Mənim bir yazı günüm
"Kaspi”
qəzetinin "Mənim bir yazı günüm” layihəyəsi davam edir. Bu layihə çərçivəsində
yaradıcılıqla məşğul olan tanınmış simalar özlərinin məhsuldar hesab etdikləri
bir yaradıcı günü təsvir edirlər. Növbəti qonağımız yazıçı, tərcüməçi Kamran Nəzirlidir.
Mən Əkizlər bürcündənəm, bəxtim hər zaman gətirir,
xüsusilə, yazı yazanda, yaradıcılıqla məşğul olanda. Ömrüm boyu həm xidməti fəaliyyətlə,
həm də yaradıcılıqla və ictimai işlərlə məşğul olmuşam, hər iki sahədə uğurlarım
olur. Əlbəttə, sırf yazıçılıqla məşğuliyyət adama su və çörək vermir, yazıçılıq
yalnız mənəvi stimul gətirir. Həmişə arzulamışam ki, kaş mənə də atamdan,
babamdan böyük bir sərvət qalaydı Con Qolsuorsi kimi (çox da yox, 1-2 milyon),
oturub yalnız gözəl hekayələr yazardım, kitablarımı çıxarıb yayardım, dünya səyahətinə
çıxardım, hələ bir Nobel mükafatı da alardım... Təəssüf ki, arzularla imkanlar arasında çox vaxt uzun
məsafələr olur. Bununla belə, çalışıram ki, hər iki sahədə balansı qoruyub
saxlaya bilim, maddi-mənəvi təsərrüfatımı əldə etdiyim, qazandığım xırda
resurslarla da olsa, idarə edə bilim.
Əvvəla, gün ərzində çalışıram ki, vaxtımı yox,
enerjimi idarə edim. Ümumiyyətlə, məncə, insanlar öz enerjisindən düzgün
istifadə eləsələr, daha faydalı olar. Günün hər hansı bir saatında mənə yazmaq
həvəsi gələ bilər, amma bu həvəs, necə deyirlər, "ilham pərisi” də enerjiyə
bağlıdır. Bu enerjini vaxtında və düzgün sərf edə bilirəm: xidməti işimə, evə,
ailəyə, yaradıcılığa, dostlara... Mənim gündəlik planlarım olmur, adətən. Amma
il ərzində görəcəyim, yaxud görməli olduğum işlərin siyahısını tərtib edirəm.
Bunu hər ilin sonunda özümə hesabat vermək üçün edirəm. Tələsmədən, səbirlə
illik işlərimi həyata keçirirəm. Xüsusilə kitablar, tərcümələr və yaradıcılıq ezamiyyətləri
barədə əvvəlcədən hazırlıq işləri görürəm. Onu da deyim ki, hələ orta məktəbdən
qeyd dəftərçələrim, bloknotlarım durur, saxlamışam; müxtəlif tarixlər,
mövzular, xidməti fəaliyyətlə bağlı qeydlər, insanlar, şəhərlər, kəndlər, kəlamlar,
müsahibələr üçün hazırladığım suallar, cavablar və s. Buna adət eləmişəm.
Mütləq 7 saat yatmalıyam, yatmasam, işləyə bilmirəm.
Adətən yataqda olanda düşünürəm, əlbəttə, bütün günü hekayə və ya görəcəyim işlər
barədə düşünmürəm, amma əksər hekayələrimin süjeti və ideyası yataqda, yuxu öncəsi
düşünülüb. Sonra onların qısa icmalını hazırlayıram, kompüterdə ayrıca
fayllarım var: hazır hekayələr, çapa gedəcək yazılar, yaxud da hazır mövzu və
süjetlər. 130 hazır süjet var ki, onları gərək işləyəm. Hər bir hekayəyə gərək özünü
kökləyəsən. Elə ki, kökləndin, yazmaq asan olur, 1-2 saata yazırsan. Sonra
onları dəfələrlə oxuyub düzəlişlər edirəm. Qoyuram qalsın, əhvalım olanda bir də
götürüb oxuyuram, yenə düzəlişlər edirəm, ta ki mətn məni qane etsin. Bu cəhətdən
çox vasvasıyam. Bəzən elə olur ki, bir müddətdən sonra eyni hekayənin üstündə
yenə işləyirəm. Çox vaxt əvvəlcədən hazırladığım süjet, yaxud ideya alınmır,
tamam başqa bir ovqat, başqa ruhlu hekayə alınır.
Mənim üçün hazır, qəlibə salınmış iş qrafiki
yoxdur. Yenə təkrar edirəm ki, özümü bəlkə də iki yerə yox, yüz yerə
parçalamışam. Tələbə vaxtımdan beləyəm. Buna görə də yaradıcılıqla bağlı hər
hansı bir cədvəl, ya da qrafik tutmuram. Harda olsa, nə vaxt olsa, yaza bilərəm.
Lap səsli-küylü, ya da sakit bir yer olsun, fərq eləməz. Sübh çağı işləməyi
xoşlayıram, elə hallar olur ki, tez yatıram, amma səhər saat 4-5 arası durub
işləyirəm, iki-üç saat çəkir. Spirtli içki qəbul etdikdən sonra heç vaxt
yaradıcılıqla məşğul olmamışam və olmuram. Bəzən deyirlər ki, içki içəndə adam
yaxşı yazır, amma mən belə düşünmürəm. Yazı yazanda masamın üstündə mütləq çay
və ya kofe olmalıdır. Olmasa, yaza bilmərəm. Yazı yazanda siqaret çəkmirəm. Çox
isti, çox soyuq otaqda işləyə bilmirəm. Oturduğum yer narahat olsa da olar, mənim
üçün fərq eləmir. Amma otaq temperaturu normal olmalıdır. Bir balaca isti, ya
soyuq olanda bütün yazı ovqatım ölür. Çox az danışıram. Bəzən bir saat ərzində
3-4 işi eyni zamanda görə bilirəm. Bu zaman fikirlərim qarışmır, uşaqlıqdan beləyəm.
Bəzən bir hekayə barədə uzun müddət düşünürəm, amma yaza bilmirəm. Belə
vaxtlarda qaraqabaq oluram, hər xırda şey məni qıcıqlandıra bilər. Elə ki,
hekayəni yazdım və mətn ürəyimcə oldu, həmin vaxt məndən yaxşı hədiyyə də ala
bilərlər, uşaq kimi sevinirəm. Xanımım xasiyyətimi bilir, yazıçı qızıdır və 33
ildir ləyaqətlə dözür, mənim bütün sevinclərimə məmnuniyyətlə şərik çıxır. Bu cəhətdən
də bəxtim gətirib.
Məni ən çox yoran yazmaq deyil, boş-boş söhbətlər
olur. Bəzən elə olur ki, bir məclisə məcburən düşürsən, adamlar çox olur, hərə
bir şey danışır, mən də qulaq asmaqdan yoruluram. Yəni təəccübləndirici, ya da
heyrətləndirici şeylər eşitməyəndə, yoruluram, çalışıram ki, həmin məclisdən,
yaxud adamlardan tez aralanım. Bəzən yeməyə, dostlarla axşam yeməyinə çox vaxt
ayırıram, təxminən 3-4 saat. O da hər gün olmur, cümə günləri, adətən, axşam
saat altıdan sonra. Çalışıram ki,
telefonda az danışım. Gün ərzində demək olar ki, telefon danışıqlarına 15-20 dəqiqə
vaxtım gedir. Geyinməyə, yuyunmağa, qısa idman hərəkətlərinə və piyada gəzintiyə
də az vaxt sərf edirəm. Gün ərzində demək olar ki, 20-30 dəqiqə. Son vaxtlar
gec-gec maşın sürürəm. Yalnız şənbə və ya bazar günləri, qalan günlərdə ictimai
nəqliyyatdan istifadə edirəm.
Evdə tək olanda çalışıram ki, vaxtımın çox hissəsini
yazı-pozuya həsr edim. Xüsusilə şənbə-bazar günləri. Mütaliəyə də çox vaxt
ayırıram. Həftənin şənbə günü mütləq qonşuluqda qəzetçi Talıbdan "Ədəbiyyat
qəzeti", "525-ci qəzet", "Kaspi" və "Ədalət"
qəzetlərini alıram və oxuyuram. Talıb məni tanıyır və həmin gün qəzetlərimi də
ayrıca büküb saxlayır. Bir dəfə iki şənbə Bakıda olmadım, növbəti şənbə gəlib qəzet
alanda Talıb gülə-gülə "qəzetlərini saxlamışam!" dedi. "Heç kimə
satmamışam!". Mənə ləzzət verdi bu
sözlər, köhnə qəzetləri də aldım. Qalan günləri internetdə oxuyuram. Ümumiyyətlə,
mütaliəyə (qəzet, kitab, internet, facebook) gün ərzində 1-2 saat ayırıram.
Qəribə görünsə də, məndə uşaqlıqdan kitabxana
yaratmaq həvəsi olub – anamdan, xalamdan keçib. Evdə kitab rəflərim doludur, hətta
iki cərgə ilə yığılan kitablarımın üstünə də kitablar yığıram, hansı kitabın
hansı cərgədə olduğunu da yaxşı bilirəm. Ola bilsin ki, 20-30 il bundan qabaq
oxuduğum, yaxud da dünən oxuduğum kitabın bütöv məzmunu yadımdan çıxsın, bu barədə
yaddaşım zəifdir, amma o kitabın rəngi, mövzusu, formatı... heç vaxt yadımdan
çıxmır və hara qoymuşamsa, o yer yadımdan çıxmır. Mən sovet dövründə anamdan
qalan köhnə kitabları da saxlamışam, yer yoxdu deyə, hamısını karton yeşiklərdə
saxlayıram, bir hissəsi balkonda, bir hissəsi bağda, bir hissəsi rayonda...
Allah qoysa, mənzil şəraitimi yaxşılaşdırandan sonra böyük bir kitabxanam
olacaq. Ən böyük arzum da budur. Hərdən evdə deyirlər ki, nəyə lazımdı bunlar,
at getsin, onsuz da hər şey internetdə var. Atmıram, internetdə o kitablardan
yoxdu. Misal üçün, bir dəfə Yaponiya haqqında məlumat əldə eləmək istəyirdim,
istədiyim şeyi kompüterdən tapa bilmirdim. Yadımda idi ki, sovet dövründə
aldığım "Sakura budağı" kitabım var, rus jurnalisti Ovçinnikov yazıb;
hansı cərgədə olduğunu da dəqiq bilirdim. Axtardım, tapmadım. Sən demə, rəhmətlik
qaynanam kitab rəflərini təmizləyərkən həmin kitabın yerini dəyişib, harasa
qoyub. Evdə qırğın düşdü, hamı əl-ayağa düşüb axtarmağa başladı. Tapdıq. Hamı təəccüblə
deyirdi ki, axı sən düz iyirmi ildi o kitabın üzünü açmamısan, necə oldu ki, yadına
düşdü və yerini də dəqiq bildin... Ümumiyyətlə, kitablarıma kimsə əl vuranda,
yaxud götürüb istifadə edəndən sonra yerinə qoymayanda, əsəbiləşirəm. Artıq
bunu evdə hər kəs bilir.
Mən gün ərzində daha çox müşahidə edirəm. Çalışıram
ki, diqqətimdən heç bir şey yayınmasın, yəni ətrafımda baş verən hadisələr və
proseslərə daha diqqətlə vaxt ayırıram. Düşünürəm ki, bu, həyatdı, ondan öyrənmək
daha faydalıdır. Günümün əsas hissəsi də həyata, real proses və hadisələrə sərf
olunur.
Kamran Nəzirli