“Bu uğur ailənin birgə zəhmətinin nəticəsidir” - Reportaj
Əkizdirlər, oxşarlıqları da var, ancaq Məhəmmədi Əli, Əlini Məhəmməd
sanacaq dərəcədə deyil. Valideynləri xarakter, zövq, istək baxımından da fərqli
olduqlarını deyirlər. Lakin ali təhsil müəssisələrinə qəbul imtahanındakı
nəticələri bir-birinə çox oxşadı. 694 balla Məhəmməd, 676 balla Əli Ağamalıyev
Azərbaycan Tibb Universitetinin müalicə işi fakültəsinə qəbul oldular.
Bu uğur necə əldə olunub? Bu suala cavab tapmaq üçün Sumqayıt
şəhərində onların yaşadıqları evdə olub qardaşlarla, valideynləri ilə həmsöhbət
olduq.
Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyev bir neçə gün öncə 2019/2020-ci
tədris ilində tələbə qəbulu imtahanlarında ixtisas qrupları üzrə ən yüksək
nəticələr göstərmiş və Azərbaycan Respublikasının ali məktəblərinə daxil olmuş
bir qrup tələbəyə Prezident təqaüdü təyin etdi. Siyahıda Əli və Məhəmməd
Ağamalıyev qardaşlarının da adı var.
Məktəbə
gedənə qədər hər gecə nağılla yatıblar
Valideynlərdən uşaqlarına körpəlik dövrlərində yanaşmalarından
danışmalarını istədik. Ataları
Niyaməddin Ağamalıyev deyir ki, 4-5 yaşlarına qədər uşaqların qayğısına
qalmaq daha çox xanımın üzərinə düşüb: "Uşaqlar körpə olanda mən rayonda
hospitalda işləyirdim, 3-4 aydan bir Bakıya gələ bilirdim. Hər dəfə gələndə bir
az böyüdüklərini görürdüm. Bir dəfə gəldim ki, "gözəl qız, sən saf susan”
şeirini əzbər deyirlər. Çox kiçik idilər, amma bir vərəq yarım şeiri əzbər
bilirdilər. Etiraf edirəm ki, körpəlik dövrlərində uşaqların üzərində ən çox
yük xanıma düşüb. Düzdür, məsafə olaraq yanlarında deyildim, amma daim
maraqlanırdım, tez-tez skayp vasitəsilə görüntülü danışırdıq”.
Anaları
İlhamə Zülfüqarlı deyir ki, hər zaman ən önəmli işi uşaqlar olub:
"7-8 aylıq idilər, qucağıma alırdım, uşaq ensiklopediyasını vərəqləyirdim,
kitabdakılarla bağlı onlara danışırdım. Evdəkilər mənə gülürdülər ki, onlar nə
başa düşür ki, sən ona heyvan, gül haqqında danışırsan? Deyirdim ki, başa
düşürlər, qoy indidən baxsınlar. Körpəliklərindən mən onlara hər gecə nağıl
danışmışam. Nağıldan doymurdular. Məni yuxu aparırdı, amma onlar yenisi
danışmağımı istəyirdilər. Bəzən yuxulayırdım, nəyisə düz demirdim,
silkələyirdilər ki, ana, sən bunu düz demirsən (Gülür). Nağıl oxuyanda deyirdim
ki, gözünüzü yumun, onları göz önünə gətirin. Onlar da gözlərini yumub nağılı
göz önündə canlandırırdılar. Mən bunu məqsədli şəkildə hansısa nəticə üçün də
etmirdim, sadəcə olaraq uşaqlarımla məşğul olurdum. Məktəbə gedənə qədər hər
gecə nağılla yatıblar”.
Anaları bildirdi ki, 2 yaş 3 aylıq olanda uşaqlar 2-3 rəqəmli
ədədlərin hamısını oxuyurmuşlar: "Rayona getmişdik, maşınların üzərindəki
nömrələri oxuyurdular. Qohumlar elə bilirdi ki, biz hansısa ədədləri
əzbərlətmişik, ona görə yoxlamaq üçün vərəqə böyük ədədləri yazıb bunlardan
hansı olduğunu soruşurdular. Uşaq vaxtı loto verilişinə baxırdılar, rəqəmləri
ordan öyrənmişdilər”.
İkisindən də
ayrılıqda bütün dərsləri soruşurdum
İlhamə xanımın sözlərinə görə, bağçaya getsələr də, qardaşlarda
məktəbdən qayıdandan sonra dərs hazırlamaq vərdişinin formalaşması bir az vaxt
aparıb: "Birinci sinifdə, məktəbdən qayıdıb dərs hazırlamağa başlayanda "ana,
su istəyirəm”, "çay istəyirəm”, "yemək ver” deyirdilər. Oturmaq vərdişi
yaranmamışdı, oynamaq istəyirdilər. Ona görə dərs hazırlama müddətlərində tam
olaraq yanlarında otururdum. 2-ci sinifdə artıq özlərində vərdiş yarandı. 9-cu sinfə qədər hər gün axşam onlardan
dərs soruşmuşam. İkisindən də ayrılıqda bütün dərsləri soruşurdum. Nə qədər
işim çox olsa da, yorğun olsam da, buna ara vermirdim. 9-cu sinifdən sonra
gördüm ki, dərslərinə çox məsuliyyətlidirlər, artıq soruşmağa ehtiyac görmədim.
Təbii ki dərsləri ilə maraqlanırdım”.
Əli deyir ki, analarının davamlı dərs soruşması onlara o vaxt heç də
xoş gəlmirmiş: "Dəhşət yorucu idi, bezmişdik (gülür). Anam soruşurdu, deyirdik
ki, öyrənmişik, sabah müəllimə danışacağıq, niyə soruşursan? O yenə də
soruşurdu. 10-11-ci sinifdə bir az rahatladıq, çünki arada dərs soruşurdu, hər
gün yox”.
Məhəmməd isə düşünür ki, ümumiyyətlə, heç bir uşaq məktəb vaxtı
məktəbi sevmir: "Təbii ki davamlı olaraq sıx rejimlə dərs hazırlamaq yorucu
idi. Düzü, fikirləşmirəm ki, hansısa uşaq məktəbi tam olaraq sevsin. Mən də
hamı kimi uşağam. Düzdür, yaxşı nəticə əldə olundu, amma yenə də düşünürəm ki,
bütün uşaqlar məktəbi bitirəndə sevinir”.
Atası bildirdi ki, Məhəmməd indi belə danışsa da, məktəb vaxtı
dərslərinə çox məsuliyyətlə yanaşıb: "Məhəmməd 9-10-cu siniflərdə hər gün
tezdən 5-də oyanıb dərs hazırlayırdı. Biz ona deyirdik ki, o qədər tez oyanma.
Gecə 2-yə qədər oxuyurdu. 3-4 saat yatırdı. İndi məqsədinə çatıb, hər şey
arxada qalıb, bir az boşluğa düşüb. Ona görə deyir ki, məktəbdən bezmişdim.
Məncə, bezən adam hədəfin sonuna gələ, o balı toplaya bilməzdi”.
Bilirdik ki,
Məhəmməd 700 bal toplayacaq
Məhəmməd deyir ki, universitetə hazırlaşan dövrdə yuxu rejiminə
diqqət etmək lazımdır: "Mən səhər lap erkən oyanıb dərs oxuyurdum. Buna kimsə
məni məcbur etmirdi. Ancaq təcrübəm bunun səhv olduğunu göstərdi. O mənada ki,
gecə on iki, birdə yatırdım, beşin yarısı, beşdə oyanırdım. Normal gecə yuxusu
almırdım. Məncə, bu, zamanla mənim zəifləməyimə səbəb olurdu. Uzun müddət belə
rejimlə hazırlaşdım, son bir-iki ayda gec oyanırdım. Ona görə indi deyirəm ki,
əgər yuxu rejiminiz pozulursa, çox erkən oyanıb dərs oxumayın”.
Əli qeyd etdi ki, o, qardaşı qədər səhər erkən oyanmırmış: "Hər gün
axşam hazırlıqlardan sonra evə gələndə bir saat, saat yarım televizor, telefona
vaxt ayırırdıq. Çünki beynimiz bir az dərsdən uzaqlaşmalıydı. Yeməyimizi yeyib
9-11 arası dərs oxuyurduq. Dərs çox olanda təbii ki daha çox məşğul olurduq.
Gecə yuxusundan çox kəsmirdim. 7-8-də oyanırdım, normal yuxumu alırdım.
Əslində, Məhəmmədin də 5-in yarısı oyanıb dərs oxumağa ehtiyacı yox idi. Həmişə
deyirdim ki, onsuz da dərsi mənimsəmisən, bir az gec oyan, o yenə də oyanıb
oxuyurdu”.
İlhamə xanımın sözlərinə görə, ətrafdakı hər kəs Məhəmmədin 700
toplayacağına hələ məktəbin ilk illərindən əmin idi: "Məhəmmədlə Əlinin sinif
yoldaşlarının valideynləri də onların uğuruna öz övladlarının uğuru kimi sevindilər.
Çünki biz onlarla bir yolu gəlmişik. Sinif yoldaşlarının valideynləri məni
təbrik edəndə deyirdim ki, bu, bir az da şans məsələsidir. Valideynlər
deyirdilər ki, bu, şans məsələsi deyil, biz 1-ci sinifdən bilirdik ki, Məhəmməd
700 bal toplayacaq. Onu tanıyanlar, müəllimlər həmişə o fikirdə olublar. Təbii
o nəticə üçün çox çalışıb, yorulub, indi o cür düşünməyi normaldır. Bir sualın
cavabını yazanda texniki səhv etmişdi, ona görə tam 700 olmadı. Əslində, doğru
cavabı işarələmişdi, amma iki variantda qaralama olduğu üçün aparat o sualın
cavabını qeyd etməmişdi. Ona görə çox stress keçirdi. Apelyasiyaya da verdi,
amma nəticə dəyişilmədi”.
İlhamə xanım deyir ki, qardaşlar oxuduğu sinifdə şagirdlər arasında
əvvəldən rəqabət olub: "Sumqayıtdakı Texniki və Təbiət Elmləri Liseyini
bitirdilər. Onların sinifləri 100 faiz nəticə göstərdi. Hamısı ali məktəbə
daxil oldu. Bu uşaqlar arasında hələ aşağı siniflərdə rəqabət var idi. "Kimin
summativləri daha yüksək olacaq?” deyə rəqabət aparırdılar. Təbii ki bu rəqabət
birinci biz valideynlər arasında yaranıb, biz də bunu uşaqlarımıza ötürmüşük”.
Həkim ailəsi
Məhəmməd bildirdi ki, birinci olmağa özləri can atırmışlar, bu
valideyn məcburiyyəti ilə olmayıb: "Məncə, valideyn deyəndə ki, sən hamıdan güclü
olmalısan, onda uşağı bezdirəcək. Valideynlərimiz "hamıdan güclü olmalısan”
deyib bizi oxumağa məcbur etməyiblər. Birinci olmağı özümüz istəmişik. Düzdür,
zamanla bu istək də zəifləyir, amma əvvəllər özümüz istəyirdik”.
Söhbətimiz zamanı ataya zəng gəlir, hansısa xəstə ilə bağlı suallar
verilir, o da telefonda cavablandırır. O vaxt Əli mənə yavaşca işarə edir ki,
tibbi seçməklərinin bir səbəbi də valideynlərinə gələn bu tipli zənglərdir. Ata
cərrah, ana kardioloq. Əli deyir ki, həm də digər sahələrə maraqları olmayıb: "2-3-cü
qrup fənlərinə marağımız çox da yox idi. 1-ci qrupda yaxşı ixtisaslar var idi,
amma marağımız o qədər deyildi. Yerdə qalırdı tibb. Düşündük ki,
valideynlərimiz də həkimdir, bizə kömək edərlər, sahəmizdə daha uğurlu olarıq”.
Məhəmməd də tibbi öz istəyi ilə seçdiyini bilirdi: "Mən də Əlinin
fikirlərinə qatılıram. Həm də uşaq vaxtı xəstələnəndə fikirləşirdim ki, həkim
olsam, daha yaxşı olar. Həm özümü müalicə edərəm, həm də başqalarını.
Ümumiyyətlə, ixtisas seçəndə onun maliyyə cəhətdən gəlirliliyinə də baxmaq
lazımdır”.
Bacardığımızdan
artıq nəzarətdə saxlamışıq, amma...
İlhamə xanım bildirdi ki, oğlanları heç vaxt nəzarətsiz
buraxmayıblar, indi isə bu cəhətdən heç də sərt yanaşmanın tərəfdarı deyil:
"10-cu sinfə qədər dərsə mən aparmışam, babası da gətirib. Özləri məktəbə
müstəqil gedib-gəlməyiblər. Həyətə də bizimlə düşüblər. Oxuduqları məktəb
bizdən uzaqdır, yaxınlıqda deyildi. Yalnız 11-ci sinifdə məktəbə özləri
gedib-gəliblər, yenə də bəzi müəllimlərin yanına hazırlığa özümüz aparırdıq.
Bacardığımızdan artıq nəzarətdə saxlamışıq. Amma indi düşünürəm ki, uşağa bir
az sərbəstlik də vermək lazımdır. Biz nəzarətin dozasını çox etmişik. Uşağın
xarici mühitə uyğunlaşmasının qarşısını almışıq. İndi elə vaxtdır ki, onlar
artıq müstəqildirlər, amma ətraf mühitə uyğunlaşmaq qabiliyyətləri bir az
zəifdir, bir az valideyndən asılı vəziyyətdədirlər. Ümid edirəm ki, tələbəlik
müddətində bunlar da aradan qalxacaq”.
Niyaməddin bəy övladlarının da çox gəzmək həvəsində olmadıqlarını
deyir: "Həmişə uşaqla dost olmağa çalışmışam. Uşaqla səmimi münasibət
saxlayanda hər şey düzəlir. Təbii ki uşaqlar harasa getmək istəyəndə biz onları
sıxmamışıq, amma vəziyyət elə gətirib ki, dərs yükləri çox olub və gəzməyə çox
da həvəs göstərməyiblər. Bəzən biz harasa aparmaq istəyəndə deyirdilər ki, dərsimiz çoxdur, getmək
istəmirik. Müəyyən dönəm üçün nəzarət lazımdır, yeniyetməlik dövrünə oğlan və
qızlar üçün çox çətindir. O müddətdə düşünürəm ki valideyn bir az diqqətli
olmalıdır. Bakıya gəzməyə gedirdik, balaca vaxtı Sumqayıt teatrına gediblər.
İşimlə əlaqəli ölkə xaricinə çıxa bilmirdik, amma regionlarımıza gəzməyə
gedirdik”.
Nənələri
Çimnaz Zülfüqarova deyir ki, ümumilikdə bu uğur ailənin birgə
zəhmətinin nəticəsidir: "Həmişə valideynləri qayğı göstəriblər, yeməkləri,
yatmaqları, dərs oxumaqları həmişə diqqətdə olub. Ən önəmli işləri uşaqları
olub. Özləri də çalışqan uşaq idilər. Rus, ingilis dilini məktəb vaxtı
öyrəndilər”.
Əli göz həkimi olmaq istəyir, Məhəmməd isə bunu hələ ki zamana
buraxdığını deyir. Valideynləri isə seçdikləri istiqamətdən asılı olmayaraq,
övladlarının öz sözünü deyən kadrlardan olmasını arzu edirlər.
Biz də bu arzuya qoşuluruq.
Aygün Asimqızı