İstehsalı var, amma idxalı da qaçılmazdır

09.04.22 10:45 4033

Ekspertin fikrincə, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur rayonlarında heyvandarlıq sahəsindəki yüksək potensial bərpa edilməklə yanaşı, yaxın gələcəkdə daha da inkişaf etdirilməlidir. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə ildə 30 min ton ət istehsalı proqnozlaşdırılır ki, bu da ölkənin özünü ətlə təmin etməsi baxımından əhəmiyyətli rəqəmdir.

Tələbatı tam ödəmək məqsədilə bir çox ərzaq məhsulları ölkəyə xaricdən idxal edilir. Bu sıraya ət və ət məhsulları da daxildir. Ət məhsullarının idxaldan asılılığını azaltmaq üçün indiyədək dövlət qurumları tərəfindən aqrar sahəyə ciddi dəstək olunub. Hər ötən il bu sahədə statistik göstəricilər müsbətə doğru dəyişib. Lakin hələ də ət və ət məhsulları sahəsində idxaldan asılılıq var. Belə ki, Dövlət Gömrük Komitəsinin açıqladığı məlumata görə, bu ilin yanvarında Azərbaycan 5 milyon 720.46 min ABŞ dolları dəyərində 3 165.38 ton ət idxal edib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə müvafiq olaraq 32.9% və 34.3% çoxdur.

Qeyd edək ki, 2021-ci ilin yanvar ayında ölkənin xaricdən ət alışının həcmi 2 357.85 ton olub. Buna xərclənən vəsait isə 4 304.93 min dollar təşkil edib. Maraqlıdır, ətin idxalındakı artım nə ilə bağlıdır? İdxalı azaltmaq üçün hansı işlər görülməlidir?

İdxalı stimullaşdıran bahalaşma

Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında iqtisadçı alim Mahir Zeynalov bildirdi ki, Azərbaycan ətə olan tələbatını tam ödəyə bilmədiyindən, əlavə olaraq xaricdən ət və ət məsulları idxal edir: "Nə qədər qəribə səslənsə də, ətin idxal qiymətləri yerli istehsal qiymətlərindən ucuzdur. Ancaq idxal ətinin keyfiyyəti aşağıdır. Ona görə, keyfiyyətsiz olsa da, idxalçılar ucuz ət idxalında maraqlıdırlar. Bu ucuz ətdən, əsasən, yeyinti sənayesində, kolbasa istehsalında istifadə edilir. Ona görə də, ilin ilk ayında idxalda artım qeydə alına bilər. Bununla belə, son aylarda daxili bazarda yerli ətin bahalaşması da idxalı stimullaşdırır. Həm də idxalda qeyd edilən artım ötən ilin yanvar ayı ilə müqayisədə ortaya çıxıb, il boyu ət idxalında belə yüksək artım gözlənilmir”.

Dünya bazarında yüksələn tələbat

İqtisadçı ekspert vurğuladı ki, Azərbaycanın özünü ətlə təminetmə səviyyəsi 84,5%-dir: "Ölkədə ildə (2020-ci ildə) 346 min ton ət istehsal olunur, daxili tələb 410 min tondur, 63,6 min ton ət idxal edilir. Quş əti ilə təminetmə səviyyəsi isə 79%-dir. Ölkədə ildə 115 min ton quş əti istehsal edilir, daxili tələb 146 min tondur, 31 min ton idxal edilir. Ölkəmiz yalnız qoyun əti ilə özünü təmin edə bilir (97%). 2021-ci ilin yanvar-noyabr aylarında 2020-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə quş əti də daxil olmaqla, diri çəkidə ət istehsalı 3,2 faiz artaraq 507,3 min ton olmuşdur.

Dünya bazarında ət istehsalı artsa da, ona tələb də yüksəlir. Hətta BMT Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) ərzaq qiymətləri indeksinə görə, 2021-ci ildə ət 12,7%, süd məhsulları 17% bahalaşıb. Orta gəlirli ölkələrdə insanlar heyvandarlıq məhsullarına və balığa üstünlük verməyə başlayıblar. Bahalaşmaya əsas səbəblər koronavirus pandemiyasının dünya iqtisadiyyatına vurduğu ziyan, bir sıra ölkələrin kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracına məhdudiyyətlər tətbiq etməsi, ixrac rüsumlarını artırması, ixracatçı ölkələrin daxili ərzaq ehtiyatlarını artırmağa yönəlmiş siyasəti, əlverişsiz iqlim dəyişiklikləri, dünyada ərzağa, xüsusən də ekoloji təmiz məhsullara tələbatın artması kimi amillərdir. Hətta 2022-ci ildə də qiymət artımlarının davam edəcəyi gözləniləndir”.

"30 min ton ət istehsalı proqnozlaşdırılır”

M.Zeynalov qeyd etdi ki, işğaldan azad edilmiş torpaqlarda heyvandarlığın inkişaf etdirilməsi hesabına ət istehsalının artırılması mühüm əhəmiyyət daşıyır: "Bu, həm də ərzaq təhlükəsizliyi, daxili bazarın ekoloji təmiz, keyfiyyətli ət və ət məhsulları ilə təmin olunması baxımından vacibdir. İşğaldan azad olunmuş torpaqlarda kənd təsərrüfatı dirçəldikdən sonra Qarabağda əsas aparıcı sahələrdən biri heyvandarlıq məhsullarının, o cümlədən ət istehsalı olacaq: "İşğaldan azad edilmiş rayonlarda ildə 30 min ton ət istehsalı proqnozlaşdırılır ki, bu da ölkənin özünü ətlə təminetmə səviyyəsinin yüksəlməsi və idxalın əvəzlənməsi baxımından əhəmiyyətli rəqəmdir. Bu rayonlarda kənd təsərrüfatı dirçəldikdən sonra Azərbaycan özünü mal, qoyun və keçi əti ilə tam təmin edə biləcək”.

"Qarabağ və Şərqi Zəngəzur rayonlarında...”

İqtisadçı-alimin sözlərinə görə, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə ənənəvi heyvandarlıq sahələri yüksək potensiala malikdir: "Qarabağda heyvandarlığın inkişafı üçün təbii şərait var. Heyvandarlıq Qarabağın iqtisadiyyatında özünəməxsus mühüm yer tutan ənənəvi sahələrdən biridir. 1980-ci illərdə Qarabağ və ətraf rayonlarda 321 min baş iribuynuzlu (ondan 110,3 min başı inək və camışlar), 1106,7 min baş xırdabuynuzlu heyvanlar bəslənilirdi. İribuynuzlu heyvanların sayının ölkə üzrə cəmi heyvan sayına nisbəti 16,2%, xırdabuynuzlu heyvanların sayının ölkə üzrə cəmi heyvan sayına nisbəti isə 19,3% təşkil edirdi ki, bu da o dövr üçün kifayət qədər əhəmiyyətli rəqəmlərdir. Qarabağın iqtisadiyyatında ənənəvi sahə olan heyvandarlıq yaxşı inkişaf etmişdi. Belə ki, 1980-ci illərdə keçmiş Yuxarı Qarabağ və Ağdam, Cəbrayıl, Füzuli, Kəlbəcər, Qubadlı, Laçın və Zəngilan rayonlarında ildə 27,5 min ton ət, 163,8 min ton süd, 94,3 milyon ədəd yumurta istehsal edilirdi. Ölkə üzrə ət və süd istehsalının 15%-i, yumurta istehsalının isə 8,8%-i bu regionun payına düşürdü. Qarabağ və Şərqi Zəngəzur rayonlarında heyvandarlıq sahəsindəki yüksək potensial bərpa edilməklə yanaşı, yaxın gələcəkdə daha da inkişaf etdirilməlidir”.

Bəxtiyar Məmmədli