Yenitikililərin parkinq problemi

Qanunvericiliyin tələbinə görə, yeni çoxmənzilli yaşayış binasının layihəsində hər mənzilə ən azı bir avtomobilin park olunması üçün yer ayrılmalıdır. Lakin reallıqda başqa mənzərənin şahidi oluruq.

Paytaxtda yeni inşa olunan binalarda yaşayan sakinlər arasında ən çox səslənən narazılıqlardan biri parkinq problemidir. Müasir görünüşlü, göz oxşayan binalar ilk baxışdan rahat görünsə də, bu yaşayış komplekslərində avtomobil saxlamaq demək olar ki, mümkünsüzdür. Əksər yeni tikililərdə sakinlərin avtomobilləri həyətə buraxılmır. 

Binalarda təklif olunan alternativ variant yeraltı qarajlardır. Lakin qaraj yerlərinin sayı az, qiymətlər isə “fantastik” səviyyədədir. Üstəlik, qarajı almaq istədikdə, evin qiymətinə bərabər pul ödəsən də, sənəd verilmir. Bəs bu problemdən çıxış yolu nədir?

“Qarajlar mənzil sayına uyğun deyil”

İnşaat eksperti Elnur Azadov deyir ki, ciddi normativ tələblər olmadığı üçün tikinti şirkətləri bu məsələni fərdi şəkildə həll edirlər: “Yaşayış komplekslərində qarajların satılması, yaxud icarəyə verilməsi şirkətin qərarından asılıdır. Adətən qaraj yerləri mənzil sayına uyğun deyil, ən yaxşı halda onun yarısı qədər olur. Çünki yeraltı qarajların inşası xeyli investisiya tələb edir”.
E.Azadov vurğulayır ki, bəzi tikinti şirkətləri satış üçün nəzərdə tutulan qarajların alıcısının az olduğunu bildiyi üçün, ümumiyyətlə böyük qaraj tikmir: “Yəni gələcəkdə parklanma probleminin yaranacağı əvvəlcədən düşünülmür. Şirkətlər əsasən öz xərclərini və qazanc balansını qorumağa çalışırlar”.

“Kim daha çox pul verirsə, ona satırlar”

Mütəxəssisin sözlərinə görə, bəzən layihələndirmə işini sırf memarlar özləri həyata keçirir: “Onlar bu sahədə texniki imkanları tam bilmədiklərinə görə qərarları öz düşüncələrinə əsasən verirlər. Nəticədə binalar təhvil verildikdən sonra qaraj və parklanma problemləri üzə çıxır. Tikinti şirkətləri bu vəziyyətdən sui-istifadə edirlər. Qaraj yerləri məhdud olduğuna görə, şirkətlər onları kim daha çox pul təklif edirsə, həmin şəxsə satır və ya icarəyə verirlər”.

“Mənzil alarkən müqaviləyə diqqət edin”

Ekspert əlavə edib ki, tikinti şirkətləri bazarda iki hüquqi statusda - MTK və MMC kimi fəaliyyət göstərirlər. Əgər bina MTK statusu ilə inşa olunubsa, binanın bütün hissələri MTK-nın balansına daxildir və vətəndaşların bu işlərdə iştirak və nəzarət hüququ var. Amma bina MMC statusu ilə inşa olunubsa, qaraj sahələri hüquqi olaraq şirkətin balansında qalır və satış, icarə, istifadə qaydalarını şirkətin özü müəyyənləşdirir: “Vətəndaşlar mənzil alarkən müqaviləyə xüsusi diqqət yetirməlidirlər. Müqavilədə qaraj yerlərinin statusu, yəni icarə, satış və ya ümumi istifadəyə açıq olub-olmaması qeyd edilməlidir. Əks halda sakinlər sonradan ciddi problemlərlə üzləşirlər”.

Qaraj yerləri hüquqi baxımdan necə rəsmiləşdirilməlidir?

Hüquqşünas Sabir Qəniyev deyir ki, çoxmənzilli yaşayış binalarının zirzəmi və qaraj sahələrinin hüquqi statusu binanın layihəsində həmin sahələrin necə nəzərdə tutulmasından asılıdır: “Əsas qayda odur ki, əgər qaraj sahəsi yaşayış binasının ümumi sahəsinə aid edilibsə, bina sakinlərinin ümumi paylı mülkiyyətində olmalıdır. Belə ümumi əmlak özəlləşdirilə və ya özgəninkiləşdirilə bilməz, yəni ayrı-ayrılıqda kimsənin adına çıxarış alınıb xüsusi mülkiyyət kimi rəsmiləşdirilə bilməz”.

“Qaraj alarkən bu sənədlər tələb edilməlidir”

Hüquqşünas bildirir ki, əgər binanın layihəsində zirzəmi sahəsi “qeyri-yaşayış sahəsi” kimi ayrılıbsa, yəni şirkət həmin sahəni ayrıca obyekt kimi sənədləşdiribsə, onda vəziyyət fərqlidir: “Yəni layihədə texniki zirzəmi əvəzinə qeyri-yaşayış sahəsi nəzərdə tutulubsa, bu sahə üzrə çıxarış tikinti şirkətinin adına ola bilir. Belə rəsmiləşdirmə o deməkdir ki, qaraj yerləri binanın ümumi əmlakına daxil deyil, inşa edən hüquqi şəxsə məxsus ayrı mülkiyyət obyektidir. Bu halda şirkət həmin sahəni sonradan satmaq və ya icarəyə vermək üçün hüquqi baza əldə edir. Qanunvericilik baxımından sakinlər üçün ən etibarlı variant birincisidir, çünki ümumi əmlak toxunulmaz sayılır, lakin ikinci halda şirkət qarajı öz xüsusi mülkiyyəti kimi satmaq hüququ qazanır. Qaraj yeri alan şəxs satıcıdan mülkiyyət hüququ sənədi (çıxarış və ya texniki pasport), notarial alqı-satqı müqaviləsi, əgər mövcuddursa, qarajın plan-ölçüsünü göstərən texniki sənədləri tələb etməlidir”.

“Yüksək məbləğlər hüquqi cəhətdən qanunsuz deyil”

Sakinlərin növbəti iddiası tikinti şirkətlərinin qaraj yerlərinin satış qiymətini istədikləri kimi müəyyən etməsidir. Hüquqşünas bildirir ki, qanunvericilik tikinti şirkətinin qaraj yerlərinə hər hansı qiymət tarifləri müəyyən etmir: “Yəni qaraj yerləri də digər daşınmaz əmlak kimi bazar prinsipləri ilə satılır, qiymət satıcı ilə alıcının razılaşmasına bağlıdır. Dövlət qurumlarının mənzillərin və ya qarajların satış qiymətinə birbaşa müdaxilə səlahiyyəti yoxdur. Praktikada da görürük ki, tikinti şirkətləri qaraj yerlərini kifayət qədər yüksək qiymətlərə təklif edirlər. Yüksək məbləğlər hüquqi cəhətdən qanunsuz deyil,  çünki bu, şirkətlə alıcı arasındakı özəl mülki hüquqi razılaşmadır”.

Hər mənzilə bir qaraj ayrılmalıdır?

Hüquqşünas vurğulayır ki, qanunvericiliyin tələbinə görə, yeni çoxmənzilli yaşayış binasının layihəsində hər mənzilə ən azı bir avtomobilin park olunması üçün yer ayrılmalıdır: “Bu norma icbari xarakter daşıyır və tikinti ekspertizası, icazə verən orqanlar layihələrdə bu cəhəti yoxlayırlar. Əgər yaşayış binasının layihəsində müvafiq parkinq sahəsi ayrılmayıbsa, bu, şəhərsalma norma və qaydalarının pozulması deməkdir”. 

Aygün Əziz