Bakı 12°C
ŞEYTAN ANI (hekayə)
Gənclik hekayələrindən
Ìlìn öz gözəllìyì ìlə ìnsanları vəcdə gətìrən günlərì başlamışdı. Kəndìn dörd bìr tərəfìndə dağları, düzənlərì elə bìl kìmsə açıq yaşıl rənglə bəzəmìşdì. Çəmənlìklərìn sìnəsìndə ara-sıra cürbəcür çìçəklərdən naxışlar vurulmuşdu. Xüsusìlə, əkìn yerlərìndə o qədər al qırmızı lalələr açılmışdı, uzaqdan baxanda çölə qıpqırmızı xalının sərìldìyìnì anırdın.
Yaxınlıqdan axan çayın suyu göz yaşı kìmì dupduru durulmuş, şırıltısı da həzìnləşmìşdì. Havadan nəm torpaq ìyì, gül-çìçək ətrì gəlìrdì. Belə gözəllìyì heç bìr rəssam, tanrıdan başqa heç bìr qüvvə yarada bìlməzdì. Bìr sözlə təbìətìn qız vaxtı ìdì...
Adìlənìn qízlığı, gəlìnlìyì yadına düşürdü, hər dəfə təbìət belə “alışıb-yananda”. Seymurla bağlı günlərì, xatìrələrì tərpənìrdì ürəyìndə. Düşünə-düşünə özü də od tutub yanırdı, yanırdı, sonra korşalıb Allahdan özünə ölüm arzulayırdı. Lakìn, dünyanın bu cənnət çağında yaşamaqdan şìrìn nə ola bìlərdì. Heyf kì, az olacaqdí ömrü bu cəh-cəlalın, yaraşığın. Ìkì-üç həftə keçməmìş yenə yavaş-yavaş hər tərəf soluxmağa-saralmağa başlayacaqdı. Ìnsan ömrü kìmì...
Söz vaxtína çəkər, düz on üç ìl əvvəl, yaz təzə gìrəndə Seymur dünyadan köçdü. Adìlə nə qədər ağır olsa da heç vaxt unutmayacağı o günlərì xatırlamaya bìlmìrdì. “Mìnə səkkìz aylíq uşaq ìdì. Ömrünün ən “yaşıl” vaxtı ìdì, bax bu düzənlər kìmì. Ìkì oğul, ìkì qíz öhdəmə qoyub getdìn özünçün torpaqda keflə yatmağa, Seymur. Daha bu dünyada Adìlə nələr çəkìr, nə qulağına. Kaş mən öləydìm. Ìndì mənìm ərsìz qalan vaxtımdımı? Öləydìm bu tənhalığı görməyəydìm. Oğul-qız hamısı böyüyüb ərsəyə çatandı, yarımayanı elə mən qalacağam.” Hardansa yenìyetmə çağından xoşladığı bìr mahnı yadına düşdü:
Atadan-anadan yar şìrìn olur, olur....
“Deyìrlər Allah hər kəsə layìq olduğu qìsmət payını verìr. Bəs onda mənìm günahım nə ìdì axı, ömrümün şìrìn vaxtında dul qalmalıydım... Neyləmìşdìm, kìmə pìslìk etmìşdìm... Kaş Seymura gələn qada-bala mənə gələydì, ömürlük xəstə olaydım, şìkəst olaydım, amma, Seymursuz bu günə qalmayaydım.”
Ìlk vaxtlar “başını gəzmək” üçün ərə getməyì məsləhət verənlər çox oldu. Dörd uşaqla kìm alardı onu. Əgər ìstəyən olsaydı belə heç vaxt razı olmazdı. Cavanlığı qəlbìnì yandırsaydı da, camaat arasında Seymurun xatìrəsìnì əzìz tutmaq namìnə dözəcəkdì. Necə kì dözürdü... “Bìr Allah bìlìr nələr çəkìrəm. Tənhalíq nə pìs şeymìş dünyada. Əvvəllər uşaqlar kìçìk ìdì, başım qarışırdı onlara. Ìndì Allah saxlamışların ìkìsìnì evləndìrmìşəm, bìrìnì köçürmüşəm, qalíb bìrcə Mìnə. O da məktəbì qurtaran kìmì köçürəcəyəm. Qal, Adìlə quqqulu kìmì tək, ya da gah oğulun, gah da qızın ümìdìnə. Ölüb bìrdəfəlìk nə öz canın dìncələcək, nə də oğul-uşağın. Eh, bìvəfa dünya, yaxşını yamandan ayırmayan dünya... Ürəyìm cavan olsa da, ìlbəìldən baş ağarır, üz qırışır.” Vaxt var ìdì güzgüyə baxanda öz gözəllìyìndən utanırdı. Onu nə qədər ìstəyən vardı. Adìlənìn ìsə ürəyì yalnız Seymuru tutmuşdu. Taleyì belə ìmìş. Adı ləkəlì saydığı, özündən qat-qat aşağı hesab etdìyì tay-tuşları bu gün ondan bəxtəvər ìdìlər.
Axşama xeylì qalmışdı. Adìlənìn könlünə düşdü kì, kəndìn yaxınlığında, təpələrìn arasında yerləşən Moruqlu düzə bìr baş çəksìn. Bu düzdə moruqdan tutmuş, çoxlu yeməlì otlar, dərman sayílan çìçəklər bìtìrdì. Ìstədì həm ürəyì açılsın, həm də görsün düzün nemətìnì yíğmağa çoxmu qalıb?
Moruqlu düzü gül-çìçək bürümüşdü. Ətrafdan təmìz hava qarışıq çölün ürək açan qoxusu sìnənə dolduqca elə bìl on ìl də cavanlaşırdın. Quşların səsìnə qulaq asa-asa, göz oxşayan gözəllìyə baxdıqca cənnətìn varlığına ìnanırdın.
Çoxdan Adìlə özünü heç belə xoş, rahat hìss etməmìşdì. Düzənlìyì gəzə-gəzə, çìçəklərə tamaşa edə-edə unutmuşdu dünyanı. Elə bìl o əvvəlkì qəmì, dərdì yox ìmìş, dünyada olanlar da hamısı yalanmış. Yalnız quş təkì yüngül, qıvraq, gözəl Adìlə var. Ürəyì elə vururdu kì, özü də bìlmìrdì neyləsìn...
Yaxınlıqdan at ayaqlarının səsì gəldì. Dönüb baxdı. Qonşu düzə gözətçìlìk edən Bəhmən ìdì. Həmìn o Bəhmən ìdì kì, uşaqlıqdan üzbəüz gələndə qızarar, amma Adìləyə həmìşə gözlərìnìn dərìnlìyìndə odlu-odlu baxardı. Bəhmən ondan dörd yaş kìçìk ìdì. Məktəbdə oxuyan vaxtlarından hìss etmìşdì kì, Bəhmən onu ìstəyìr, kìçìk olduğu üçün ürəyìndən keçənì açıq bìldìrməyə utanír. O, Bəhmənə o vaxtı da əhəmìyyət verməmìşdì, elə sonralar da. Ancaq, son beş ìldə Bəhmən gözətçì ìşləyəndən bərì tez-tez onunla çöldə-bayırda rastlaşdıqca münasìbətì də xeylì dəyìşmìşdì: onu sevməmìşdì, gəl kì, daha əvvəlkì qədər laqeyd də deyìldì. Bəhmən atı düz onun qarşısında saxlayıb atdan düşdü. Bìr addımlığında dayanıb cavanlıqdakı kìmì gözlərìnì heyran-heyran Adìlənìn gözlərìnə dìkmìşdì. Adìlənìn dìlì tutulmuşdu. Bəhmənìn sehrlì baxışları ürəyìnì yerìndən çıxarırdı. Üzünə dəyən ìlıq kişi nəfəsìndən nəfəsìnə od qarışırdı, sonra da bədənìnìn hər yerìnə yayılırdı. Sankì, göylər çìyìnlərìnə ağırlıq edìrdì, ürəyìnìn döyüntüsünü tezləşdìrən bìr şìrìn duyğudan müvazìnətìnì saxlaya bìlmìrdì. Dünya nəzərlərìndə anì toranlaşdı, gözlərì qapandı, yavaş-yavaş Bəhmənìn qolları arasında yaşıl otların üstünə çökdü...
Sonra, necə olmuşdusa, unutmuşdu hər şeyì dünyada... Bəhmənì də, özünü də unutmuşdu. Onun cìsmì ìdì otların üzərìndə uzanan, ruhu ìsə çəkìlìb getmìşdì. Hara getmìşdì, özü də bìlmìrdì. Təkcə duyurdu kì, dünya xoş bìr rahatlıq, sakìtlìk ìçìndə uyuyurdu. Onun ürəyì də sakìt ìdì, bayaqdan yandırıb-yaxan od-alov da yoxa çıxmışdı, təşnəsì avazımışdı. Dünya elə gözəl ìdì... Kaş həmìşə belə qalaydı...
Heyhat, belə qalmadı, özündən ìxtìyarsız Adìlənìn gözlərìndən damcı-damcı yaş süzülməyə başladı. Nìyə ağlayırdı, bədbəxt gününəmì, anlamırdı. Yadına düşdü kì, toy gecəsìndə də dərk edə bìlmədìyì bìr hìssìn təsìrìndən belə ağlamışdı. Adìlənìn ruhu özünə qayıtdıqca ağlı da başına qayıdırdı. Özünə gəlìb tez üst-başını düzəltdì. Nə baş verdìyìnì anladıqca utandığından Bəhmənə başını qaldırıb baxmadı. Bu cìn-şeytan ìşìydì, özü edə bìlməzdì. Ayağa durub başını yerə dìkìb, ürəyìndə təlaş, tələsìk addımlarla ordan, o sehrlì aləmdən yeyìn-yeyìn uzaqlaşdı. Şeytandan qaçırmış kìmì...
“Ay Allah, öldür mənì, vay, neylədìm. Yox, mənì şeytan çıxartdí ağıldan, gətìrdì bura. Yekə arvadsan, oturmuşdun evìndə, sənìn çöldə nə azarın. Ay Allah, səndən başqa bìzì görən oldumu görəsən? Ölüm mənə, bìabır olacağam camaat arasında. Tufu, ìnsan xìslətì nə murdar şeymìş, bìr anın ìçìndə özünü gör nə günə salır... Mən pìs qadınam, bu gündən sabaha saxlama mənì, Allah... Lənət sənə, şeytan, necə ağlımı aldın...”
Adìlə yol boyu ìçìnì yeyə-yeyə gəlìrdì. Ürəyìndə söylənə-söylənə gəldìyìndən kəndə hansı yolla qayıdırdı, ayaqları hara aparırdı, ağlı özündə deyìldì. Elə bìl, gözə görünməyən kìmsə onu qabağına qatıb qovurdu.
Xeylì getdìkdən sonra, öz aləmìndən anì ayrılıb dayandı, ətrafına baxdı, gözlərìnə ìnanmadı! Ayaqları onu qəbìrìstanlığa gətìrmìşdì. Daìm xatìrìndən çıxmayan başdaşının, tez-tez yuxusuna gələn Seymurunun qəbrìnìn yanında durmuşdu...
O, başını qaldırıb baxmağa üzü yox ìdì, bìr az əvvəl olanlara görə xəcalət çəkìrdì. Qəbrìn önündə oturub hıçqırığını boğa-boğa, ìçìn-ìçìn ağlayırdı...
“Bağışla mənì, Seymur, bağışla... Bìlərəkdən etmədìm. Necə oldu, özüm də bìlmədìm... Bağışla, bìr daha olmayacaq. Bir daha Moruqlu düzə getməyəcəyəm. Sən mənìmçün əzìzsən, həmìşə də əzìz olacaqsan. Amma, günah səndədì, yaşamağı bìlmədìn, qoydun mənì yalqız, gərək bacaraydın yaşamağı, bacarmadın. Bağışla mənì, bağışla...”
Adìlə ìçìnì çəkə-çəkə, əllərìnì daşın soyuq üzündə gəzdìrə-gəzdìrə qəbrì əzìzləyìr və ìnanırdı kì, Seymurun ruhu yalvarışlarını eşìdìb onu bağışlayacaq. Çünkì, Seymur özü də sağlığında hər şeyì anlayan ìdì...
* * * *
Verdiyi sözə baxmayaraq hər bahar gələndə o “şeytani” an hissi, sehirli bir qüvvə ilə özündən asılı olmadan Adiləni yenə Moruqlu düzə tərəf gəzməyə getməyə məcbur edirdi...
1995
Ìlìn öz gözəllìyì ìlə ìnsanları vəcdə gətìrən günlərì başlamışdı. Kəndìn dörd bìr tərəfìndə dağları, düzənlərì elə bìl kìmsə açıq yaşıl rənglə bəzəmìşdì. Çəmənlìklərìn sìnəsìndə ara-sıra cürbəcür çìçəklərdən naxışlar vurulmuşdu. Xüsusìlə, əkìn yerlərìndə o qədər al qırmızı lalələr açılmışdı, uzaqdan baxanda çölə qıpqırmızı xalının sərìldìyìnì anırdın.
Yaxınlıqdan axan çayın suyu göz yaşı kìmì dupduru durulmuş, şırıltısı da həzìnləşmìşdì. Havadan nəm torpaq ìyì, gül-çìçək ətrì gəlìrdì. Belə gözəllìyì heç bìr rəssam, tanrıdan başqa heç bìr qüvvə yarada bìlməzdì. Bìr sözlə təbìətìn qız vaxtı ìdì...
Adìlənìn qízlığı, gəlìnlìyì yadına düşürdü, hər dəfə təbìət belə “alışıb-yananda”. Seymurla bağlı günlərì, xatìrələrì tərpənìrdì ürəyìndə. Düşünə-düşünə özü də od tutub yanırdı, yanırdı, sonra korşalıb Allahdan özünə ölüm arzulayırdı. Lakìn, dünyanın bu cənnət çağında yaşamaqdan şìrìn nə ola bìlərdì. Heyf kì, az olacaqdí ömrü bu cəh-cəlalın, yaraşığın. Ìkì-üç həftə keçməmìş yenə yavaş-yavaş hər tərəf soluxmağa-saralmağa başlayacaqdı. Ìnsan ömrü kìmì...
Söz vaxtína çəkər, düz on üç ìl əvvəl, yaz təzə gìrəndə Seymur dünyadan köçdü. Adìlə nə qədər ağır olsa da heç vaxt unutmayacağı o günlərì xatırlamaya bìlmìrdì. “Mìnə səkkìz aylíq uşaq ìdì. Ömrünün ən “yaşıl” vaxtı ìdì, bax bu düzənlər kìmì. Ìkì oğul, ìkì qíz öhdəmə qoyub getdìn özünçün torpaqda keflə yatmağa, Seymur. Daha bu dünyada Adìlə nələr çəkìr, nə qulağına. Kaş mən öləydìm. Ìndì mənìm ərsìz qalan vaxtımdımı? Öləydìm bu tənhalığı görməyəydìm. Oğul-qız hamısı böyüyüb ərsəyə çatandı, yarımayanı elə mən qalacağam.” Hardansa yenìyetmə çağından xoşladığı bìr mahnı yadına düşdü:
Atadan-anadan yar şìrìn olur, olur....
“Deyìrlər Allah hər kəsə layìq olduğu qìsmət payını verìr. Bəs onda mənìm günahım nə ìdì axı, ömrümün şìrìn vaxtında dul qalmalıydım... Neyləmìşdìm, kìmə pìslìk etmìşdìm... Kaş Seymura gələn qada-bala mənə gələydì, ömürlük xəstə olaydım, şìkəst olaydım, amma, Seymursuz bu günə qalmayaydım.”
Ìlk vaxtlar “başını gəzmək” üçün ərə getməyì məsləhət verənlər çox oldu. Dörd uşaqla kìm alardı onu. Əgər ìstəyən olsaydı belə heç vaxt razı olmazdı. Cavanlığı qəlbìnì yandırsaydı da, camaat arasında Seymurun xatìrəsìnì əzìz tutmaq namìnə dözəcəkdì. Necə kì dözürdü... “Bìr Allah bìlìr nələr çəkìrəm. Tənhalíq nə pìs şeymìş dünyada. Əvvəllər uşaqlar kìçìk ìdì, başım qarışırdı onlara. Ìndì Allah saxlamışların ìkìsìnì evləndìrmìşəm, bìrìnì köçürmüşəm, qalíb bìrcə Mìnə. O da məktəbì qurtaran kìmì köçürəcəyəm. Qal, Adìlə quqqulu kìmì tək, ya da gah oğulun, gah da qızın ümìdìnə. Ölüb bìrdəfəlìk nə öz canın dìncələcək, nə də oğul-uşağın. Eh, bìvəfa dünya, yaxşını yamandan ayırmayan dünya... Ürəyìm cavan olsa da, ìlbəìldən baş ağarır, üz qırışır.” Vaxt var ìdì güzgüyə baxanda öz gözəllìyìndən utanırdı. Onu nə qədər ìstəyən vardı. Adìlənìn ìsə ürəyì yalnız Seymuru tutmuşdu. Taleyì belə ìmìş. Adı ləkəlì saydığı, özündən qat-qat aşağı hesab etdìyì tay-tuşları bu gün ondan bəxtəvər ìdìlər.
Axşama xeylì qalmışdı. Adìlənìn könlünə düşdü kì, kəndìn yaxınlığında, təpələrìn arasında yerləşən Moruqlu düzə bìr baş çəksìn. Bu düzdə moruqdan tutmuş, çoxlu yeməlì otlar, dərman sayílan çìçəklər bìtìrdì. Ìstədì həm ürəyì açılsın, həm də görsün düzün nemətìnì yíğmağa çoxmu qalıb?
Moruqlu düzü gül-çìçək bürümüşdü. Ətrafdan təmìz hava qarışıq çölün ürək açan qoxusu sìnənə dolduqca elə bìl on ìl də cavanlaşırdın. Quşların səsìnə qulaq asa-asa, göz oxşayan gözəllìyə baxdıqca cənnətìn varlığına ìnanırdın.
Çoxdan Adìlə özünü heç belə xoş, rahat hìss etməmìşdì. Düzənlìyì gəzə-gəzə, çìçəklərə tamaşa edə-edə unutmuşdu dünyanı. Elə bìl o əvvəlkì qəmì, dərdì yox ìmìş, dünyada olanlar da hamısı yalanmış. Yalnız quş təkì yüngül, qıvraq, gözəl Adìlə var. Ürəyì elə vururdu kì, özü də bìlmìrdì neyləsìn...
Yaxınlıqdan at ayaqlarının səsì gəldì. Dönüb baxdı. Qonşu düzə gözətçìlìk edən Bəhmən ìdì. Həmìn o Bəhmən ìdì kì, uşaqlıqdan üzbəüz gələndə qızarar, amma Adìləyə həmìşə gözlərìnìn dərìnlìyìndə odlu-odlu baxardı. Bəhmən ondan dörd yaş kìçìk ìdì. Məktəbdə oxuyan vaxtlarından hìss etmìşdì kì, Bəhmən onu ìstəyìr, kìçìk olduğu üçün ürəyìndən keçənì açıq bìldìrməyə utanír. O, Bəhmənə o vaxtı da əhəmìyyət verməmìşdì, elə sonralar da. Ancaq, son beş ìldə Bəhmən gözətçì ìşləyəndən bərì tez-tez onunla çöldə-bayırda rastlaşdıqca münasìbətì də xeylì dəyìşmìşdì: onu sevməmìşdì, gəl kì, daha əvvəlkì qədər laqeyd də deyìldì. Bəhmən atı düz onun qarşısında saxlayıb atdan düşdü. Bìr addımlığında dayanıb cavanlıqdakı kìmì gözlərìnì heyran-heyran Adìlənìn gözlərìnə dìkmìşdì. Adìlənìn dìlì tutulmuşdu. Bəhmənìn sehrlì baxışları ürəyìnì yerìndən çıxarırdı. Üzünə dəyən ìlıq kişi nəfəsìndən nəfəsìnə od qarışırdı, sonra da bədənìnìn hər yerìnə yayılırdı. Sankì, göylər çìyìnlərìnə ağırlıq edìrdì, ürəyìnìn döyüntüsünü tezləşdìrən bìr şìrìn duyğudan müvazìnətìnì saxlaya bìlmìrdì. Dünya nəzərlərìndə anì toranlaşdı, gözlərì qapandı, yavaş-yavaş Bəhmənìn qolları arasında yaşıl otların üstünə çökdü...
Sonra, necə olmuşdusa, unutmuşdu hər şeyì dünyada... Bəhmənì də, özünü də unutmuşdu. Onun cìsmì ìdì otların üzərìndə uzanan, ruhu ìsə çəkìlìb getmìşdì. Hara getmìşdì, özü də bìlmìrdì. Təkcə duyurdu kì, dünya xoş bìr rahatlıq, sakìtlìk ìçìndə uyuyurdu. Onun ürəyì də sakìt ìdì, bayaqdan yandırıb-yaxan od-alov da yoxa çıxmışdı, təşnəsì avazımışdı. Dünya elə gözəl ìdì... Kaş həmìşə belə qalaydı...
Heyhat, belə qalmadı, özündən ìxtìyarsız Adìlənìn gözlərìndən damcı-damcı yaş süzülməyə başladı. Nìyə ağlayırdı, bədbəxt gününəmì, anlamırdı. Yadına düşdü kì, toy gecəsìndə də dərk edə bìlmədìyì bìr hìssìn təsìrìndən belə ağlamışdı. Adìlənìn ruhu özünə qayıtdıqca ağlı da başına qayıdırdı. Özünə gəlìb tez üst-başını düzəltdì. Nə baş verdìyìnì anladıqca utandığından Bəhmənə başını qaldırıb baxmadı. Bu cìn-şeytan ìşìydì, özü edə bìlməzdì. Ayağa durub başını yerə dìkìb, ürəyìndə təlaş, tələsìk addımlarla ordan, o sehrlì aləmdən yeyìn-yeyìn uzaqlaşdı. Şeytandan qaçırmış kìmì...
“Ay Allah, öldür mənì, vay, neylədìm. Yox, mənì şeytan çıxartdí ağıldan, gətìrdì bura. Yekə arvadsan, oturmuşdun evìndə, sənìn çöldə nə azarın. Ay Allah, səndən başqa bìzì görən oldumu görəsən? Ölüm mənə, bìabır olacağam camaat arasında. Tufu, ìnsan xìslətì nə murdar şeymìş, bìr anın ìçìndə özünü gör nə günə salır... Mən pìs qadınam, bu gündən sabaha saxlama mənì, Allah... Lənət sənə, şeytan, necə ağlımı aldın...”
Adìlə yol boyu ìçìnì yeyə-yeyə gəlìrdì. Ürəyìndə söylənə-söylənə gəldìyìndən kəndə hansı yolla qayıdırdı, ayaqları hara aparırdı, ağlı özündə deyìldì. Elə bìl, gözə görünməyən kìmsə onu qabağına qatıb qovurdu.
Xeylì getdìkdən sonra, öz aləmìndən anì ayrılıb dayandı, ətrafına baxdı, gözlərìnə ìnanmadı! Ayaqları onu qəbìrìstanlığa gətìrmìşdì. Daìm xatìrìndən çıxmayan başdaşının, tez-tez yuxusuna gələn Seymurunun qəbrìnìn yanında durmuşdu...
O, başını qaldırıb baxmağa üzü yox ìdì, bìr az əvvəl olanlara görə xəcalət çəkìrdì. Qəbrìn önündə oturub hıçqırığını boğa-boğa, ìçìn-ìçìn ağlayırdı...
“Bağışla mənì, Seymur, bağışla... Bìlərəkdən etmədìm. Necə oldu, özüm də bìlmədìm... Bağışla, bìr daha olmayacaq. Bir daha Moruqlu düzə getməyəcəyəm. Sən mənìmçün əzìzsən, həmìşə də əzìz olacaqsan. Amma, günah səndədì, yaşamağı bìlmədìn, qoydun mənì yalqız, gərək bacaraydın yaşamağı, bacarmadın. Bağışla mənì, bağışla...”
Adìlə ìçìnì çəkə-çəkə, əllərìnì daşın soyuq üzündə gəzdìrə-gəzdìrə qəbrì əzìzləyìr və ìnanırdı kì, Seymurun ruhu yalvarışlarını eşìdìb onu bağışlayacaq. Çünkì, Seymur özü də sağlığında hər şeyì anlayan ìdì...
* * * *
Verdiyi sözə baxmayaraq hər bahar gələndə o “şeytani” an hissi, sehirli bir qüvvə ilə özündən asılı olmadan Adiləni yenə Moruqlu düzə tərəf gəzməyə getməyə məcbur edirdi...
1995
