Bal həm az olacaq, həm də baha - İSTEHLAK

 Hava şəraitinin qeyri-sabit keçməsi arıçılıq təsərrüfatına mənfi təsir göstərib. Bu il bal yığımında xeyli azalma müşahidə edilib. Ekspertlər düşünür ki, bu vəziyyət arıçılıq məhsullarının, xüsusilə də balın qiymətinin artmasına səbəb olacaq.

Bu il yaz-yay aylarında hava şəraitinin soyuq və yağıntılı keçməsi arıçılığa mənfi təsir göstərib. Belə ki, yağıntılı hava şəraitinə görə arıların nektar toplaması gecikib. Hazırda bal süzümü mövsümü başlasa da, arıçıların bir çoxu hələ bu prosesə start verməyib. Hətta, bəziləri bu il arılardan bal götürə bilməyəcəyi qənaətindədirlər. Arıçılar narahatdırlar. Əgər normal məhsul götürülə bilməsə, qıtlıq yarana bilər. Bu, bal qiymətlərinə necə təsir edəcək?

Məhsuldarlıq keçən ilin 40 faizə qədərdir

Azərbaycan Arıçılar Assosiasiyasının İdarə Heyətinin üzvü Elvin Bayramlı deyir ki, bu il arıçılıq təsərrüfatında vəziyyət ürəkaçan deyil: “Artıq arıçılıqda mövsümün sonuna gəlirik. Yaz və yay ayları havalar anomal keçib. Hava tək yağışlı olmayıb. Həm də gecələr soyuq, küləkli olub, quraq keçib. Bu da arıçılar üçün faciəvi vəziyyətə səbəb olub. Bəzi arı ailələri yem gətirə bilmir və acından ölürlər. Statistikada ümumi rəqəmləri deyirlər. Bu il keçən ilki bal yığımının 40 faizi qədər məhsul toplanılıb. Əslində toplanan bal bu rəqəmlərdən də azdır”.

Proqnoz deyil, reallıqdır

E.Bayramlının sözlərinə görə, bundan sonra məhsul olacağı gözlənilmir: “Arıçılarımızın ağlına da gəlmirdi ki, belə pis il ola bilər. Mövsümün də artıq sonudur. Aşağı rayonlarda bal bundan sonra çətin ki, tapıla. Onsuz da, 1-2 ədəd bal verən bitki qalıb. Kəlbəcər, Laçın zonasında da indiyə kimi heç nə olmadı, bundan sonra olsa da, çox cüzi yığıla bilər. O da, ümumi məhsul yığımının yerini doldurmayacaq. Bu il üçün daha çox qıtlıq, arı ölümləri, bal çatışmazlığı gözlənilir. Bu proqnoz deyil, reallıqdır. Çünki, bütün rayonlarımızdakı arıxanalarda vəziyyət bərbaddır. Səbəb tək qeyri-sabit hava şəraiti deyil. Bir neçə faktor üst-üstə düşür, ona görə bu il arıçılar əliboş qalıb”.

Cənub zonasında itkilər daha çox olacaq

Ekspert bildirdi ki, arıçılıqdan başı çıxmayan insanların itkiləri daha çox olacaq: “Qeyri-peşəkar arıçılar, maddi imkanları, arıları zəif olanlar çox ciddi zərər görəcək. Onların arılarının da çoxu tələf olacaq. Ən yaxşı halda borc-xərc tapıb arılarına şəkər verəcəklər ki, heç olmasa gələn ilin mart, aprel ayına kimi sağ qalsınlar. Bunu da bir çox arıçılar bilmir. Bəzilərinin isə maddi imkanı yoxdur. Bəzi insanlar arını təbiətə buraxır və onunla maraqlanmır. Belə olan halda arılar təbii ki, qırılacaq. Bəzi zonalarımızda isə arı sayı çoxdur. Buna görə də xüsusilə cənub zonasında itkilər daha çox olacaq”.

Balın qiyməti 10 manat bahalaşacaq

E.Bayramlının fikrincə, ən son belə hal müstəqillik dövründən əvvəl müşahidə edilib: “Belə hal yaxın dövrlərdə olmayıb. Bəlkə də çox-çox əvvəllər ola bilər. Amma müstəqillik dövründən bəri belə qıtlıq müşahidə edilməyib. Bu qədər pis vəziyyət birinci dəfədir ki, yaşanır. Olsa belə, kütləvi şəkildə bütün rayonları əhatə etməyib. Məsələn, bir zonada olurdu, digərində olmurdu. Amma bu il xırda nüansları çıxmaq şərti ilə ölkənin heç bir yerindən gəlir əldə edilmədi”. Ekspert qeyd etdi ki, arıçılar da qiyməti qaldırmaqdan məmnun deyil, amma məcburdurlar: “Çox güman ki, balın qiyməti qalxacaq. Amma qalxmamalı idi. Çünki, Qarabağ zonasındakı ərazilərimiz azad olunub, yem bazası genişlənib. Buna görə daha çox bal götürmək imkanımız olacaqdı. Məhsulun bol olması balın bahalaşmasının qarşısını alacaqdı. Amma, bu il məhsuldarlıq az olduğuna görə balın qiymətinin 10 manat bahalaşacağı gözlənilir. Qiymətin bahalaşması bal satanlar üçün də ziyandır. Çünki onların da öz müştəriləri var. İnsanlara vəziyyəti necə izah etsinlər? Ya arı təsərrüfatları məhv olmalıdır, ya da balın qiymətini qaldırmalıdırlar ki, gələn ilin may ayına kimi həyatda qala bilsinlər”.

Vəziyyət nə zaman düzələcək?

İqtisadçı Cəfər İbrahimli isə bildirdi ki, sonrakı illərdə hava şəraiti yaxşılaşsa, vəziyyət də düzələ bilər: “Bir ay hava yaxşı keçməyib, arı balı az yığıb deyə demək olmaz ki, mövsüm boyu belə olacaq. Düzdür, qeyri-sabit hava şəraiti ilə əlaqədar məhsuldarlıq əvvəlki illərlə müqayisədə aşağı ola bilər. Amma, həm də Aran rayonlarında daha sonrakı dönəmlər üçün vəziyyətin yaxşılaşması gözlənilir. Əgər hava şəraiti bundan sonrakı dönəm üçün arı ailələrinin sayının azalmasına, ölüm hallarına gətirib çıxarmayacaqsa, vəziyyət düzələcək. Arıçılıq elə bir sahədir ki, “Bir ay sonra daha yaxşı olacaq” demək də çətindir. Çünki, bəlli bir mövsüm var ki, nektarı toplamaq lazımdır. Onu toplaya bilmirlərsə, növbəti ilə qalır. Ona görə vəziyyətin düzəlməsi gələn ilə də qala bilər. Məhsuldarlıq aşağı olsa, qiymətin qalxmasına təsir edəcək. Amma son 5-6 il çox məhsuldar olub”.

İqtisadçının fikrincə, balın qiymətinin qalxması qıtlıqla əlaqədar olmayacaq: “Qiymətlərə daha çox təsir edən faktor inflyasiyadır. Yəni, qiymət artımı inflyasiya səviyyəsində olacaq. Amma balın aşağı-yuxarı qiyməti illərdir eynidir, çox da dəyişmir”.

Zərif Salmanlı