“Uşaqların ilk ideal fərdləri öz valideynləridir” - Mənim balam
O, media nümayəndələri ilə çox rahatlıqla dil tapır, ayrı-ayrılıqda
onların hər biri ilə öz dilində danışmağa çalışır və bu işin öhdəsindən də peşəkarcasına
gəlir. İndi ona Hünərli Nəsimi deyirlər...
Nəsimi Paşayev. O, fəaliyyətdə olduğu illər ərzində çalışdığı müəssisələrlə
bağlı bir çox müsahibələr və açıqlamalar verib, odur ki, gördüyü işlərə bələdik.
Bu dəfə isə onu sizə bir jurnalist, PR mütəxəssisi və ya medianın dostu kimi
deyil, bir ata kimi yaxından tanıtmağa çalışacağıq.
Nəsimi Paşayevin iki övladı var. Qızı Fidan 9, oğlu Fərid isə 15
yaşındadır. Deyir ki, övladları arasında heç zaman seçim etməyib. Həmişə
onların ehtiyacı olduğu anda yanlarında olmağa çalışıb.
- Övladlarınızı tərbiyə
edərkən ən çox hansı üsuldan istifadə edirsiniz?
- Hər bir ailənin öz təlim-tərbiyə sistemi var. Uşaqlar adətən ailələrindən
gördüklərini götürməyə çalışırlar. Biz nə qədər çalışsaq da, övladımıza başqa mədəniyyəti,
tərbiyəni aşılaya bilmirik. Çünki bu o qədər də inandırıcı görünmür. Etdiyiniz
hər bir hərəkət uşaqlarınızın beyninə həkk olunur. Onlar üçün valideynləri həyat
fəlsəfələridir. Uşaqların ilk ideal fərdləri elə onların valideynləridir. Ailənin
içərisində olunan hərəkətlər övladların yaddaşına həkk olunur. Biz istəsək də,
istəməsək də uşaqlarımız tərbiyəni məhz oradan götürürlər. Bu, onların həyatında
istiqamətverici bir qüvvədir. Misal üçün, onlarla söhbət etdikdə yalan danışmağın,
pis vərdişlərin zərərlərindən bəhs edirik və onlara cəmiyyətdə insanlara
faydalı olmağın vacibliyindən danışırıq. Ancaq danışığımızla hərəkətimiz
bir-birinə uyğun gəlmirsə, o zaman uşaqlar üçün böyük bir çaşqınlıq yaranır.
- Gün ərzində
övladlarınıza nə qədər zaman ayıra bilirsiniz?
- Çalışıram ki, onlara maksimum dərəcədə zaman ayırım. Bəzən işimlə
bağlı övladlarımın yanında ola bilmirəm. Buna baxmayaraq, ehtiyac duyduqları
anda, ən önəmli zamanlarında onların yanında olmağa çalışmışam. Və bunun üçün əlimdən
gələni edirəm.
- Onlarla uşaq, yoxsa şəxsiyyət
kimi davranırsınız?
- Onlarla uşaq kimi davranıram, ancaq gələcəkdə böyük şəxsiyyət kimi
yetişmələri üçün çalışıram. Maksimum dərəcədə çalışıram ki, övladlarım yaxşı təhsil
alsınlar. Musiqi, sosial, idman sahələrində də özlərini inkişaf etdirsinlər. Mən
onlara ancaq istiqamət göstərə bilərəm.
- Bəs, uşaqları hansı
üsulla cəzalandırırsınız?
- Əslində, uşaqlar məni çox sərt ata kimi tanıyırlar. Hətta bir neçə
gün bundan qabaq qızım ailə üzvlərini yamsılayırdı. Mənə növbə çatanda, özünü
sanki daha sərt, uşaqlarla davranırammış kimi göstərməyə çalışdı. Hiss etdim
ki, yaddaşlarında sərt biri kimi qalmışam. Ancaq maksimum dərəcədə çalışıram ki, onların hər
hansı səhvini yüksək səslə deməyim.
- Sizcə, döymək tərbiyə
üsuludurmu?
- Kiminsə xoşuna gəlsə də, gəlməsə də, açıq deyəcəm ki, biz döyülərək
böyümüşük. Mənim babam İkinci dünya müharibəsini görmüş adam idi. O, hər zaman
"bizim zəmanəmizin uşaqları belə deyildi” - deyirdi. Daha sonra o sözü atamdan eşitdim.
Qəribəsi də odur ki, o sözü indi mən də işlədirəm. Baxıram ki, indiki gənc nəsil
ondan sonra yetişməkdə olan nəslə baxıb bu sözü işlədir. İstəsək də, istəməsək
də, zaman dəyişir və bizim zamanımızda belə idi deyə, o zamana uyğun hərəkət
etmək məcburiyyətində də deyilik. Biz dərs oxumamağın, nadinclik etməyin, sözə
baxmamağın üstündə döyülən uşaqlar olmuşuq. Bəlkə də uşaq yaşlarımdan
döyüldüyüm, qadağalarla yaşadığım üçün bu gün öz əziyyətimlə bu səviyyəyə qədər
gəlib çıxmışam. Bəlkə də uşaq vaxtı döyülməsəydim, bu qədər çalışmazdım. Təsəvvür
edin ki, məktəbdə nadinclik üstə müəllim bizi döyürdü. Evdə onu valideynlərimizə
etiraf etməyə çətinlik çəkirdik. Çünki evdə bunu deyəndə, üstəlik valideynlərimiz
də bizi döyürdü. Deyirdilər, yəqin dərs prosesində bir günahın olub ki, müəllim
səni cəzalandırıb. İndi biz uşaqlarımıza əl qaldıra bilmirik. Bəlkə də bu,
psixoloji bir müddətdir. Ancaq şiddət istənilən halda yaxşı bir hal deyil.
- Özünüz necə övlad olmusunuz?
- Mən çox nadinc uşaq olmuşam, ancaq buna baxmayaraq, dərslərimi
yaxşı oxumuşam. Dərslərimi oxumamış məktəbə gedirdim. Orda 15 dəqiqəyə dərsimi
öyrənib hər dəfə 5 alırdım. Bütün idman növlərində - şahmat, voleybol, futbol
oynamağı bacarıram. Elə bir sahə yoxdur ki, onun haqqında müəyyən bilgilərə sahib
olmayım. Həm oxuyur, həm oynayır, uşaqlığımı yaşayırdım. Kənddə valideynlərimiz
deyirdi ki, dərsinizi oxuyun, ondan sonra oynamağa gedin, hava qaralmamış evə gəlin.
Biz hər gün hava qaralandan sonra evə gəlirdik və buna görə döyülürdük.
Gedirdik futbol oynamağa, başımız qarışırdı, evə gec gəlirdik. Yadıma gəlmir
ki, mən hansısa tərbiyəsiz hərəkət edim. Biz çayda çimirdik, hər cür uşaq
oyunları oynayırdıq. Ancaq indiki uşaqların kompyuterdən başqa oyunu yoxdur. Ənənəvi
oyunlarımız var idi ki, onları oynayırdıq. Ağaca çıxırdıq, meyvə yığırdıq,
kitab oxuyurduq.
- Övladlarınızı məktəbdə
müəllim döyərsə, reaksiyanız necə olar?
- İlk növbədə onu araşdırmağa çalışaram ki, müəllim şagirdə nə üçün əl
qaldırıb. Təbii ki, istənilən halda müəllimin şagirdi döyməyinin tərəfdarı
deyiləm. Əgər şagird dərs oxumursa, müəllimin sözünə baxmırsa, dərs zamanı
uşaqların fikrini yayındırırsa, ilk növbədə bu, həmin şagirdin valideyninə
bildirilməlidir. Valideyn hər hansı bir tədbir görməsə, yenə də heç bir şiddətə
baş vurmaq olmaz. Hansısa bir müəllim övladıma əl qaldırarsa, bəzi valideynlərin
etdiyi kimi mən də müəllimi döyüb və yaxud da onu təhqir etmərəm. Qanuni yolla
onu cəzalandırmağa çalışaram və bu məsələni ictimailəşdirərəm. Övladlarıma
qarşı müəllim adına layiq olmayan hərəkətlər görülübsə, o müəllimi təhsil
sistemindən uzaqlaşdırmaq üçün əlimdən gələni edərəm.
- Az əvvəl qeyd etdiniz
ki, "bizim dövrümüzdə elə deyildi”. İnternet əsridir, sosiallaşırıq, dünyaya inteqrasiya edirik. Siz övladınızı bu
internetdən, sosial şəbəkələrdən qorumağı bacaran valideynlərdənsinizmi?
- Əslində mən onları internetin yaratdığı bu dünyadan bir qədər kənarda
tutmaq istəyirəm, ancaq bu məndə o qədər də effektli alınmır. Çünki internet,
sosial şəbəkələr bu günün tələbidir. Evdə telefonu onların əlindən alsam,
interneti kəssəm, onların ürəyində belə bir istək varsa, bunun bir yolunu
tapacaqlar. Əgər bütün dünya bununla məşğuldursa, biz onu uşağın əlindən
almaqla nəyəsə nail ola bilmərik. Mən onları internetdən səmərəli istifadə etməyə
yönləndirirəm. Onlara məsləhət görürəm ki, əgər cizgi filminə baxmaq istəyirsinizsə,
ingilis və ya rus dilində baxın. Ən azından, baxdıqları cizgi filmindən bir neçə
xarici söz öyrənəcəklər. Müasir gənclərdir, hərəsinin öz maraq dairəsi var.
Çalışıram ki, onları düzgün yönə istiqamətləndirim.
- Oğlunuz sosial şəbəkədə
varmı?
- Fərid 9-cu sinifdə oxuyur. Oğluma "Facebook”dan istifadəyə qadağa
qoymuşam. Sosial şəbəkələrdən sadəcə yay aylarında istifadə etməsinə tam sərbəstlik
vermişəm. Məqsədim onları internetdən uzaqlaşdırmaq deyil. Ancaq internetdən
faydalı şeylər üçün istifadə etmələrinə şərait yaradıram.
- Sizcə, övladın
formalaşmasında ilk növbədə ailənin, yoxsa çevrənin, mühitin böyük rolu var?
- İlk növbədə ailənin. Əgər ailə övladını nəzarətsiz qoysa, o, çevrəsindəki
insanların təsirinə düşər və valideyn bir də onda görər ki, uşağı artıq başqa
aləmin insanıdır. Valideyn uşağın gündəlik rejiminə nəzarət etməsə, bir gün
ayılacaq ki, o, tamamilə başqa bir uşaqdır. Uşağın bütün hərəkətlərinə nəzarət
etmək lazımdır. Təbii ki, 15-16 yaşlı uşağın əlindən tutub məktəbə apara bilməzsiniz.
Sadəcə olaraq, kənardan uşağa nəzarət etmək lazımdır. Oğlan uşaqlarının xüsusilə
cibini, çantasını tez-tez yoxlamağın tərəfdarıyam. Sonradan xoşagəlməz sürprizlərlə
qarşılaşmamaq üçün uşaqların yeniyetməlik çağında onlara nəzarətin olması mütləqdir.
- Bəzən valideynlər öz
arzularını övladlarının üzərində tətbiq etmək istəyirlər. Misal üçün, "mən həkim
olmaq istədim, ola bilmədim, sən mütləq həkim olmalısan” - deyə övladını sevmədiyi
bir sahə üzrə təhsil almağa məcbur edirlər.
- Fəridin anası da, mən də onun tamamilə başqa bir peşəyə yiyələnməsini
istəmişik. Çalışmışıq ki, onu həmin istiqamətə yönləndirək. Ancaq gördük ki, Fəridin
bizim yönləndirdiyimiz sahəyə marağı yoxdur. Biz ona sərbəstlik verdik. Əlimizdən
gələni edirik ki, öz arzularının arxasınca getsin. Bütün insanlar ali təhsilli
ola bilməz. Hər kəs müəllim, həkim, hüquqşünas olmaq məcburiyyətində deyil. Bu
ölkəyə santexnik, pinəçi, usta, aqronom, qəssab da lazımdır. İlk növbədə
uşaqlara insan olmağı öyrətməliyik. Hansı peşənin sahibi olursan-ol, əsas odur
ki, insani dəyərləri itirməyəsən. Hətta bənna olsa belə, gərəkdir ki, işinin
peşəkarı olasan. Şərt deyil ki, ali təhsil ocağına daxil olasan və diplom
alasan. Bu gün o qədər insanlar var ki, əlində bir deyil, iki diplomu var,
ancaq heç bir işə yaramırlar. Fəhlə belə olsan, gərək o sənətin
peşəkarı olasan.
Xəyalə Rəis