Qərb demokratiyasının qara günü - TƏHLİL

Le Penin həbsi qaş düzəldən yerdə, gözü çıxarmaqdır. Makronun ideoloji rəqibini neytrallaşdırması daha böyük başağrısına yol açıb: sağ cəbhənin liderinin mübarizədən uzaqlaşdırılması ifrat sağçı namizədin - Jordan Bardellanın reytinqini kəskin şəkildə yüksəldib.

Paris məhkəməsinin Fransanın “Milli birlik” partiyasının lideri Marin Le Peni korrupsiyada suçlayaraq dörd illik həbs cəzasına və beş il ərzində siyasətlə məşğul olma qadağasına məhkum etməsi tək Fransada deyil, ümumiyyətlə, Qərbi Avropada avtoritarizm təzahürlərinin dərin kök atmasının bariz göstəricisidir. Le Pen Fransada hazırkı sistemə rəqib olan ən güclü sima idi və onun növbəti prezident seçkilərinin qalibi olacağı gözlənilirdi. Le Pen Qərbi Avropada tənəzzüldə olan liberal demokratiya ideologiyasına alternativ olan nümayəndələrdən biridir. O, Makronun həm daxili, həm də xarici siyasətini kəskin şəkildə tənqid edir, Rusiya ilə konfrontasiyaya qarşı çıxır.

İttihamçılara görə, M. Le Pen 2009-cu ildən etibarən “saxta müqavilələr” əsasında dövlət vəsaitinin mənimsənilməsi mexanizminin mərkəzi fiqurlarındandır. Özü də bu korrupsiya sxeminin yaradıcısı onun atası, “Milli birlik” partiyasının sabiq lideri Jan-Mari Le Pen olub. Bu yolla ata Le Pen əvvəl sədri olduğu “Milli cəbhə”nin, sonra isə “Milli birliy”in maliyyələşdirilməsi prosesini həyata keçirib. İddianın həqiqətə nə qədər yaxın olub-olmaması məhkəmə mövzusudur, ancaq proses xanım Le Penin dediyi kimi, “demokratiyanın qara günü”dür. Özü də tək Fransa deyil, bütün Avropa üçün...

Fransada Rumıniya ssenarisi 

Xanım Le Penin məhz indi - 2027-ci il seçkiləri ərəfəsində siyasi mübarizədən kənarlaşdırılması Fransanın siyasi palitrasında hakim olan qüvvələrin ona alternativ sayıla biləcək çapda namizədə malik olmaması reallığından irəli gəlir. Makron bu yolla silahdaşlarına özündən sonra siyasi olimpə yüksəlmə yolunu təmizləyir. Onun hazırkı siyasətinin davamı tək özü və mənsub olduğu düşərgənin ehtiyaclarından irəli gəlmir. Bu, Qərbi Avropada kök salmış mövcud sistemin sifarişidir. Avropa İttifaqının aparıcı üzvlərindən olan Fransada tək siyasi hakimiyyətin deyil, siyasi fəlsəfənin dəyişikliyə uğraması qurumun üzərində dayandığı əsas sütunlarından birinin uçması anlamına gəlir. ABŞ ilə iqtisadi gərginlik və Ukrayna müharibəsi fonunda bu, yumşaq desək, arzu edilməyən ssenaridir. 

Le Penin siyasətdən uzaqlaşdırılması “qoca qitə”də son dövrdə izlənən ilk və güman ki, son belə hadisə deyil. Bir müddət öncə Brüsselin təzyiqləri nəticəsində Rumıniyada keçirilən prezident seçkisinin nəticələri və birinci turda qalib gəlmiş Kelin Corceskunun qələbəsi ləğv edilib. Bu azmış kimi onun yenidən namizəd olmasına qadağa qoyulub. Corcesku da sağ cəbhəni təmsil edən siyasətçi idi, Aİ konyunkturasının standartlarına cavab vermirdi və onun qurumun şərq cinahının əsas ölkələrindən, Ukraynadakı savaşa ən yaxında olan dövlətlərdən biri kimi Rumıniyanın başına gəlməsi Brüsselin geosiyasi planlarına əngəllər yarada bilərdi. Odur ki, ən asan üsula əl atıldı - Corceskunu Rusiya ilə əməkdaşlıqda suçlayıb siyasi mübarizədən kənarlarşdırmaq yolu seçildi.

Vaşinqtonun demokratiya iradı

Avropada izlənənlər ABŞ-nin tənqidləri fonunda xüsusilə aktual təsir bağışlayır. Xatırlatmaq yerinə düşər ki, son Münhen Təhlükəsizlik Konfransında ABŞ-nin vitse-prezidenti Cey Di Vens Avropa dövlətlərini sərt tənqid edərək onları demokratik prinsiplərdən uzaqlaşmaqda suçlamışdı. Vensin bu ittihamlarını Brüsselin Rumıniyada prezident seçkilərinin nəticələrinə kobud müdaxiləsindən sonra səsləndirməsi simvolik məna kəsb edirdi.

Gözlənildiyi kimi, Le Penin ləkələnib siyasətdən kənarlaşdırılması da Vaşinqtondan reaksiyasız ötüşmədi. Məsələyə Prezident Donald Trampın şəxsən münasibət bildirməsi və Le Penin Fransada prezidentliyə aparıcı namizəd olduğunu qeyd etməsi ABŞ ilə Avropa arasındakı fikir ayrılığı, siyasi uçurumun dərinliyi və kəskinliyinin növbəti təzahürüdür. 

Öz tələsinə düşən Avropa İttifaqı

Le Penin siyasi rəqabət səhnəsindən uzaqlaşdırılması Qərbi Avropada mövcud siyasi konyunkturanın ona alternativ olan istənilən siyasi hərəkatın ən qaba yolla olsa belə, susdurulmasına hazır olduğunu göstərir. Adətən seçki yolu ilə digər dövlətlərin, xüsusilə də Brüsselin geosiyasi gözləntilərinə cavab verməyən ölkə və xalqların həyatına müdaxilə yolunu tutan Aİ indi özü öz tələsinə düşüb. Ötən il Gürcüstanda keçirilmiş seçki ərəfəsi və sonrasında Tbilisi ilə bütün əlaqələrini dondurmuş, onu sanksiyalarla hədələyən, qanuni hakimiyyəti zorakı yolla devirməyə çalışan Qərbi Avropa indi öz daxilində olan müxalif təzahürləri eyni üsullarla boğmaq və çıxdaş etmək kursunu həyata keçirir. 

Azərbaycanı illər boyu “demokratiya və insan hüquqları” bəhanəsi ilə ləkələməyə çalışan, işğalçı Ermənistanı aşkar müdafiə edən Fransada siyasi rəqiblər saxta dəlilərlə mübarizədən çıxdaş edilirlər. Siyasət şəxsi simpatiya və antipatiyanı sevmir. Ola bilməz ki, bir dövlətin ərazi bütövlüyünü kobud şəkildə pozub onun torpaqlarında fəaliyyət göstərən separatçı bölgəyə qanunsuz yollarla ağır çəkili siyasət adamlarını göndərib həm ikitərəfli münasibətləri, həm də beynəlxalq hüququ tapdaq altına salasan, sonra isə öz daxilində demokratik olasan. 

Qaş düzəltmək istəyən Makron...

Məhkəmə qərarını şərh edən Le Penin sözlərinə görə, Fransadakı hakim sistem “nüvə bombasının buraxılış düyməsini basıb”. Bu o deməkdir ki, Le Penin həbsi sıradan bir hadisə deyil və davamlı siyasi gərginliyin başlanğıcıdır. Çox güman ki, Le Penin anons etdiyi siyasi gərginlik yalnız Fransanın siyasi həyatı ilə məhdudlaşmayacaq. Trampın ABŞ-də hakimiyyətə gəlişi ilə Avropada start verilən mərkəzdənqaçma təzahürləri bütün qitənin siyasi həyatına damğa vuran prosesə çevrilməkdədir. Türkiyə ənənəvi ssenari ilə qaralanır, müstəqil siyasət yürüdən Macarıstan, Serbiya və Slovakiya təhdid edilir, ənənəvi mərkəzçi Avropa məfkurəsinə meydan oxuyan İtaliyaya qısqanclıqla yanaşılır. Təbii ki, bu ayrı-seçkilik özünü Fransa, Almaniya, Niderland kimi dövlətlərin daxili siyasi həyatında göstərməyə bilməz. Almaniyada hakimiyyət dəyişikliyi, Fransada Makronun reytinqinin yerlərdə sürünməsi bunun əyani sübutudur. Le Penin həbsi isə qaş düzəldən yerdə, gözü çıxarmaqdır. Makronun ideoloji rəqibini neytrallaşdırması daha böyük başağrısına yol açıb: sağ cəbhənin liderinin mübarizədən uzaqlaşdırılması ifrat sağçı namizədin  - Jordan Bardellanın reytinqini kəskin şəkildə yüksəldib. Əgər bu gün prezident seçkiləri keçirilərsə, fransızların 36 faizi Bardellaya səs verməyə hazırdır. Güman ki, Makronun yarıtmaz fəaliyyəti ilə xaos girdabına yuvarlanmış Fransa seçicilərinin siyasi simpatiyaları zamanla daha konkret görüntü almağa başlayacaq: bu dərəbəylikdən xilası Makron kimi qeyri-ciddi siyasətçi deyil, möhkəm və sərt lider təmin edə bilər. Yelisey sarayında oturanlar öz qazdıqları quyuya düşüblər...

Rüstəm Qaraxanlı