Girəvə
Kinoteatrlarda "Çimərlikdəki gözəllər” filmi göstərilirdi.
Tamaşaçı axınının ucu-bucağı görünmürdü. Bilet satışı başlamazdan xeyli qabaq
kassalar önündə uzun növbələr yaranırdı.
- Bəsdir oxudun! Saat altıdır… Haydı, dur get ikinci seansa bilet al! Barı bu gün o filmə baxaq…
Elə əlini qəzetə uzatmaq istəyirdi ki, xanımının qəzəbli səsi yenə əsdi-gurladı:
- Əlini yığışdır görüm!.. Bilet almayınca, qəzet-məzet oxudu yoxdur!..
- Üzr istəyirəm! Dilim çaşdı… Dörd bilet verin…
Ziya:
- Həkim, nə var, nə yox? Nə işlə məşğulsunuz? – deyə maraqlandı.
O da cavabında:
- Elə bir məşğuliyyətim yoxdur, vallah. Evə təzəcə dönmüşəm, həm də yorğunam, - dedi. – Elə əyin-başımı təzəcə dəyişmişəm. Hazırlaşırdım özümçün bir az mürgü döyəm…
- Vay… Bəyəm indi yatmaq vaxtıdır?! Mən isə istəyirdim sizi kinoya dəvət edim… Evinizin xanımlarına deyin, geyinib-keçinsinlər. "Çimərlikdəki gözəllər” filminə güc-bəla ilə dörd dənə bilet tapmışam. Biz bir qonaq gözləyirdik, düşünmüşdük ki, elə onu da götürüb, kinoya gedərik. İş elə gətirdi ki, qonaq gələsi olmadı, xanımımın da vacib ev işləri var… Siz də yaxşı bilirsiniz ki, mən onsuz heç yana gedən deyiləm. Elə buna görə də əlimdəki bu dörd bilet az qala batır… İstəsəniz, sizi maşınımla kinoteatracan apara da bilərəm. Yox, əgər siz də getməkdən imtina etsəniz, onda bu biletlər tamam heyf olacaq…
- Amma siz üç nəfərsiniz! Bilet isə dörd dənədir. Yəni biri artıqdır… - dedi.
Ani fikrə dalandan sonra Ziyanın ağlına maraqlı bir fikir gəldi:
- Bəlkə siz qulluqçunu da özünüzlə götürəsiniz? Sizin yerinizdə olsam, onu evdə qoymağa heç qıymaram. Axı, hər necə olsa, o da insandır, öz dünyası var onun da! Yəni özünüzlə kinoya aparmaqla, ona da sonsuz sevinc bəxş eləmiş olarsınız.
Ötəri fikrə gedən həkim gülümsədi:
- Yaxşı, nə deyirəm?! Qoy o da bizimlə getsin…
Həkimin xanımı əlüstü qulluqçunu səslədi:
- Suğra, tez əl-üzünə su vur, hazırlaş. Səni də kinoya aparacağıq…
Həkim son dərəcə mədəni, əsli-nəcabəti olan bir nəsildən idi, ədəbiyyata da dərin marağı vardı. Atasından ona xeyli sayda həm nadir, həm də qiymətli kitab miras qalmışdı. Bunların içində ən misilsizi isə Firdovsinin məşhur "Şahnamə”sinin xəttat tərəfindən köçürülmüş son dərəcə gözəl əlyazması sayılırdı. Üç yüzdən artıq səhifəsi olan bu kitabın hər səhifəsini qızıl suyu ilə işlənmiş ornamentlər bəzəyirdi. Hətta dahi Firdovsinin minillik yubileyi qeyd olunanda bir şərqşünas alim bu kitabın qarşılığında otuz min tümən təklif etsə də, həkim ailə yadigarı bu kitabı satmağa razılıq verməmişdi. Beləliklə, "Şahnamə” yenə də onun kitabxanasının əsl bəzəyi olaraq qalırdı. Oxumaq üçün ara-sıra kitabı əlinə alan həkim onu ancaq ən yaxın dostlarına göstərər və öyünərdi.
Başqa heç nə barədə düşünə bilmirdi: qiymətli kitab bir an da gözlərinin önündən çəkilmirdi. İçində qaynayan tamah hissi yenidən ona güc gəlmişdi. Öz-özünə: "Əcəb ağciyər və çarəsizəmmiş! – deyərək saatına baxdı. - Gül kimi vaxtımı puç edirəm! Əlli dəqiqədən sonra seans bitəcək. Hardasa bir saata da həkimgil evə dönəcəklər. Nə qədər ki, vaxt var…”
Xanımı əlini havaya qaldırdı ki, ona bir şapalaq ilişdirsin. Özünü bu zərbədən qorumağa çalışan Ziyanın qoltuğundakı kitab yerə düşdü. O, bağırdı:
- Buna toxunma, başqasınındır…
Zərbənin gücündən yerə sərələnən Ziyanın huşu başından çıxdı. Bir neçə dəqiqə lal-mat ərinin hərəkətsiz vücudunu seyr edən qadının ürəyini hər zamankı kimi, peşmançılıq hissi bürüdü. Əyilib, başını əlləri arasına almaqla, onu səslədi:
- Ziya… Ziya… Əzizim!
Amma kişi özünə gəlmək bilmirdi. Bunu görən qadın hönkürərək telefona tərəf cumdu.
Həkim Pukar elə qapıdan yenicə içəri girmişdi ki, telefon zəng çaldı:
- Cənab həkim, köməyə yetişin! Ərim huşunu itirib… Hər nə eləyirəmsə, özünə gəlmir…
- Hə, nə oldu axı buna belə? – deyə xəbər aldı.
- Nə bilim vallah?! Qapıdan girəndə qoltuğunda bu bağlama var idi. Elə onu deyə bildi ki, bu, bir başqasınındır.
Evində, ayağını ayağının üstünə aşıraraq, kresloda
oturan Ziya rahatca qəzeti nəzərdən keçirirdi. Xanımı qəfil otağa girdi.
Yeyib-yatmış, hələ də öz şıltaqlıqlarından qalmayan bu gözəl-göyçək xanım ərini
daim nəzarət altında saxlayırdı. Hətta lazım biləndə və hədsiz qəzəblənəndə
onun sir-sifətinə şapalaqlar da çəkirdi. Amma o da var ki, tez qızdığı kimi bu
xanım tez soyumağı və ərindən üzr istəməyi də bacarırdı.
Ərinin gözünü qəzetdən ayırmadığını görən qadın əsəbi
halda qəzeti onun əlindən çəkib alaraq, otağın o biri küncünə tulladı və
deyindi:- Bəsdir oxudun! Saat altıdır… Haydı, dur get ikinci seansa bilet al! Barı bu gün o filmə baxaq…
Sakit tövrlə xanımını süzən Ziya:
- Baş üstə, əzizim! Heç narahat olma, sən bu gün
mütləq o filmə baxacaqsan. Amma bir hovur səbir elə, qoy bu yazını oxuyub bitirim,
sonra maşınla gedib, düz beşcə dəqiqəyə o istədiyin biletləri alaram. Bir göz
qırpımında bütün biletlər alınmayacaq ki?! - deyə bildi.Elə əlini qəzetə uzatmaq istəyirdi ki, xanımının qəzəbli səsi yenə əsdi-gurladı:
- Əlini yığışdır görüm!.. Bilet almayınca, qəzet-məzet oxudu yoxdur!..
Bəli, bu yerdə Ziya artıq yanını kreslodan
qaldırmağa məcbur oldu. Qaraja girib, maşını bayıra çıxartdı və bilet dalınca
yollandı.
Adətən, Ziya kino seanslarına üç bilet alardı: özü,
xanımı və qaynanası üçün. Bu səfər də kassaya yanaşınca əvvəlcə ona üç bilet
verilməsini xahiş eləsə də, sonradan nə isə düşünüb, sözünə düzəliş verdi:- Üzr istəyirəm! Dilim çaşdı… Dörd bilet verin…
Biletləri cibinə qoyan Ziya geriyə, dostunun evinə
doğru yol aldı. Giriş qapısı qəhvəyi rəngə boyanan və üzərinə "Həkim Pukar”
lövhəsi vurulan qapının önündə əyləcə basdı. Xəstəxanada işləyən və Ziyanın
yaxın dostu sayılan həkim Pukar boş vaxtlarını ancaq qiraətə sərf edərdi. Həkimin
xanımının və onlarla yaşayan bacısının da əylənməklə sən deyən arası yox idi və
evdən bayıra elə də tez-tez çıxmazdılar. Ara-sıra öz ailə dostları saydıqları
bizim Ziyagilə qonaq gələrdilər, vəssalam.
Ziyanın üzünə qapını həkim özü açdı. Əynində ev xələti
olan həkim kandarda dostunu görüncə gülər üzlə onu içəri dəvət elədi, kresloda
yer göstərdi.Ziya:
- Həkim, nə var, nə yox? Nə işlə məşğulsunuz? – deyə maraqlandı.
O da cavabında:
- Elə bir məşğuliyyətim yoxdur, vallah. Evə təzəcə dönmüşəm, həm də yorğunam, - dedi. – Elə əyin-başımı təzəcə dəyişmişəm. Hazırlaşırdım özümçün bir az mürgü döyəm…
- Vay… Bəyəm indi yatmaq vaxtıdır?! Mən isə istəyirdim sizi kinoya dəvət edim… Evinizin xanımlarına deyin, geyinib-keçinsinlər. "Çimərlikdəki gözəllər” filminə güc-bəla ilə dörd dənə bilet tapmışam. Biz bir qonaq gözləyirdik, düşünmüşdük ki, elə onu da götürüb, kinoya gedərik. İş elə gətirdi ki, qonaq gələsi olmadı, xanımımın da vacib ev işləri var… Siz də yaxşı bilirsiniz ki, mən onsuz heç yana gedən deyiləm. Elə buna görə də əlimdəki bu dörd bilet az qala batır… İstəsəniz, sizi maşınımla kinoteatracan apara da bilərəm. Yox, əgər siz də getməkdən imtina etsəniz, onda bu biletlər tamam heyf olacaq…
Həkim elə ağzını açırdı ki, imtina üçün bir səbəb
tapıb desin, xanımı ilə bacısı bir ağızdan Ziyanın təklifinə razılıq verdilər.
Həkimin də daha əlacı kəsildi.
Ziya ona: - Amma siz üç nəfərsiniz! Bilet isə dörd dənədir. Yəni biri artıqdır… - dedi.
Ani fikrə dalandan sonra Ziyanın ağlına maraqlı bir fikir gəldi:
- Bəlkə siz qulluqçunu da özünüzlə götürəsiniz? Sizin yerinizdə olsam, onu evdə qoymağa heç qıymaram. Axı, hər necə olsa, o da insandır, öz dünyası var onun da! Yəni özünüzlə kinoya aparmaqla, ona da sonsuz sevinc bəxş eləmiş olarsınız.
Ötəri fikrə gedən həkim gülümsədi:
- Yaxşı, nə deyirəm?! Qoy o da bizimlə getsin…
Həkimin xanımı əlüstü qulluqçunu səslədi:
- Suğra, tez əl-üzünə su vur, hazırlaş. Səni də kinoya aparacağıq…
Seansın başlamasına on dəqiqə qalmış Ziya həkimin
ailəsini maşınla kinoteatr binasına çatdırdı. Biletləri onlara verəndən sonra
sağollaşıb geri döndü.
Yolda öz-özünə fikirləşirdi ki: "Əcəb əla alındı.
İndi həkimin evində heç kəsin olmadığı mənə gün kimi bəllidir. Və mən indi tam
arxayınlıqla…”Həkim son dərəcə mədəni, əsli-nəcabəti olan bir nəsildən idi, ədəbiyyata da dərin marağı vardı. Atasından ona xeyli sayda həm nadir, həm də qiymətli kitab miras qalmışdı. Bunların içində ən misilsizi isə Firdovsinin məşhur "Şahnamə”sinin xəttat tərəfindən köçürülmüş son dərəcə gözəl əlyazması sayılırdı. Üç yüzdən artıq səhifəsi olan bu kitabın hər səhifəsini qızıl suyu ilə işlənmiş ornamentlər bəzəyirdi. Hətta dahi Firdovsinin minillik yubileyi qeyd olunanda bir şərqşünas alim bu kitabın qarşılığında otuz min tümən təklif etsə də, həkim ailə yadigarı bu kitabı satmağa razılıq verməmişdi. Beləliklə, "Şahnamə” yenə də onun kitabxanasının əsl bəzəyi olaraq qalırdı. Oxumaq üçün ara-sıra kitabı əlinə alan həkim onu ancaq ən yaxın dostlarına göstərər və öyünərdi.
Bu kitabı hələ ilk dəfə görən Ziyanın ona gözü
düşmüşdü və hələ o vaxt o, nəyin bahasına olursa-olsun, bu əlyazmanı ələ keçirmək
fikrinə düşmüşdü. Amma həkimi inadından döndərmək də hər oğulun işi deyildi!
Həkimin evinin arxa qapısının açarını ələ keçirərək,
ondan özünə yedək açar hazırlatdıran Ziya kitabı çırpışdırmaq üçün uyğun bir
fürsət gözləyirdi. Kitaba olan tamahı isə gündən-günə şölələnirdi. Bu səhər də
xanımı onu zor-bəla bilet dalınca göndərəndə Ziya, oğurluq üçün əsl girəvənin
yetişdiyini qət etmişdi. Əlbəttə ki, kinoteatrdan evə dönən həkimin həmin dəqiqə
kitab şkafını açıb, "Şahnamə”nin orada olub-olmamasını yoxlayacağını zənn eləmək
əsl avamlıq olardı. Lap deyək ki, həkim sevimli kitabının orada olmadığını görsəydi
belə, hansı əsasla o, bu oğurluğa görə məhz Ziyadan şübhələnəcəkdi ki?! Əvvəla,
Ziya illər uzunu onun dərin etibarını qazanmışdı, ikincisi də, onun yaxın dostu
sayılırdı. Hətta həkimin ürəyinə buna bənzər şübhə toxumları düşsəydi belə, o,
öz şübhələrini hansı dəlillərlə sübuta yetirə bilərdi?!Nə isə, Ziyanın beynində ard-arda minlərlə yeni
fikir doğurdu. Onun başı bu fikirlərdən az qala çatlamaq həddinə çatmışdı. Amma
bu, nankorluq idi! Dəhşət idi!.. Bir ara onun rəngi avazıdı, dili-dodağı təpidi,
köynəyinin boğazı sanki durduğu yerdəcə qəfildən daraldı. Əlləri elə aşkar əsməyə
başladı ki, maşının sükanına çətinliklə hakim ola bildi. Birtəhər özünü ələ
alaraq, həkimin yaşadığı evə qədər gəldi.
O həndəvərdə gəzib-dolaşanlar hələ ki çox idi. İndi
Ziya ona dikilən hər baxışdan ehtiyatlanırdı. Ona elə gəlirdi ki, bu baxışların
sahibləri onun qara niyyətindən xəbərdardırlar və günü sabah durub polis şöbəsinə
gedərək, müttəhimi filan yerdə və filan saatda gördüklərini xəbərləyəcəklər.
Bir neçə dəfə qapıya yanaşsa da, cürəti yetmədiyindən o yenidən geriyə,
maşınına döndü. Hətta bir ara içində yuxuya gedən dürüst adam baş da qaldırdı,
onu belə iyrənc istəklərinə görə acıladı və bunun ardınca Ziya öz axmaq
planından əl çəkib, sükan arxasına keçdi və maşını sürüb, yaxınlıqdakı prospektə
çıxdı. Amma daha sonra haraya üz tutacağını kəsdirə bilmədiyindən buradaca
karıxıb qaldı. Hər nə qədər çətin olsa da, tanış-bilişə rast gəlməmək üçün indi
o, hər cildə girməyə hazır idi. Başqa heç nə barədə düşünə bilmirdi: qiymətli kitab bir an da gözlərinin önündən çəkilmirdi. İçində qaynayan tamah hissi yenidən ona güc gəlmişdi. Öz-özünə: "Əcəb ağciyər və çarəsizəmmiş! – deyərək saatına baxdı. - Gül kimi vaxtımı puç edirəm! Əlli dəqiqədən sonra seans bitəcək. Hardasa bir saata da həkimgil evə dönəcəklər. Nə qədər ki, vaxt var…”
Tez maşını işə salıb, həkimin evinə tərəf yol aldı.
Bu səfər küçə əvvəlkinə nisbətən kimsəsiz və sakit görünürdü. Küçədə adda-budda
gözə dəyən adamlardan da Ziya hər vəchlə üzünü gizlətməyə çalışırdı. Daha
iyirmi dəqiqəni də tərəddüdlər məngənəsində keçirəndən sonra o, küçənin əməlli-başlı
boşaldığının fərqinə vardı. Maşından çıxaraq, əvvəlcədən hazır saxladığı açarı
titrəyən əlləriylə qapının kilidinə
taxdı. Amma açarı bursa da, qapı açılmadı. O, açarı əks tərəfə burdu – yenə də
bir şey çıxmadı. Açarı dartıb, kiliddən çıxarmağa çalışdı, bu səfər açar kiliddə
ilişib qaldı. Var gücüylə dartsa da, həyəcandan bədənini soyuq tər yuyub aparsa
da, heç nə alınmırdı. İş bu yerə çatanda o, ürək döyüntülərini səngitmək məqsədiylə
işinə ara verməli oldu. Haradasa bir dəqiqə sonra təkrar işə girişdi. Bu dəfə
kiliddə rahatca fırlanan açar qapını laybalay onun üzünə açdı.
Vaxt itirmədən otağa girən Ziya birbaşa kitabxanaya
sarı yönəldi, rəfdəki dəri üzlü qalın cildi əlinə aldı, amma bu, ərəbcə bir
kitab idi. Əsəbi halda onu döşəməyə tulazlayan Ziyanın ağlı bir an sonra üstünə
gəldi, əyilib kitabı götürərək rəfdəki yerinə qoydu. Əgər o, qalan bütün
kitabları beləcə ora-bura atsaydı, həkim evdə oğurluq olduğunu o dəqiqə
anlayardı axı!
Ziyanın kitab şkafından çıxardığı ikinci kitab da
onun həsrətində olduğu "Şahnamə” deyildi. Təxminən on beş kitaba baxmışdı ki,
birdən aşağı mərtəbədəki qapı çırpıldı. Qorxudan rəngi dümağ ağaran Ziya çıxış
qapısına tərəf cumdu. Lənət sənə kor şeytan! Sən demə, mənzilə girəndə onun
açıq qoyduğu qapını külək çırpıbmış.
Saat səkkizə on yeddi dəqiqə qalırdı. Elə bil ki,
saatın dəqiqələri yeldən qanad taxmışdı. Bu naxoş saatı və yeri lənətləyən Ziya
yenidən kitabxanaya döndü və əlini atıb götürdüyü ilk kitab – bəxt gətirəndə gətirir
də! – bayaqdan bəri aradığı o "Şahnamə” çıxdı. Bu qiymətli kitabı sinəsinə
sıxaraq o, qaçıb evdən çıxdı və bayır qapını yaxşı-yaxşı kilidlədi.
Həkimin evindən bir qədər aralanandan sonra yenidən
fikir dəryasına qərq oldu: "Yaxşı, indi bu kitabı neyləyəcəyən? Harada gizlədəcəyəm?”
Qəzet köşkünə çatınca, əyləcə basdı. Maşından enib,
bir neçə qəzet aldı, kitabı səliqə ilə bu qəzetlərə bükdü. "Əvvəlcə bu
bağlamanı birbaşa öz otağıma apararam, sabah isə hər halda bir çarə
düşünüb-taparam…” - deyib, özünə ürək-dirək verdi. Evə qayıdanda saat artıq doqquza üç dəqiqə işləmişdi.
Maşını qaraja saldı, qəzetə bükülmüş bağlamanı qoltuğuna vurub, qapını döydü.
Qapını açan tapılmadı. Ə-cə-əb işdir! Ziya bir də, həm də daha bərk qapını döyməli
oldu. Ən nəhayət, əvvəlcə ayaq səsləri gəldi, sonra isə qapı üzünə açıldı və
gözləri çönən arvadı kandarda peyda oldu:
- Nə olub yəni? Bəs bayaqdan haralarda
itib-batmışdın?! İki saat yarımdır geyinib-oturmuşam, sənin yolunu gözləyirəm!
Canın çıxardı zəng eləyib, bircə kəlmə söyləsəydin ki, daha səni gözləməyək?!
Qapını da elə döyəcləyir ki, elə bil kimsə bunun qara xəbərini gətirib! Xanımı əlini havaya qaldırdı ki, ona bir şapalaq ilişdirsin. Özünü bu zərbədən qorumağa çalışan Ziyanın qoltuğundakı kitab yerə düşdü. O, bağırdı:
- Buna toxunma, başqasınındır…
Xanımı tez əyilib kitabı yerdən qaldırdı:
- Ala sox gözünə başqasının malını, ay beyinsiz! -
deyib, kitabı zərblə Ziyanın təpəsinə endirdi. Zərbənin gücündən yerə sərələnən Ziyanın huşu başından çıxdı. Bir neçə dəqiqə lal-mat ərinin hərəkətsiz vücudunu seyr edən qadının ürəyini hər zamankı kimi, peşmançılıq hissi bürüdü. Əyilib, başını əlləri arasına almaqla, onu səslədi:
- Ziya… Ziya… Əzizim!
Amma kişi özünə gəlmək bilmirdi. Bunu görən qadın hönkürərək telefona tərəf cumdu.
Həkim Pukar elə qapıdan yenicə içəri girmişdi ki, telefon zəng çaldı:
- Cənab həkim, köməyə yetişin! Ərim huşunu itirib… Hər nə eləyirəmsə, özünə gəlmir…
Təxminən on dəqiqə sonra həkim öz dostunun mənzilində
idi. İçəri girib, hələ də dəhlizdə huşsuz vəziyyətdə yatan Ziyanı müayinə edən
həkimin nəzərləri dostunun yanında yerə düşən yarıaçıq bağlamaya sataşdı. Qəzetin
arasından görünən kitabın qapağı ona yamanca tanış gəldi. Hə də! Bu ki onun
sevimli "Şahnamə” kitabıdır!
Həkim Ziyanın xanımından:- Hə, nə oldu axı buna belə? – deyə xəbər aldı.
- Nə bilim vallah?! Qapıdan girəndə qoltuğunda bu bağlama var idi. Elə onu deyə bildi ki, bu, bir başqasınındır.
Çaşqınlıq keçirən həkim çiyinlərini çəkdi. Sonra
"Şahnamə” cildini əlinə alıb, dedi:
- Xanım, bu kitab həqiqətən də başqasınındır və
daha dəqiq desəm, şəxsən mənə məxsusdur. Odur ki, onu elə özümlə də aparacağam…
O ki, qaldı ərinizə, onun vəziyyətində qorxası heç nə yoxdur… Əgər iki-üç dəqiqəyə
özünə gəlməsə, onda başqa bir həkim çağırarsınız. Mən isə buradan nə qədər tez
getsəm, bir o qədər yaxşıdır. Yoxsa mən burada olduğum müddətcə o, hələm-hələm
özünə gəlməyəcək!..Əbülqasim Halət
Dilimizə çevirdi – Azad Yaşar