Palçıq vulkanları üçün “Qılınc”
Qobustan kəndinin ərazisində
yaradılan Palçıq Vulkanları Turizm Kompleksi Azərbaycanın daha bir üstünlüyünü
dünyaya tanıdacaq
Bu yaxınlarda Abşeron rayonunun Qobustan kəndinin ərazisində Palçıq Vulkanları Turizm Kompleksinin təməlinin
qoyulmasını da bu istiqmətdə görülən işlərin davamı adlandırmaq olar. Belə ki, Prezident
İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyevanın iştirak etdiyi təməlqoyma mərasimi
"Regionların 2019-2023-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı” çərçivəsində
növbəti turizm infrastrukturunun yaradılması layihəsinin icrası kimi tarixləşdi.
Təranə Məhərrəmova
Azərbaycan
palçıq vulkanlarının diyarı hesab olunur. Ölkəmizdə palçıq vulkanlarının ən çox
yayıldığı əraziAbşeron yarımadası, Şamaxı-Qobustan, Aşağı Küryan çökəkliyi,
Bakı arxipelaqı və Gürcüstan sərhədləridir. Bu baxımdan Azərbaycan Yer kürəsində palçıq vulkanlarının unikal və
klassik inkişaf regionu kimi tanınıb. Azərbaycan dünyada palçıq vulkanlarının nadir və klassik inkişaf regionu
kimi tanınır. Yer kürəsindəki məlum 2000-ə yaxın palçıq vulkanından 700-ü ölkəmizdə
- əsasən Abşeron yarımadası, Şamaxı-Qobustan, Cənub-Şərqi Şirvan və Bakı
arxipelaqındadır. Onlardan 350-si aktiv vulkandır. Onlardan bəziləri təbiət abidəsi kimi formalaşıb.
Ekspertlər "Tam qətiyyətlə Azərbaycanı palçıq vulkanları diyarı adlandırmaq
olar və bu vulkanlar bizim həm milli, həm də təbii sərvətimizdir”-deyə qeyd
edirlər. Mənbələrdə də "Palçıq vulkanları neft-qaz yataqlarının müəyyən
edilməsində xərcsiz başa gələn kəşfiyyat quyusu rolunu oynayır. Bundan əlavə,
palçıq vulkanlarıgilifaydalı qazıntı hesab olunur. Həmçinin, vulkan
palçığı bir sıra xəstəliklərin - əsəb sistemi,dərivə oynaq
xəstəliklərinin müalicəsində uğurla istifadə olunur. Eyni zamanda, vulkanlar
seysmik hadisələrlə sıx bağlı olmaq etibarilə,zəlzələlərinbaş
verməsi və bu kimi hadisələrin proqnozlaşdırılmasında əhəmiyyət daşıyır”- deyə
mütəxəssislərin fikirlərinə əsaslanıb.
Son illər Bakı
və Abşeron yarımadasında yerləşən palçıq vulkanlarına antropogen təsirlərin
artması nəticəsində onların ərazilərinin dağıdılması, orada intensiv inşaat
işlərinin aparılması, vulkanların püskürmə ehtimalı olan zonalarında yaşayış
binalarının inşası ölkə ərazisində mövcud olan palçıq vulkanlarının mühafizəsini
təşkil etmək, təbiətin bu nadir hadisələrinə daha qayğı ilə yanaşmağın
vacibliyini ortaya çıxardı. Vulkanik ərazilərin turizm kompleksinə çevrilməsi
isə ölkə iqtisadiyyatının dirçəldilməsi istiqamətində düşünülən addım oldu.
Palçıq
Vulkanları Turizm Kompleksi Bakıdan 59 kilometr cənub-qərbdə, Qobustan qəsəbəsindən
təxminən 17 kilometr şimal-qərbdə, Şamaxı istiqamətinə gedən əsas yolun üstündə,
dəniz səviyyəsindən 235 metr hündürlükdə yerləşən ərazidə yaradılacaq. Bura "Qılınc”
palçıq vulkanlarının ərazisi kimi tanınır. Ərazinin turizm imkanları qiymətləndirildikdən
sonra burada turizm kompleksinin yaradılması qərara alınıb. Turizm kompleksinin
ən qısa zamanda istifadəyə verilməsi və turistlərin cəlbi nəzərdə tutulub.
Dövlət Turizm Agentliyinin Mədəni turizmin
inkişafı şöbəsinin mədəni turizm məhsullarının inkişafı üzrə aparıcı mütəxəssisi
Vahid Şükürov "Kaspi” qəzetinə
açıqlamasında "Qılınc” palçıq vulkanlarının yerləşdiyi ərazidə turizm
kompleksinin yaradılmasının bir sıra üstünlükləri olduğunu bildirdi. Belə ki,
yaxınlıqda yerləşən və dünyanın ən böyük vulkanlarından olan "Torağay”a və digər
vulkanlara mənzərənin açılması, burada turistlərə gəzinti üçün əlverişli şərait
yaradan 3 müxtəlif vulkan qrupunun olması, Qobustan qoruğunun yaxınlığında yerləşməsi
kimi amillər ərazinin turistik önəmini daha da artırır. Ərazi məhz Qobustan
qoruğuna yaxın olduğu üçün seçilib. Burada əlavə, tikililər olmadığından
turistlər təbiətlə rahatlıqla təmasa girə bilirlər. "Qobustan ölkəyə gələn
turistlərin ən çox ziyarət edilən turizm zonasıdır. Bura gələn qonaqların
imkanı var ki, həm Qobustanı ziyarət eləsinlər, həm yolustu başqa tarixi abidələrə,
məsələn, Bibiheybətə baxsınlar, həm də sonra yollarını palçıq vulkanlara davam
eləsinlər”.
Eyni zamanda
"Ginnesin rekordlar kitabı”na düşmüş dünyanın ən böyük palçıq vulkanı da məhz
bu ərazidədir. "Torağay” vulkanı pliosen-eopleystosen
suxurlarından təşkil olunmuş eyniadlı antiklinalin şimal-şərq qanadının tavan
hissəsini mürəkkəbləşdirən ümumqafqaz və antiqafqaz istiqamətli qırılmaların
kəsişmə düyünündə yerləşir: "Qılınc”
palçıq vulkanları kompleksindən "Torağay” palçıq vulkanı açıq-aydın görünür. "Torağay”
isə Azərbaycanın və dünyanın ən hündür palçıq vulkanı, həmçinin nəhəng vərelyef baxımından
yaraşıqlı vulkanlarından biridir. Qobustanın cənubunda yerləşir. Vulkanın
hündürlüyü 407 metr, vulkan krateri isə 150 metr diametrdədir. Vulkanın
fəaliyyəti 1841-ci ildən başlayaraq qeydə alınır. Torağay vulkanı 1841-1950-ci
illərdə 6 dəfə püskürüb”.
Vulkan ətraf relyefin
hamarlanmış formaları fonunda kəskin surətdə seçilir və özlüyündə kəsik konus
görünüşlü iri dəyirmi yüksəkliyə cavab verir. Onun yamacları zirvədən dabana
doğru şaxələnən çoxsaylı radialyarğanvə qobularla kəsik-kəsikdir.
Sonuncular vulkanın dabanına doğru genişlənərək şaquli divarlar yaradıblar.
Konusun zirvəsində 5- hündürlüklü halqavari bəndlə haşiyələnmiş 500-
diametrində krater yerləşir. Vulkanın bünövrəsinin sahəsi 10 kv. km, palçıq
brekçiyasının orta qalınlığı, püskürmə məhsulunun ümumi həcmi isə 350 mln.
kub.m-ə çatır.
V.Şükürov Abşeron
yarımadası, Şamaxı ərazisi və digər regionlarda palçıq vulkanların olmasına
baxmayaraq, bu ərazinin turizm komkleksi üçün seçilməsinin səbəblərini belə
izah edir: "Palçıq vulkanlarını geoloji baxımdan ortalama 4 kateqoriyaya bölmək
olar. Bizim seçdiyimiz ərazidə onun uc qrupu mövcuddur. Azərbaycan həm dənizdə
sualtı palçıq vulkanları, həm də quruda palçıq vulkanları olan unikal bir
yerdir. Belə üstünlüyü dünyaya tanıtmamaq günah olardı. Ona görə qərara gəldik
ki, bu imkandan istifadə edək. Bu, Azərbaycanda turistik baxımdan istifadəyə
verilən ilk vulkanik ərazidir. Turizm kompleksinin yaradılmasının əsas məqsədi
təbii sərvətimiz olan palçıq vulkanlarının turizm imkanlarını və təbliğatını həyata
keçirməkdən ibarətdir”. V.Şükürov qeyd edir ki, palçıq vulkanların bəzilərinin
palçıqlarından tibbdə istifadə olunduğundan ərazidəki vulkanlardan da bu məqsədlə
istifadə nəzərdə tutulur: "Məsələn, "Bahar” palçıq vulkanı var. "Böyük Bahar”, "Bala Bahar” palçıq
vulkanlarının palçıqları əməliyyatdan sonrakı kəsik yerlərini 90 faiz müalicə
edir və sağaldır. Təəssüf ki, bütün palçıq vulkanlarından çıxan gillərin tərkibi
öyrənilməyib. Amma əldə edilən nəticələrə görə, bəzilərinin palçıqlarından
tibbdə istifadə etmək olar. Hətta 80-ci illərdə bəzi poliklinikalarımızda bu təcrübədən
istifadə edilib. Hazırda biz də müalicəvi palçıq vulkanlarının gillərindən
istifadə etməyi planlaşdırırıq. Hesab edirəm ki, bu konteksdə ölkədə tam olmasa
da, qismən müalicəvi turizmi inkişaf etdirmək olacaq. Müalicəvi turizmin tam şəkildə
inkişafi üçün balneoloji kurort qurulmalıdır. Bu, gələcəyin planlarıdır”.
Mütəxəssisin sözlərinə
görə, kompleks zəngin və maraqlı infrastruktura
malik olacaq. Burada turistlərin rahatlığı üçün lazımi şərait yaradılacaq. Belə
ki, sahəsi 12 hektar olan kompleksdə kvadrotsikl ərazisi, piyada yürüş
yolları, zipline və baxış qülləsi, avtodayanacaq, suvenir dükanı, eləcə də
müalicəvi vannalar, kafe nəzərdə tutulur. Konsepsiyaya görə, kompleksin binası yuxarıdan krater kimi görünəcək.
Əraziyə gedən yol infrastrukturunun qurulması üçün Qobustan qoruğundan "Qılınc”
və ətraf ərazilərdəki vulkanlara gediş-gəlişi təmin edəcək, eləcə də
Bakı-Qobustan-Palçıq vulkanları turizm klasterinin yaranması ilə nəticələnəcək
20 kilometrlik yolun çəkilişi planlaşdırılır. Başlanğıcını Bakı-Ələt-Qazax-Gürcüstan
dövlət sərhədi avtomobil yolunun Qobustan qəsəbəsi ərazisindən götürən yeni
yolun digər hissəsində isə hazırda torpaq yatağı və yol əsasının inşası işləri
davam etdirilir.
"Ərazidədə kompleks işlərin görülməsi nəzərdə
tutulub. Burada emalatxana da fəaliyyət göstərəcək. Uşaqlar üçün ustad dərsləri
keçiriləcək. İnanırıq ki, kompleks turistlərin
böyük marağına səbəb olacaq.Yeni kompleksin
yaradılması bir daha ölkəmizin turizm potensialının yüksək olduğunu göstərir.
Burada mövcud olan imkanlar həm daxili, həm də beynəlxalq turizmin inkişafı
üçün geniş perspektivlər açır. Dövlətimiz təbiətin bəxş etdiyi bu imkanlardan
səmərəli şəkildə bəhrələnərək turizmin davamlı inkişafı üçün geniş tədbirlər
həyata keçirir”.
Gələcəkdə də ATA tərəfindən digər palçıq vulkanlarının
ərazilərinin tədqiq edilməsi, turizm komplekslərinin yaradılması, müalicəvi
turizm adı ilə tanıdılması və s. üçün işlərin görülməsi planlaşdırılır. Proqnozlar
postpandemiya dövründə turistlərin Azərbaycana daha böyük maraq göstərəcəyini
deyir. Ölkəmizin dünyaya özünün bir
çox ərazisini yeni turizm destinasiyası kimi təqdim etməsi və bu istiqamətdə
görülən işlər Azırbaycan turizminə böyük marağın yaranacağından xəbər verir.
İşğaldan azad edilən torpaqlarımızın turistik imkanlarını da əlavə etsək, gələcək
iqtisadiyyatımıza artımlardan danışmaq olar. Təbii ki, ortaya işlər qoyulandan
və mükəmməl təqdimatlardan sonra...
Təranə Məhərrəmova