Ailədə olan şiddətə necə reaksiya verməli? - Diskussiya
Ailələrdə
problemi şiddətlə həll etməyə çalışanların sayı az deyil. Bəzən valideyn
uşağının tərbiyəsində, bəzən kişi qadınla, ya da qadın kişi ilə problemini həll
etmək üçün şiddət tətbiq edir. Təbii ki, bu, yolverilməz haldır, amma olur. Bəzən
ailədə uşaqlara da şiddət tətbiq olunur, bəzən də onlar bu şiddətə şahidlik
edirlər. Kiçik yaşlarda onlar bir az əlacsız olurlar, nə edəcəklərini bilmirlər.
Bəs gənc yaşlarda reaksiyaları necə olmalıdır? Bu mövzunu Bakı Avrasiya
Universitetinin tələbələri ilə müzakirə etdik.
Ailədə şiddət olarsa, necə reaksiya verməlidirlər?
Zinət Musayeva: Çox vaxt ailədə şiddət görən gənclər bunu gizlətməyi
üstün tuturlar, nəinki etiraz etməyi. "Ailə problemimdir”, "atamdır”,
"qardaşımdır” deyib, açıb-ağartmırlar, nə vaxtsa həll olunacağına ümid edirlər,
yaxud belə olması ilə barışırlar. Bəzən atanın anaya şiddət göstərməsi ailədə
davamlı olaraq təkrarlanır və gənclər, sadəcə kənara çəkilirlər, kimi qulağını
tutub eşitmək istəmir, kimi də telefon və kompüterlə başını qatır. Buna qarşı
çıxmaq üçün səslərini çıxardıqda isə anaya tətbiq edilən şiddətin yarısı da ona
yönəlir. Gənclərə, valideynlər tərəfindən şiddət tətbiq edildiyi halda isə
onlar çıxılmaz vəziyyətdə qalırlar. Bir
rəfiqəm var idi, ona valideynləri şiddət göstərirdilər. O gəlib mənə danışırdı
ki, evdən uzaqlaşmaq üçün hara gəldi getmək istəyir. Ailədə şiddətə etirazını
bildirirdi, ancaq hər etirazında ona qarşı fiziki və psixoloji şiddət tətbiq
edirdilər. O qız sonra evləndi və indi valideynlərindən sanki uzaqlaşıb. Hər
iki halda şiddət olan ailədə böyümüş uşaq, sonra valideynlərdən uzaqlaşır, hər
hansı problemini, sevincini onlarla bölüşmək ehtiyacı hiss etmir.
Saleh Qayıbov: Məncə, gənclər ailədə olan şiddətlə barışmağa məcburdurlar.
Valideynlərin uşağın tərbiyəsində şiddət tətbiq etməsi məsələsinə toxunmaq istəyirəm.
Ailədən hər hansı şiddət görəndə qızlar intihara cəhd edirlər, yaxud elə
intihar edirlər. Oğlanlar bu cəhətdən qızlara nisbətən daha dözümlüdür. Mən
düşünmürəm ki, ailədə valideynlərin sırf tərbiyə üçün əl atdıqları şiddətə bu
cür reaksiya vermək lazımdır. Ən çox yeniyetməlik və gənclik yaşının ilk
dövründə şiddət tətbiq etməyə valideynlər məcbur qala bilirlər. Çünki 15-18 yaş
həssas dövrdür, gənclər yollarını tez aza bilərlər, bəlkə də valideyn bu kimi məqamlarda
şiddət tətbiq etməsə, uşaq hansısa uçuruma gedə bilər ki, bu üsulla valideyn
uşağı daha yaxşı yola gətirir. Mənim valideynlərim tərbiyə məqsədilə şiddət tətbiq
ediblər. Bu gün mən tərbiyəmin bu cür olmasını valideynlərimə borcluyam.
Zinət: Salehin fikirləri ilə razı deyiləm. Şiddətlə tərbiyə
olmur. O deyir ki, indiki tərbiyəsində şiddətin rolu var. Ancaq bir də başqa tərəfdən
baxaq, şiddət yox, daha başqa cür tərbiyə tətbiq etsəydilər, bəlkə, bundan da
yaxşı olacaqdı.
Dinara Bağırova: Şiddət olan ailədə gənclər çox vaxt reaksiya verə
bilmirlər. Çünki bir tərəf atadır, bir tərəf ana. Nəticədə özlərinə qapanırlar,
xüsusilə də oğlanlar. Ümumiyyətlə, şiddət valideynlə uşaq arasında böyük uçurum
yaradır. Valideynləri ilə bölüşəcəklərini yadlara danışır, məsləhəti ata-ana qədər
doğma olmayan şəxslərdən alırlar. Düzdür, o gənclər reaksiyasız qalırlar, amma
sonra artıq bu, onların şüuraltına oturur və düşünürlər ki, ailə belə
olmalıdır. Sabah da o, öz ailəsində şiddət tətbiq edəcək və bunun normal
olduğunu düşünəcək.
Saleh Quluzadə: Mən tanıdığım gənclər sadəcə olaraq bunu gizlətməyi
üstün tuturlar. Məsələn, iki tanış var idi, birinin ailəsində şiddət tətbiq
olunurdu, digərində isə mehriban ailə mühiti var idi. O şiddət olan ailədə
böyüyən gənc, həmin şəxsin yanında danışanda ailəsində hər şeyin ideal olduğunu
deyirdi, çünki bunu etiraf etməkdən utanırdı. Hətta bununla bağlı valideynlərinə
də iradını bildirmişdi. Hesab edirəm ki, şiddət heç bir şeyi həll etmir. Amma
digər tərəfdən, düşünürəm ki, ağıllı və normal bir adam, qadın özünü döydürməz.
Aydındır ki, problemi gizlətdikcə onun həllinə nail
olmaq mümkün deyil. Bəs ailədə şiddətə məruz qalan, yaxud şiddətin müşahidəçisi
olan gənclər necə davranmalıdırlar?
Zinət: Nə qədər çox istədiyim adam olsa belə, heç kimin mənə
əl qaldırmağa haqqı yoxdur. Bu, olarsa, aidiyyəti orqanlar qarşısında cavab
verməyə məcburdur. Mən hər zaman bu mövzuda haqlarımı müdafiə etmişəm, edirəm və
hər bir gəncə də bunu məsləhət görərdim ki, şiddət görəndə etirazlarını
bildirsinlər, lazım olan orqana müraciət etsinlər.
Saleh Quluzadə: Uşaq valideynlərə ibrət olacaq nə isə bir söz deməli,
yaxud davranış sərgiləməlidir. Vacib deyil ki onlara böyüklər nə isə desin,
uşaq valideynlərinə örnək olacaq nə isə bir kəlmə deyə bilər ki, bəlkə də
utanarlar və mübahisəyə son qoyular, ya da problemi daha sivil yolla həll etməyə
çalışarlar.
Dinara: Ata anaya şiddət tətbiq edirsə, burda övlad müdaxilə
etməlidir. O da bu ailənin bir üzvüdür. Bilirsiniz, bəzən uşaqlar ailədə şiddətə
elə öyrəşirlər ki. Artıq uşaqlar hər gün düşünürlər ki, axşam ata işdən gələndə
mütləq yenə dava olacaq, anasını nəyinsə üstündə döyəcək, qab-qacaq göydə
oynayacaq. Amma gənc, artıq mümkün qədər reaksiya verməlidir.
Saleh: Valideynlər bizdən böyükdürlər, gənclik yaşımıza qədər
bir yerdə olublar, problemləri, mübahisələri özləri həll ediblərsə, indi bizim
müdaxilə etməyimiz doğru deyil. Onlar
sevib ailə qurublar, mərkəzdə sevgiləri var, dava etsələr də, qızğın mübahisə də
olsa, uşaq çölə çıxıb onları tək qoymalı, işlərinə qarışmamalıdırlar. O kişi
normal adamdırsa, bacarıqlıdırsa, səhəri gün xanımından üzr istəyəcək. İçkili
haldadırsa, ümumiyyətlə, o adama gecə nə isə başa salmaq mümkün olmayacaq. Gənc
nə desə də, nəticəsi olmayacaq. Ona görə, o adamla danışmaq üçün səhəri,
ayılmasını gözləmək lazımdır. Bir ailə var, tez-tez evdə şiddət tətbiq olunan səviyyədə
davaları olur. Artıq görürəm ki, uşaqlarının heç biri reaksiya vermir. Səhər
tezdən görürsən ki, ər-arvad gülə-gülə alış-verişə gedirlər. Bu reaksiya bir az
bizim mentalitetə bağlıdır.
Samir Hümbətov: Əgər ata anaya şiddət göstərirsə, uşaqlar buna
reaksiya verməsə, məncə problemin çıxış
yolu olmur. Gənc haqsız tərəfə öz fikrini deməli, şiddətlə bağlı etirazlarını
çatdırmalıdır. Məsələn, kişi yoldaşını döyüb, uşaqlar buna etiraz olaraq ananın
tərəfini saxlamağa çalışmalıdır. Ata görməlidir ki, o haqsızdır deyə, heç kim
onun tərəfində deyil. Məncə, zamanla ata da səhvini başa düşər.
Ailədə şiddət olanda gəncin hüquq-mühafizə
orqanlarına şikayət etməsinə necə baxırsınız?
Saleh Qayıbov: Vicdan deyilən bir şey var. Əgər bu gün oğul, ya
qız atanı polisə versə, ata gedəcək 3-5 ay həbsxanada cəzasını çəkib yenə gəlib
o evin qapısını döyəcək. Həmin an oğul və ya qız o atanın üzünə necə baxa bilər?
Şükür Cəfərov: Təsəvvür edin ki, ailədə şiddət olur və gənc
müdaxilə etmir, sadəcə qulaqları eşitməsin deyə ordan uzaqlaşır. Ancaq bəzən
şiddətə müdaxilə edilməyəndə ölüm halı da yaşanır. Reaksiyasız qalan gənc sabah
bunun üçün peşman da ola bilər. Ona görə, polis çağırılmasına pis baxmıram. Ən
azından qanun çərçivəsində problem həll olunar. Ümumiyyətlə, şiddətdənsə, sözlə
danışmağın tərəfdarıyam.
Zinət: Mənim atamla anamdan biri digərinə şiddət tətbiq
etsəydi, polisə şikayət edərdim. Şiddəti heç cür qəbul edə bilmərəm. Mən polisə
zəng edərdim və hər kəsin də etməsinin tərəfdarıyam.
Nərminə Qədirova: Gənc özü şiddətə məruz qalırsa, yaxud ailədə
birinin digərinə şiddət tətbiq etdiyini görürsə, bu zaman müəyyən reaksiya göstərməlidir.
Münaqişənin son həddə çatdığınız görürsə, burda məsələyə qarışa, polis çağıra
bilər. Belə hallarda hüquq-mühafizə orqanlarına xəbər verilməsində problem
yoxdur. Heç kimin haqqı yoxdur ki, başqasına əl qaldırsın, onu alçaldan
davranış nümayiş etdirsin. Ən çox şiddətə məruz qalan qadınlar və uşaqlar olur.
Amma ümumiyyətlə, şiddət görən hər kəs şikayət edə bilər. Bir çox hallarda
qadınlar bunu normal qəbul edirlər, kişinin ona əl qaldırmasını böyük problem
hesab etmirlər. Amma bu, düzgün yanaşma deyil.
Samir: O anı yaşamadan məsləhət vermək, yaxud bunun yaxşı
və ya pis hal olduğunu demək olmaz. Həmin an gənc elə bir hadisənin şahidi olar
ki, polis çağırmaqdan başqa çarə görməz. Yəni görər ki, bu davanın sonu pis ola
bilər, heç kim də kömək etmir. Əgər gəncin özünün gücü çatırsa, müdaxilə etsin,
polis çağırmasın. Gücü çatmırsa, çağırmalıdır, bunun pis olduğunu demək olmaz.
Aygün
Asimqızı