Sağalmaz yara
Yaxın aylarda tanınmış şair Fazil Güneyin "Qara
qan” romanın hər üç hissəsi vahid kitab halında çapdan çıxacaq. Həmin əsərdən
bir hissəni oxuculara təqdim edirik.
Məcnun
Cahangiroğlu heç belə kövrəlməmişdi. Onu kövrəldən dövlət başçısının
televizorla yayılan sözləriydi: "Qarabağ kimi Zəngəzurda da, Qərbi Azərbaycanda
da etnik təmizləmə aparılmış, aborigen xalq öz yurd-yuvasından qovulmuşdur”.
Diktorun "Gün
gələcək, onlar öz tarixi torpaqlarına qayıdacaqlar” sözlərindən sonra Məcnun
Cahangiroğlu özünü saxlaya bilmədi, otağının qapısını arxadan bağlayıb
hönkürdü, nisgil qarışıq sevinc yaşları gözlərindən selləndi. Prezident
barmağını Ermənistana silkələmişdi. İndiyəcən belə yüksək səviyyədə onlara
deyilməmişdi ki, sənin dövlət qurduğun ərazi bizim tarixi torpaqlarımızdır. Bu
sözlər onun yanan sinəsinə soyuq su səpdi. Öləziyən ümid çırağının şöləsini
gurlaşdırdı...
İlk baxışdan
qaraqabaq, laqeyd, bir az zəhmli görünən pəhləvan gövdəli, yaşı altmışı adlamış
bu kişinin belə hönkürtüylə ağlamasına gözü ilə görməyən inanmazdı.
"İnsan
ağlayanda yüngülləşir”, - deyiblər. O isə yüngülləşmədi. Bu, elə ağır dərd idi
ki, ürəyindən asılmış elə ağır yük idi ki, göz yaşları bu ağrılı ağırlığı yuyub
apara bilməzdi.
Harda görünüb
ki, Vətən həsrəti, yurd-yuva dərdi, nisgili ilə qan verən yaranı göz yaşları ilə
yuyub qurudasan?
Məcnun gözlərini
yumub özünün ən sevimli ağ-qara "film”inə baxmağa başladı. O, çox filmlər
görmüşdü, amma bu "film” onun özünə məxsusdu, indi ona məxsus olmayan
torpaqlarda, ev-eşiyində "çəkilmişdi”. Bir-birini əvəz edən mənzərələrə
cihazsız-zadsız ancaq bəsirət gözüylə baxmaq olurdu. Bu film kamerasız-zadsız bəsirət
gözü ilə çəkilmişdi. O, öz filmini məşhur Oskar mükafatı almış filmlərin
toplamına belə dəyişməzdi...
Bu mənzərələri,
bu kadrları harda görə bilərdi?
...Quzeydə
Göydağın, günbatanda Tayaqaya dağının zirvələri əks olunan Arpa gölünün
qırağında yaz-yay gül-çiçəyə bürünmüş doğulduğu Quzukənd. Kəndin yuxarısında
yüz illərdir şırıldayan Şalğamgözə bulağının dərman suyu... Göydağa qalxanda
Türkiyədəki Çıldır gölü, əski Amasiya sancağının – vilayətinin geniş düzənləri,
dağları, təpələri görünürdü. Araya tikanlı məftillər çəkilmişdi. Böyük
Amasiyanın bir parçası olan indi Ermənistanın tərkibindəki böyük bu ərazidə
yaxşı ki, Amasiya inzibati rayonu adını saxlamışdılar. Sovetlər dönəmində
tarixi adlar indiki kimi başdan ayağa dəyişdirilmirdi. XIX əsrin rus-türk
müharibələri zamanı işğal olunmuşdu azəri türklərinin min illərdir yaşadığı bu
ulu torpaqlar.
Məcnun az-çox
bölgənin tarixini, coğrafiyasını bilirdi. Onların kəndlərinin sağ-solunda,
aşağısında Qarabulaq, Ellərkənd, Çivilli, Güllücə, Balıqlı və s. kəndlərinin əhalisi
çiyin-çiyinə verib yadellilərə sinə gərmişdi, dədə-baba torpaqlarını da, dillərini
də, adət-ənənələrini də saxlamışdı. Arpagölün hər yanı meşəlik, yaşıllıq idi.
Bu yerlərdə minbir dərdin dərmanı olan çiçəklərin, otların ətri adamı bihuş
edirdi, az qalırdı qoyun-quzu ilə bərabər otlasın bu gözəlliyi... Quzukəndin əhalisi
heyvandarlıqla, taxılçılıqla məşğul olurdu. Kəndi çevrələmiş dağlar yaylaq idi,
aşağı kəndlərin sürüləri də burada yaylayırdı. Sanki bu yerlərə al-qırmızı,
sarı, yaşıl, mavi boyalı, ölçüyə gəlməyən çox böyük bir xalı sərilmişdi. Sarı
çiçəklərin rəngi yedikləri nehrə yağına, yumurtaların sarısına, al qırmızı çiçəklərin
rəngi isə uşaqların, qız-gəlinlərin yanaqlarına, dodaqlarına köçmüşdü... Bu
ecazkar xalının "yeləni” 5-6 kilometrlikdəki tikanlı məftilli sərhəd dirəklərində
qurtarırdı. SSRİ-Türkiyə sərhədlərindən o yanda eyni çiçəkli "ilmələrlə”
toxunmuş başqa bir xalı başlayırdı. Qışda isə ağ duvaqlı gəlinə bənzəyirdi bu
yerlər. Soyuq olsa da, çox hiss olunmurdu. Yeriyəndə adamlarından buğ qalxırdı.
Sürüynən saxladıqları, Arpa gölündə bəslənən qazları yerə qar düşəndə kəsib,
ayaqlarından taxtapuşda asırdılar. Payızda qoyunların kök vaxtında kəsib
qovurur, çəlləklərə yığıb qışa saxlayırdılar. Təndirdə bişirilmiş yağlı qaz ətini,
qoç qovurmasını, Arpagölün şirin balıqlarını yeyənlərdən, əlbəttə, buğ
qalxardı, soyuq onlara kar etməzdi. Bakıda qaçqın kimi məskunlaşdığı Bayıldakı
həyət evində özünə yaxşı şərait düzəltsə də, Quzukənddəki ev-eşiyinə çatmazdı.
Bu saat yollar açılsaydı, oraya qayıtmaq mümkün olsaydı, günü bu gün hər şeyi
tullayıb, düşərdi yolun təkinə, payi-piyada gedərdi ata yurduna...
Məcnun
Cahangiroğlu Bayıldakı evini bir ermənidən pulunu sayıb almışdı. Onunsa Quzukənddəki
malikanəsini zorla tutub yerləşən Xaçik adlı hayk bir qara qəpik də verməməsi
bir yana, onun çıxıb getməsini gözləmədən həyasızcasına tələb etmişdi:
- Sən evdən çıx, burda mən yaşayacam. Evi
boşaltmağa bir sutka vaxt verirəm.
Məcnunun gözlərində sanki ildırım çaxmışdı, öz sifətini vurub kömür
kimi qaraltmışdı. Xaçik sözünü deyib uzaqlaşmasaydı, hər ikisi üçün sonuc çox
pis qurtaracaqdı. Dədə-baba yurdunda zəhmətlə, gələcək arzularla tikdiyi
evindən onu çıxaran bu haykı ayaqlarının altına salıb, sümüklərini
xıncım-xıncım edəcəkdi. Bir himə bənd olan kəndə köçmüş hayklar da
tökülüşəcəkdilər üstünə, ölüncə döyəcəkdilər. Köməyə gələn də olmayacaqdı.
Nəinki Quzukənddən, Arpa gölünün həndəvərindəki bütün kəndlərdən azəri türkləri
köçürülmüşdülər. Sovxozun mühasibat sənədlərini təhvil-təslim etməliydi, yoxsa
ermənilər onu dolaşdırardılar. 1988-ci il idi, sovet hökumətinin hələ qan-qan
deyən vaxtıydı. Kənddə tək o və əmisi Baxış qalmışdı, o da müdir olduğu
mağazanı təhvil verirdi...
1988-ci ildə erməni gizli təşkilatları SSRİ-nin başçısı Mixail
Qorbaçovu ələ alandan sonra təxribatçılar İrəvandan başlayaraq bütün bölgələrdə
aborigen xalqın – Azəri türklərinin evlərini boşaltdırıb, özlərininkinə
paylayırdılar. Dədə-baba yurdlarından çıxmaq istəməyib dirənənləri aradan
götürürdülər, kimisini döyüb öldürür, kimisini maşınla vururdular, hətta bir
neçəsini işlədikləri taxta sexində elektrik mişarının ağzına verib ikiyə
bölmüşdülər.
Bütün bunlar milisin, digər inzibati orqanların, məmurların gözü
qabağında baş verirdi. Buna görə də, pəhləvan cüssəli Məcnun "Allah şeytana da,
onun bu törəmələrinə də lənət eləsin, cəzalarını versin” deyib özünü
sakitləşdirirdi, ailəsini, toyunu görmədiyi oğul-qızını gözləri önünə gətirib
susmağa məcbur olurdu. Arxalarında silahlı milis, sovet ordusu dayanmış,
xaricdən dəstək alan, yaxşı təşkilatlanmış erməni təxribatçılarına qarşı
əliyalın yerli əhali nə edə bilərdi? Dözməyib səsini qaldıranları birdəfəlik
susdururdular. Onların harayına səs verən yoxdu. Türkiyə səsini içinə çəkmişdi,
Bakıda respublika rəhbərliyi susurdu. Xalqın böyük oğlu Heydər Əliyevi bu
olaylar öncəsi Kremldən uzaqlaşdırıb ev dustağı etmişdilər... Ermənistan SSRİ-də
qurban gedən dinc Azərbaycan türklərinin sayı 300-ə yaxın idi.
Xaçik Qriqoryan adlı bu hayk Gürcüstanın Cavaxetiya
adlandırdığı, ötən əsrin 40-cı illərinədək Məhsəti türklərinin yaşadığı
Axalkaladan idi. Həmin illərdə Mikoyanın təşkilatçılığı, Stalinin əmri ilə
boşaldılıb, Qazaxıstan çöllərinə sürgün edilmiş yerli xalqın evlərinə xaricdən
gələn ermənilər köçürülmüşdü. Ata-babalarına Axıska türklərinin yurdları əta
edilmişdi, indi oğul-nəvələrə Azəri türklərinin evləri, tarlaları bağışlanırdı.
Məcnun Gəncədəki Kənd Təsərrüfatı İnstitutunu bitirdikdən sonra
rəhmətlik anası Azərbaycanda qalmaq istəyən oğluna demişdi:
- Hamınız savad alıb gedirsiniz.
Bəs dədə-baba yurdumuz olan bu torpaqlarda kim qalacaq? Bu mahalı kim qoruyub
saxlayacaq?
Bu sözlərdən sonra o, Amasiyaya dönmüş, kəndlərində öz ixtisası üzrə
işləməyə başlamışdı, böyük bir sovxozun – 15 min iri və xırdabuynuzlu heyvanı
olan, tonlarla taxıl becərilən kənddə baş mühasib vəzifəsinə yüksəlmişdi.
Amasiya rayonunun 3-4 erməni kəndini çıxmaqla qalanı Azəri türklərinin
kəndləriydi. Rayonun başçısı azərbaycanlı olsa da, prokuroru, milis rəisi,
məhkəməsi, digər məmurlarının çoxu ermənilərdi. Birinci katib İldırım Bağırov
çox savadlı, ağıllı, çevik, sovet qanunlarını yaxşı bilən siyasətcil, millətini
sevib qoruyan şəxsiyyətli insandı. Ermənilər onu "türkün atası”
adlandırırdılar.
Bu rayonun erməni məmurları onların sayəsində kef çəkirdilər:
ailələrini, qonaq-qaralarını dincəlmək, yeyib-içmək üçün Quzikəndə
gətirirdilər, evlərinə cəmdək-cəmdək ət, motal-motal pendir, sərnic-sərnic
qatıq, sarı yağ, kərə yağı aparırdılar.
Bir dəfə rayon prokuroru qonağı ilə Arpagölə yeyib-içməyə gələndə
Məcnuna demişdi:
- Sizin adamlar əliaçıqdılar,
ağzıbərkdirlər. Bizimkilərin birindən bir çoşka istəyəndə gedib xəbərçilik edir.
Məcnunun ömrünün ən ağrılı çağı boşaldılmış kəndin küçələrindən,
evlərindən ermənicə danışıqların ucalması, "yaxşı ağladırıq türklərin anasını”
kimi ifadələri, söyüşləri eşitməsi idi. Bunun pik nöqtəsi öz əlləri ilə tikdiyi
ikiqatlı evindən anbar kimi işlətdiyi köhnə tikiliyə köçməsi, Xaçikin yandıq
verə-verə onun yataq otağında yatdığı gecə oldu. O, ermənilərlə çox işləmişdi,
dillərini bilirdi. Aralarında yaxşısı da, pisi də vardı. Amma beləsini
görməmişdi. Hər hərəkəti, baxışı "vur məni öldür” deyirdi... Traktorunu gətirib
onun qaldığı anbar tikilisi ilə evin arasındakı dar yerdə saxlayırdı. Dözə
bilməyən Məcnun zorla gülümsəyib demişdi:
- Niyə gen həyətdə saxlamayıb,
bu dar yerə soxursan? Döndərəndə anbarın, evin divarlarını zədələyə bilərsən.
Xaçik sifətinə saymazyana ifadə verib ikrahla səsini yüksəltmişdi:
- Ev mənimdir, özüm bilərəm.
Sənə nə dəxli? Yoxsa düşünürsən ki, möcüzə baş verəcək, bu ev yenə sənin
olacaq? Ümidini qoz elə, bir daha buralara qayıtmayacaqsınız, sizlər bitib
tükəndiniz.
- Dünyanın işini bilmək olmaz.
Mən qayıtmaram, oğlum, nəvələrim gələrlər, - deyə Məcnun təmkinini pozmadan
çevrilib gedən Xaçikin cavabını vermişdi.
Quzukənddə donuz saxlamırdılar. İndisə həyətlərdən qoyun-quzu
mələrtisi yox, donuzların səsləri ucalırdı, kəndi donuz üfunəti basmışdı. Xaçik
də əlliyə yaxın donuzu bir vaxtlar mal-qoyun saxlanan anbara bitişik tövləyə
buraxmışdı. Məcnunun pis qoxudan, donuzların xorultusundan, qışqırtısından
yuxusu qaçmışdı, nəfəsi tıncıxırdı, sinədolusu hava ala bilmirdi. Kəndin
ab-havası tamam dəyişmişdi. Elə bil dağlar küsmüşdü, təmiz havası gəlib bura
çatmırdı. Bir səhər necə əsəbiləşdisə, Xaçik işə gedəndən sonra tövlənin
qapısını açıb donuzları buraxdı. Hara gəldi soxulan, nə gəldi yeyən bu acgöz
heyvanların hərəsi bir səmtə üz tutdu. Bir neçə gün Xaçik onları tapıb bir yerə
yığa bilmədi, beş-altısının leşini gölün qırağındakı bataqlıqdan çıxardı.
Doğma kəndi gözü qabağında özgələşirdi, aurasını dəyişirdi. Ermənilər
hər yerə doluşmuşdular. Kənd həmən kənd deyildi. O kənd ki, o torpaq ki,
Şumerlər dövründən, Troy dönəmlərindən, İrbaham peyğəmbər zamanından sakinləri
Məcnunun ulu əcdadları olmuşdular. Min illərdən sonra bu torpaqları sonuncu
tərk edənlər Məcnun, əmisi Baxış kişi, bir də iti Alli olacaqdı. Mağaza müdiri
olmuş əmisi təhvil-təslim aktını alıb onu gözləyirdi.
Qəribəydi ki, Alli Xaçik gələn gündən ona mırıldanıb dişlərini
qıcırdır, neçə həftədir burada yaşamasına baxmayaraq yaxına buraxmırdı. Amma
kəndin o başında yaşamış Baxış kişini birinci gündən qəbul edib tanımışdı.
Xaçikinsə itə gözü düşmüşdü, bir-iki dəfə Məcnunun ağzını aramışdı:
- Gedəndə iti neynəyəcəksən?
Məcnun çiyinlərini çəkmişdi:
- Hələ bilmirəm.
Məcnun da təhvil-təslim aktını alıb əmisi ilə getməyə hazırlaşanda
Xaçik üzünə xoş ifadə verib onu yanladı:
- Sən bu boyda ev-eşikdən əl
çəkibsən, gəl iti də mənə ver.
Məcnun onunla məzələnməyə başladı:
- İt səni istəmir, necə verim
axı? Dur get yanına, başını sığalla, yemək ver, qəbul etsə, sənindir.
Xaçik əlində bir tikə çörək Alliyə yaxınlaşmaq istəyəndə it dişlərini
qıcırdaraq, mırıldayıb necə qəzəblə baxdısa, o, geri sıçradı.
- Görürsən, səni istəmir, -
Məcnun tam ciddiliklə söylədi.
- Ara, sən bağlı qoy get.
Sahibinin onu atdığını görəndən, ac-susuz qalandan sonra yumşalacaq.
- Yox, mən siz deyiləm, dostluğa
xəyanət edə bilmərəm.
- Bu dünyada hər şey satılıb
alınır, sadəcə, hər şeyin öz qiyməti var.
Məcnun "İtə ataram, yada satmaram” deyimini xatırlayıb dilləndi:
- Yox, Xaçik, mən bu iti sata
bilmərəm.
Əmisi "Niva”sının motorunu işə saldı. Cibindən bir çəngə rubl çıxaran
Xaçik qırsaqqız olub əl çəkmirdi:
- Son dəfə deyirəm, al pulunu,
iti sat. Bu boyda mülkün yanında it nədir ki, vermək istəmirsən. Evi verdin,
onu qoruyacaq itini də ver.
- Xaçik, mən bu mülkü sənə
vermədim, zorla girdin bura. Mən bu evi, torpağı sənə halal eləmirəm.
Ermənicə danışan Məcnun bu dildə halal sözü, halal anlayışı olmadığı
üçün türkcə dedi. Xaçik türkcə danışa bildiyi üçün bu sözün mənasını yaxşı başa
düşürdü:
- Ara, heç eləmə. Musulmanın
halal-haramı mənim vecimə deyil. Biz elə sizin halal-malal eləmədiyiniz haram
malınızla yaşayırıq, yaşamışıq, yaşayacağıq da. Nə əcdadlarımıza bir şey olub,
nə də özümüzə. Gördüyün kimi hazıra nazir kef eləyirik. İndi tez çıx get, başım
xarab olur.
Məcnun kiçik əl bağlamasını götürüb maşının yük yerinə qoydu, arxa
qapını açıb iti çağırdı. Alli təlim görmüş məşhur ovçarka cinsindəndi. Məcnun
Xaçiklə sağollaşmadı, başını pəncərədən bayıra çıxarmış Alli isə ona sarı
bir-iki ağız hürdü. Məcnun başa düşə bilmədi ki, it niyə belə etdi?
Məcnun son kərə çevrilib əcdadlarından qalma ana yurduna baxdı. Min
illərdən sonra yeni eramı başlanırdı? İçindən qalxan qəhər boğazına tıxandı,
bir cüt göz yaşı bəbəklərində dondu. Yox, düşmən yanında zəiflik göstərmək
olmazdı, Xaçik gözünü ona zilləmişdi.
Məcnun bədii ədəbiyyat aludəçisi deyildi, amma xoşu gələn şeirlər,
qoşma və bayatılar bir dəfə eşidib oxumaqla yaddaşına yazılırdı.
O da yurd yerini, Vətənini tərk edən həmdərdliləri kimi Məmməd Arazın
məşhur
"Bəlkə bu yerlərə bir də gəlmədim,
Duman salamat qal, dağ salamat qal”
beytini öz halına uyğunlaşdırıb dodaqaltı deyə-deyə maşına oturdu:
Bir də bu yerlərə düşməz ayağım,
Arpagöl, Qalaçadağ, Göydağ salamat qal!
Lakin sonuncu ayrılıq irəlidə olacaqdı. Onun başqa əlacı yoxdu. Artıq
xatirəyə çevrilmiş Quzukənddən otuz kilometr aralanandan sonra daha itin
illərlə yaşadığı evə qayıtmaq ehtimalının olmadığını düşünən Məcnun maşını
saxlatdırıb düşdü, arxa qapını açdı:
- Alli, en aşağı.
Sahibinin əmrinə tabe olan it cəld yerə tullandı, nəsə hiss edirmiş
kimi zingildəyib başını onun qıçlarına sürtməyə başladı. Məcnun itin xaltasını,
qayışını açıb dedi:
- Alli, sən daha azadsan, get!
Gərəkdimi Alliyə belə azadlıq? İnsanın yırtıcılar içindən seçib özünə
dost etdiyi bu heyvanların nə qədər ki, it adı üstündəydi, azad, sərbəst yaşaya
bilməzdilər. Sərbəst yaşamaq yırtıcı canavara çevrilmək idi.
Alli qulaqlarını şəklədi. Məcnun əlindəki xaltanı göstərib kövrək
səslə dedi:
- Alli, daha səni kimsə
zəncirləməyəcək, daha sahibin yoxdur, özün öz sahibinsən... Məcnun yoxdu,
Quzukənd öldü, daha yoxdur. Bizim kəndin camaatı da yoxdur, hərəsi bir yana
dağıldı. Sovet hökuməti bizi aldadıb işlətdi, bu dar gündə yiyə durmadı.
Hökumət yoxdur, başlı başını saxlasın zəmanəsidir. Sən də get, öz başını saxla.
Mən özümü, ailəmi güclə saxlaya bilərəm. Bakı kimi şəhərdə sənə ayrıca it
damını harda tikim? Get, Alli, get. Bu dünyanın sonu onsuz da ayrılıqdır.
Alli yolun qırağında çömbəldi. İt ağlıynan nə baş verdiyini anlamaq
istədi... Əvvəlcə, doğma həyətindən mal-qara, qoyun-keçi, qazlar, toyuqlar yoxa
çıxdı, sonra ona yemək verən ailə üzvləri getdilər. İndi onun sahibi, dostu
getmək istəyirdi. Təqsirkar evlərinə girmiş, içində şeytan oturmuş o kişi idi.
İtlər cin-şeytanı duyub görür. Buna görə də Allinin ondan zəhləsi gedirdi.
Sahibi buraxsaydı, o şeytan adamı parça-parça edərdi.
Məcnun sərt hərəkətlə çönüb maşına mindi. Alli onun arxasınca
getmədi, kirimişcə oturub baxdı. Yüz metr aralanmışdılar, gözləri dolmuş Məcnun
əmisindən xahiş etdi ki, maşını saxlasın.
Maşından düşən Məcnun itə sarı bir-iki addım atan kimi Alli yerindən
sıçrayıb ona sarı götürüldü, sahibinə çatan kimi dal pəncələri üstə qalxıb
başını onun sinəsinə qoydu.
Məcnun möhkəm iradə sahibiydi. Quzukəndin boşaldılması, qohumlarının,
yaxınlarının ev-eşiklərini qoyub çıxması, kəndin türk aurasını dəyişib erməniləşməsi
gözləri qabağında olmuşdu, sovxoz idarəsinə, mühasibat otağına doluşan
ermənilərin atmacalarını eşitmişdi. Hər dəfə içindən qalxıb boğazına tıxanan
qəzəb dolu qəhəri Allahdan səbr diləyib, köksünə ötürməklə içinə qaytarmışdı.
Həmən qəhər yenə içindən qalxdı. Məcnun daha onu saxlamadı, itini qucaqlayıb
elə hönkürdü ki, əmisi diksinib maşından düşdü, ona sarı tələsdi:
- Ə, məni qorxutdun, dedim,
ürəyi partladı-nədi bunun.
Yox, Məcnunun ürəyi deyil, içinə yığılmış qəzəb, ayrılığın doğurduğu
nisgil idi partlayan. O, ürəyini boşaldıb özünü ələ aldıqda Allinin də gözündən
bıldır-bıldır yaş töküldüyünü gördü, təzədən kövrəldi.
Kim deyir itlər, atlar ağlamır? Kim deyir göz yaşları ancaq insanlara
məxsusdur?
- Məcnun, gəl, işıqkən sərhədə
çataq. Gecəyə düşsək, bu it uşaqları qabağımızı kəsib maşını əlimizdən alarlar,
özümüzü də o dünyalıq edərlər.
- Yaxşı, Alli, get, - deyib itdən ayrılan Məcnun əli ilə çöllüyü
göstərdi, sonra əmisinə sarı çöndü, səsini qaldırıb acıqlı-acıqlı dedi:
- Əmi, sən Allahın adı onlara
"it uşağı” demə. İt mərd, sədaqətli, çörək qədri biləndir.
- Bə nə deyim? Necə ürəyimi
soyudum?
- Deynən donuz uşağı, Şeytanın
törəmələri.
Maşın yerindən tərpənəndən sonra Məcnun son dəfə geriyə çevrilib
Alliyə sarı baxdı. Maşının tərpənib getdiyini görən it də çömbəldiyi yerdən
qalxıb asfalt yolla deyil, ağır-ağır üzü çöllərə doğru addımlamağa başladı.
Asfalt yol insanlarındı, insanların içinə aparırdı. Allinin it ağlı
bunu kəsirdi. Amma o daha insanları istəmirdi, insanlardan küsmüşdü. Məcnun
onun sonuncu sahibiydi. Əvvəlki sahibləri bir-birini əvəz edən sərhədçilər
olmuşdular. Alli sonuncu sahibinə çox bağlanmışdı, ən çox ondan qayğı görmüşdü.
İnsanlardan küsüb çöllərə üz tutan Alli əcdadlarınamı gedirdi? Bir
kökdən olan qurdlarınmı yanına pənah aparırdı? O qurd kimi yaşaya biləcəkdimi?
Canavarlar, tülkülər, çaqqallar təki ov ovlayıb, quş quşlamağı bacaracaqdımı?
Yoxsa, bu, intihar idi? Qarşısına yemək qoymayınca yeməyən Alli insanlarsız
necə yaşaya biləcəkdi?
Bunları düşünən Məcnunun ürəyi ağrıdı... "Yaşamaq, sağ qalmaq əzmi
bütün canlılara xas olan şüuraltı hərəkətverici bir amildir. Bəlkə Alli də çöl
həyatına alışacaq, əcdadlarının ovçuluq vərdişləri onda oyanacaqdır” deyib
özünə təskinlik verdi.
Telefon zəng çaldı. Məcnun gözlərini açıb dəstəyi götürməyi ilə onun
acılı-şirinli xatirələr "filmi” görünməz oldu, sanki "film” göstərilən ağ
divara gün işığı düşdü...
Məcnun özünə gəlib bugünkü yaşam gerçəkliklərinə qayıtdı, idarənin
yarımillik hesabatı ilə bağlı rəqəmləri tutuşdurub yoxlamağa başladı. Bu rəqəmlər
hər gün onun başını qatıb fikrini məşğul etsə də, öz millətinin içində
gün-güzəranı getdikcə yaxşılaşsa da, ürək yaralarını sağalda bilmirdi. Dünyanı
ən yaxşı loğmanları tökülüşüb gəlsəydilər də, onun ürək ağrılarını kəsə,
içindəki qan verən yaranı sağalda bilməzdilər. Bu yaranın məlhəmi Şalğamgözə
bulağının suyundaydı, Arpagölün, Tayaqaya dağının, Göydağın havasındaydı...