Almaniyadakı Cərrahiyyə və Transplantologiya klinikasında işləyən yeganə azərbaycanlı - Uğur hekayəsi
Pozitiv, məqsədli, tələbkar, işini sevən cərrahdır.
Düşünür ki, bu dünyada birinə deyilə biləcək ən gözəl cümlə "səni sevirəm”
deyil, "sizdə xərçəng xəstəliyi var, amma xoşbəxtlikdən biz onu müalicə edə bilərik”dir.
Çünki bu iki cümlə xəstələrə xoşbəxtlik, həyat verir.
Müsahibimiz Almaniyanın ən böyük universitet xəstəxanalarından
biri olan Münhen Universitet xəstəxanasının Cərrahiyyə və Transplantologiya
klinikasında işləyən yeganə azərbaycanlı Uğur
Ağamalıyevdir.
28 yaşı var. Füzuli rayonunun Aşağı Veysəlli kəndində
anadan olub və Beyləqan şəhərində böyüyüb. Ali təhsilini Azərbaycan Tibb
Universitetinin Müalicə profilaktika fakültəsində alıb. 2014-cü ildə universiteti
bitirdikdən sonra Almaniyanın Mannheim Tibb Fakültəsinin Cərrahiyyə
Klinikasında doktorantura təhsilinə başlayır. Müsahibimiz orada elmi tədqiqatlarını
yekunlaşdıraraq, Almaniyanın ən böyük universitet xəstəxanalarından biri olan
Münhen Universitet xəstəxanasının Cərrahiyyə və Transplantologiya klinikasında assistent
həkim kimi işləyir. Həmsöhbətimiz burada çalışan bir neçə xarici həkimdən biri
və yeganə azərbaycanlıdır. Bu müddət ərzində onun beynəlxalq jurnallarda 4 elmi
məqaləsi də çap olunub.
- Uğur bəy, həkimlik
peşəsi təsadüfi seçilmir. Nə üçün həkim olmaq istədiniz?
- 5-6-cı sinifdən etibarən həkim olmaq istəyirdim. O
vaxt həm də peşəkar şəkildə şahmatla məşğul olurdum. Amma sonda tibbi seçdim.
Açığı, hazırlıq vaxtı həkim olmaqdan daha çox, bir məqsəd kimi ön planda 4-cü
qrupa hazırlaşmaq və 600-dən çox bal toplamaq dayanırdı. Çünki həkimliyin yolu
da elə buradan keçirdi. İndi də, abituriyentlərdən soruşulan ilk sual "hansı
sahəyə marağın var?” deyil, "neçənci qrupa hazırlaşırsan?” olur. Məndə də elə
idi. Məqsədimə çatdım. 601 bal toplayaraq ATU-ya qəbul oldum və əynimdə ağ
xalat universitetin qarşısında dayandım.
- Çalışdığınız
klinikada yeganə azərbaycanlısınız. Başqa bir ölkədə tək olmaq necə hissdir?
- Bizim klinikada təxminən 40-a yaxın assistent həkim
işləyir. Onlar arasında Almaniyadan kənarda doğulub-böyüyən, tibb təhsilini burada
almayan tək mənəm. Düşünürəm ki, kliniki təcrübəm və indiyədək nəşr edilən elmi
məqalələrim onlarla mənim aramdakı böyük bir uçurumun qarşısını alır. Amma 2-3
il əvvəl istər aradakı dil baryerinə, istərsə də təhsil və səhiyyə sistemindəki
fərqlərə görə müəyyən çətinliklər olurdu. Təsəvvür edin, xəstədən anamnez
topladığınız zaman, xəstə dialektlə danışır və ya hansısa bir bitkiyə
allergiyası olduğunu deyir. Amma siz xəstəni başa düşməkdə çətinlik çəkirsiniz.
Ya da, alman həmkarlarım hansısa bir müğənnidən, 10-15 il əvvəl baş vermiş
tarixi hadisədən və yaxud da uşaqlıq vaxtı izlədikləri hansısa bir cizgi
filmindən danışdıqları zaman, söhbətdə aktiv iştirak etmək elə də asan olmurdu.
Hazırda gün ərzində əksər hallarda 12-13 saat birlikdə işləməyimizə baxmayaraq,
işdən kənar müzakirələrə elə də çox vaxt olmur.
- Alman
dilini kursa getmədən öyrənmisiniz.
- Bəli, alman dilini Mannheimda olarkən fərdi şəkildə,
heç bir kursda iştirak etmədən öyrənmişəm. Hazırlıq kurslarının qiyməti çox baha
olduğundan, elektron vəsaitlərlə, youtube-da videolar izləyərək bir il ərzində dili
öyrəndim və həkim işləmək üçün tələb edilən imtahandan uğurla keçdim. Məncə, hər
işdə, eləcə də dil öyrənməkdə ən əsası, müntəzəm şəkildə hazırlaşmaqdır. Gün ərzində
bəzən 15 dəqiqəlik olsa belə, arada uzun fasilələr vermədən, hər gün məşğul olmaq
lazımdır.
- Beynəlxalq
elmi jurnallarda 4 elmi məqaləniz çap edilib. Bəs elmi tədqiqat apardığınız
müddətdə hansısa çətinliklərlə qarşılaşmısınızmı?
- Mannheimda tədqiqat qrupunun apardığı elmi layihəyə
qoşuldum. Azərbaycanda olduğum müddət ərzində elmi tədqiqatla məşğul olmadığımdan,
burada hər şey mənim üçün yeni idi. Bundan əlavə, o vaxt mənə verilən elmi
layihədən də, belə desək "gözüm su içmirdi”. Layihənin ortaya qoyduğu sual və tədqiqat
müddətində aldığım nəticələr məni qane etmirdi deyə, elmi rəhbərimlə dəfələrlə
müzakirələr edirdim. Amma, görünür təcrübəsiz olduğumdan, mənə sadəcə, tədqiqata
davam etməyi məsləhət görürdülər. Təxminən 8-9 ay sonra bütün nəticələri
müzakirə edəndə aydın oldu ki, doğrudan da ürəkaçan deyil. Sonda hamı tədqiqatlar
üçün çəkilən xərcə görə təəssüfləndi. Halbuki, mən bəzən gecə saatlarına qədər
laboratoriyada tədqiqatlar aparır, zamanımın böyük hissəsini buna xərcləyirdim.
Daha sonra özüm elmi ədəbiyyatı araşdıraraq ortaya elmi bir sual qoydum və o
haqda yeni bir layihəyə başladım. Və düzünü deyim ki, elmi işlərim içində ən
uğurlusu da o oldu. Həmin mövzu haqda "Avropa Cərrahiyyə Tədqiqatı” jurnalında
elmi məqaləm dərc olundu. O hadisədən sonra əmin oldum ki, elmi işdə insanın öz
təşəbbüskarlığı böyük rol oyanır, nəinki robot kimi sənə tapşırılan
tapşırıqları yerinə yetirmək. Məncə, insan məşğul olduğu hər işdə təşəbbüskarlıq
göstərməli və başqalarından asılı olmaqdan yayınmalıdır.
- Bir
statusunuzda araşdırmanızın nəticəsinə görə, atanıza təşəkkür etdiyinizi
bildirirsiniz. Ailənizin təhsilinizdə rolu nədir?
- Təhsilimdə də, şahmat karyeramda da ailəmin rolu
çox böyükdür. Mənə şahmatı atam öyrədib. Amma qısa müddət sonra atama qalib gəlməyə
başladım və o da məndəki həvəsi görüb şahmat məktəbinə yazdırdı. İlk müəllimələrim
iki cavan qız idi. Bir neçə həftədən sonra onlara da qalib gəldim deyə, atam məni
rayonda tanınmış şahmat müəllimi Vilayət Quliyevin yanına göndərdi. Açığı, onun
da həmin vaxtı tələbələri çox idi, bir neçə dəfə xahiş-minnətdən sonra məni
hazırlaşdırmağa razılaşmışdı. Atam həm o vaxt, həm də şahmat turnirlərində
iştirakım üçün mənə çox dəstək olub. Bəzi ailələrdə, uşaq "3-4” alanda evdə müzakirəyə səbəb
olurdusa, mən bir həftə hansısa fəndən "5” almayanda sorğu-sual edirdilər ki, niyə qiymət
almıram. Anam da biologiya müəlliməsi olduğu üçün mənimlə həm biologiya, həm də
digər fənlərlə bağlı məşğul olurdu. Amma bu tələbkarlıq yalnız təhsil barəsində
olmayıb. Lap 5-6 yaşımdan getdiyim çox toylarda mənə söz verilirdi və mən
C.Novruzun "Dünya” şeirini deyirdim. Düşünürəm bu, həmin dövrdə mənim özgüvənimə
müsbət təsir edib.
- "Bu dünyada
birinə deyilə biləcək ən gözəl cümlə "səni sevirəm” deyil, "sizdə xərçəng xəstəliyi
var, amma xoşbəxtlikdən biz onu müalicə edə bilərik” deməkdir demisiniz.
- Hazırda çalışdığım klinika metastazlaşmış xərçəng
xəstəlikləri üzrə Avropa mərkəzidir. Ona görə də ağırlaşmış xərçəng xəstələrimiz
çox olur. Onu deyim ki, bu xəstələr, xüsusən qadınlar, ünsiyyət zamanı əksər
hallarda ağlayırlar. Ya da, əməliyyatdan sonra xəstə soruşur ki, "həkim, nə
düşünürsünüz? Nəvələrimlə daha 5-10 il keçirə biləcəyəmmi?”. Təbii ki, "yox”
demirik. Yalandan "hə, əlbəttə” demək də olmaz. Bu cavab bizim üçün gündəlik
işin arasında iki kəlmədir, amma xəstələr üçün, bir həyatdır.
- Həkimlik təcrübənizdə
unutmadığınız, təsirləndiyiniz hansısa nüans olubmu?
- Bizdə palatada ən az 30 xəstə olur. Əgər onların
hamısından təsirlənsək, onda işləyə bilmərik. Amma maraqlı nüanslar çox olur. Bir
dəfə gecə növbəsində ikən tibb bacıları çağırdılar ki, 96 yaşlı qadın xəstəmiz
həkimlə danışmaq istəyir. Otağa girib, salam verəndə iki əli ilə əlimi tutub ürəyinə
aparıb dedi ki, "həkim, mənə kömək edin. Görürsünüz, 96 yaşım olsa da, ağlım hələ
başımdadır, xahiş edirəm mənə kömək edin, yaşamaq istəyirəm”. Amma bizdə 60
yaşlı ürəyi ağrıyan birinə "get, müayinə ol” deyirsən, deyirlər, yaşım onsuz da
keçib, Allahın verdiyi ömürdür və s.
- Yəqin ki, alman
xəstələri ilə azərbaycanlı xəstələri arasında fərqlər çoxdur.
- Bizim xəstələr əməliyyatdan daha çox qorxurlar. Bir
dəfə burda 18 yaşlı bir gəncə qaraciyərə və qarın divarına metastaz vermiş
bağırsaq xərçəngi diaqnozu qoymuşduq. Bu yaşda çox nadir rast gəlinən bir
haldır. Uşaq bunu soyuqqanlılıqla qarşılayıb, bizlə müalicə yolları ilə bağlı ətraflı
söhbət edirdi. Amma bizdə yaşlı adama xərçəng diaqnozu qoyulur, əməliyyat
olunur, lakin yaxınları ondan xəstəliyinin xərçəng olduğunu gizlədirlər. Belə
halla burda ərəb xəstələrdə də rastlaşmışam. Təbii ki, bunu nə bütün azərbaycanlılara,
nə də almanlara aid etmək olmaz.
Məncə, digər fərqlərdən biri də transplantasiya, yəni
orqan köçürmə ilə bağlıdır. Biz burada orqanları əsasən beyin ölümü gerçəkləşmiş
insanlardan götürüb, onların heç tanımadığı insanlara köçürürük. Qohumdan qohuma
orqan köçürmə bizə nisbətən çox az olur. Amma bizdə dayı gəlir ki, "buyur,
bacıoğlu böyrək”, bibi qardaşı qızına "bibin qurban, götür qaraciyər”. Həyatda
ikən, özü də əməliyyat riskinə girir, qaraciyərini, böyrəyini verir, amma
öldükdən sonra orqanlarının bağışlanmasını qətiyyən rədd edir. Almanlarda isə
bunun tərsinədir.
- Sizcə, səbəb
nədir?
- Qohumların bir-birinə orqan bağışlamamasının səbəbi,
onlarda ailə bağlarının bizdəki kimi güclü olmamasıdır. Onların beyin ölümü
gerçəkləşdikdən sonra orqanlarını bağışlaması isə məncə, bu barədə daha çox məlumatlı
olmalarına görədir. Digər səbəb də bizdə ölünün müqəddəsliyidir. Biz ölünü
narahat etməkdən daha çox qorxuruq, nəinki dirini. Yəni diri olduğumuz halda
orqanımızı bölüşməkdən çəkinmirik, lakin ölü toxunulmazdır.
- Pozitiv həkimsiniz.
Sizcə, yaxşı cərrah necə olmalıdır?
- Yaxşı cərrah ilk növbədə, nə vaxt əməliyyata
ehtiyac olmadığını bilən cərrahdır. Eyni zamanda, yaxşı cərrah yaxşı əməliyyat
edə bilən, əməliyyatdan sonra əmələ gələ biləcək komplikasiyaları düzgün idarə
edə biləndir.
- İşləriniz
yolunda getməyəndə özünüzü necə motivasiya edirsiniz?
- Konkret bir formulum yoxdur. Məni motivasiya edən
uğurlarımdır. Uğur olaraq ilk gördüyüm isə, qazandığım dostlarımdır. Gözəl, mərd,
sədaqətli dostlarımın olması və onların da məni dost bilməsi ən böyük
motivasiyadır. Onlardan böyük uğur yoxdur. Həyatda nəyi itirsəm də bilirəm ki
dostlarım var.
- Sizcə,
uğurun sirri nədir?
- Ümumiyyətlə, uğur özü nədir? Sevdiyin şəxslə evlənib,
xoşbəxt ola bilmək də uğurdur, sevdiyin işlə məşğul olub müəyyən nailiyyət əldə
etmək də. Qısacası, uğur qarşıya qoyulan məqsədə çatmaqdır. Altıncı sinifdə
oxuyarkən, Bakıda şahmat turnirində 8-ci turda turnirin birincisi ilə oynamalı
idim. İlk 7 yerin sahibi Rusiyaya, beynəlxalq olimpiadaya gedəcəkdi. Mən
heç-heçə edəcəyim təqdirdə o turnirdə iştirak edə bilərdim, rəqibim isə
oynadığı bütün rəqiblərinə qalib gəlmişdi və dolayısı ilə növbəti turlarda
uduzsa belə, vəsiqəni təmin etmişdi. Buna görə mənim müəllimim onun müəllimindən
rəqibin mənimlə heç-heçə etməyini xahiş etmişdi. Onda da məni göstərib demişdilər
ki, bu balaca uşaq kimdir ki, onunla da heç-heçə edilsin. Çox pərt olmuşdum.
Amma artıq qarşımda başqa bir məqsəd vardı. Oyuna bütün gücümü qoydum, rəqibim
səhv etmirəmsə, 19-cu gedişdə özü mənə heç-heçə təklif etdi. Ona görə də məncə,
uğur əldə etməyin əsas şərtlərindən biri prinsipiallıqdır. Təcrübəmdən deyə bilərəm
ki, mənə prinsipial şəkildə qalib gəlmək istəyən, amma 15-ci gedişdə mat
olanlar da az olmayıb. Ya da mənə var gücümü qoymağıma rəğmən qalib gələnlər.
Ona görə də, digər əsas məsələ insanın qarşısında qoyduğu məqsədə çatmağa
potensialı, qabiliyyəti olmasıdır. Ümumiyyətlə, insan özünə bu sualı verməlidir:
mənim məqsədim nədir? Bu sualın cavabı sizin sonda çatacağınız nöqtəni göstərir.
Misal üçün mən A nöqtəsindən B nöqtəsinə getməyi qarşıma məqsəd qoyuram. Növbəti
"necə” sualıdır. Bu yolu 10 saata da, 10 günə də getmək olar. Ona görə məqsədə
necə çatmalı olduğunu da bilmək mütləqdir. Və son olaraq, "niyə” sualı. Çünki,
yolda çətinliklərlə qarşılaşdığınız zaman bu sualın cavabı sizin qətiyyətinizi
müəyyən edəcək.
Aygün ƏZİZ