimin yaşaması üçün də yaxşı şərait
yaradılmışdı.
Şuşa qəza məktəbinin birinci sinfinə
birinci il 19 şagird qəbul olunmuşdu. Lakin ildən-ilə şagirdlərin sayı
artaraq1833-cü ildə 27, 1834-cü ildə 44 nəfərə çatmış və ikinci sinif də
açılmışdı.Rusiyadan Zaqafqaziya Məktəblər Direktorluğunun sərəncamına
göndərilmiş titulyar müşavir Nikolay Mixaylovski məktəbin ilk müəllimi və ştat
üzrə nəzarətçisi təyin edilmişdi. Tədris planına şəriət, qiraət, hüsnxətt,
hesab, rus dili və Azərbaycan dili daxil idi. Bu fənlərlə yanaşı, kənd
təsərrüfatı kursu keçilir və bağçılıq öyrədilməsi də nəzərdə tutulurdu. Açılış
münasibətilə məktəbə ilk oxu üçün bəzi kitablar ianə edilmiş, bundan əlavə,
Zaqafqaziya Məktəblər Direktoru Tiflis gimnaziyasından pulsuz olaraq bir sıra
dərslik və tədris vəsaiti göndərmişdi.
Məzunları Azərbaycan maarifi, məktəb və
mədəniyyətinin inkişafında mühüm və böyük rol oynamış Şuşa qəza
məktəbi1874-cü ilə qədər öz fəaliyyətini davam etdirib və yerini Şuşa
şəhər məktəbinə verib.
Şuşa sakinləri məktəblərdə ana dilinin
öyrənilməsinə xüsusi diqqət yetirirdi. Bu baxımdan Şuşaməktəbinin
müəllimləri Mirzə Həsən bəy Əmirovvə Mirzə Aslan bəy Əmirovana
dilinin müvəffəqiyyətli tədrisi sahəsində çox məşhur idilər. Fransız dili bölgə
tacirlərinin Fransa ilə ticarət əlaqələri yaratması üçün zəruri idi və əhalinin
əlavə vəsaiti hesabına tədris olunurdu.
Şəhər məktəbində təhsil pullu
idi.Şuşadaşəhər məktəbi açılarkən hər şagirddən alınan illik təhsil
haqqı 5 manat idisə, bu məbləğ1876-cı ildə 8,1878-ci ildə isə 12
manat olmuşdu. Pedaqoji Şuranın qərarı ilə kasıbların təhsil haqqından azad
edilməsinə baxmayaraq, şagirdlərin böyük əksəriyyətindən təhsil haqqı alınırdı.
Lakin buna baxmayaraq, şəhər məktəbində şagirdlərin sayı ilbəil artırdı. Təsis
edildiyi ilk illərdəŞuşa şəhər məktəbində 375 nəfər şagird təhsil alırdı.
Bu,Rusiyada dövrünün ən çox şagird kontingenti olan məktəbi idi.
Şuşaşəhər məktəbində1875-ci
il mayın 6-da kasıb zadəgan övladlarının təhsil aldıqları konvikt təşkil
edildi. Onlar dövlət hesabına pansionda yaşayıb təhsil alırdılar.
Şəhər məktəblərinin nəzdində
kitabxanalar təşkil edilirdi. Şagird kitabxanasının zənginliyi ilə fərqlənən
Şuşa məktəbi tədris vəsaiti və fənn kabinetləri ilə çox yaxşı təchiz olunmuşdu.
1880-ci ildəŞuşaşəhər
məktəbinin nəzdində xüsusi musiqi sinifləri açıldı. Bu siniflərin Şuşada
professional musiqi hazırlığı olan musiqiçilər nəslinin yetişməsində rolu
əhəmiyyətli və danılmazdır.
Elə həmin il məktəbin tədris planında
ipəkçilik peşəsi də yer aldı.
Həm təhsilin, həm də peşə
öyrədilməsinin köməyi ilə öz həyat səviyyəsini və siyasi dünyagörüşlərini
artıranlara qibtə ilə yanaşan tacir və sənətkarların da arzularını təmin
etməkdən ötrü Şuşa şəhər məktəbinin nəzdində bazar günü məktəbləri təşkil
edildi.
Daim birinciliyinə görə diqqət
mərkəzində duranŞuşaşəhər məktəbi əsrin sonlarına doğru mövqeyini
itirməyə başladı. Təhsilin keyfiyyəti şəhər ictimaiyyətini razı salmadığından
onların təkidi ilə 1881-ci il sentyabrın 20-də Şuşada 6 sinifli realnı məktəbin
əsası qoyuldu. Çox zaman rus-tatar və ya digər ibtidai məktəbləri bitirən gənc
məzunlar şəhər məktəbində hazırlıq keçir və ibtidai sinif müəllimliyinə imtahan
verirdilər. Beləliklə, Şuşa şəhər məktəbi müəllim hazırlamaq vəzifəsini də
yetərincə icra edirdi.
XX əsrin 20-ci illərindən başlayaraq
məktəb çiçəklənmə dövrünə qədəm qoydu - 1927-1928-ci dərs ilindən etibarən
yeddiillik məktəbə çevrildi və respublikanın ən yaxşı təhsil ocaqları sırasına
daxil oldu. Məktəbin Ə.Abbasov, S.Ələsgərov, A.Kazımova kimi məşhur məzunları
olub.
1937-1938-ci dərs ilindən Şuşa
məktəbinə 1 nömrəli şəhər orta məktəbi adı verildi.
1966-cı ildə 1 nömrəli məktəbdən daha bir
təhsil ocağı - 4 nömrəli orta məktəb yarandı.
1 nömrəli orta məktəb isə yeni binaya köçürüldü və Üzeyir Hacıbəyovun
adını daşımağa başladı. Sovet dövründə məktəbin fəxri məzunlarından P.Rüstəmov,
Sovet İttifaqı Qəhrəmanı X.Məmmədov, elmlər doktorları S.Rüstəmov,V.Yusifzadə,
Ə.Rüstəmov, S.Tağıyeva və başqalarının adı fərqləndi.
1 nömrəli orta məktəb 1992-ci ilədək
Şuşa şəhərində fəaliyyət göstərib. Bu dövrdə məktəbdə 24 fənn kabineti və
laboratoriyaları, hərbi hazırlıq kabineti, 2 linqafon otağı, kitabxana, akt və
idman zalı, yeməkxana mövcud olub. Şuşanın işğalı ilə əlaqədar məktəb müəyyən
heyət və şagird kollektivi ilə 2015-2016-cı dərs ilinədəkBakı şəhəri
Yasamal rayonu 38 nömrəli məktəbin binasında fəaliyyət göstərib, bu dövrdə
məktəbə Sevil Babayeva və daha sonra Naimə Əliyeva rəhbərlik ediblər.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyev 14 sentyabr 2011-ci ildə 1720 nömrəli sərəncam imzalayaraq
Şuşa 1 nömrəli tam orta məktəbinin yeni binasının inşasına əmr verdi və
2015-2016-cı dərs ilində məktəbin yeni binası Bakı şəhəri Yeni Yasamal-2
yaşayış massivində, Ə.Əhmədov küçəsi ünvanında istifadəyə verildi.
Bu tarixdən etibarən və hal-hazırda
məktəb Elçin Dadaşovun rəhbərliyi
altında, 30 nəfərdən artıq işçi, 300 nəfərdən artıq şagird kollektivi ilə
uğurla fəaliyyət göstərir.
15 sentyabr 2015-ci ildə Şuşa şəhər 1
nömrəli tam orta məktəbinin yeni binası möhtəşəm açılış mərasimi keçirilərək
istifadəyə verilib. Binanın ərsəyə gəlməsində Heydər Əliyev Fondunun və Şuşa
şəhər İcra Hakimiyyətinin danılmaz əməyi vardır.
Məktəbin yeni binası yüksək meyarlara
cavab verən hər cür avadanlıq və şəraitə malik təhsil ocağıdır. Məktəbdə ayrıca
fənn kabinetləri, müxtəlif idman (basketbol, voleybol, tennis, rəqs, taekvondo,
futbol, şahmat) və yaradıcılıq (rəsm, musiqi, bacarıqlı əllər və s.) dərnəkləri
fəaliyyət göstərir.
Məktəbin müəllim və şagird kollektivi
gündən-günə genişlənir. Məktəbdə təhlükəsizlik yüksək səviyyədə qorunur,
məktəbdaxili və xarici izləmə kameraları buna sübutdur.
Məktəbdə sanitariyaya ayrıca diqqət
ayrılır.
Şagirdlərin sinifdənxaric və
dərsdənkənar fəaliyyəti üçün yaradılmış münbit şərait, əlamətdar günlərin
xüsusi təmtəraqla qeyd olunması şagirdlərdə məktəbə həvəsi daha da artırır,
onların çoxşaxəli şəxsiyyət kimi formalaşmasına zəmin yaradır.