5 yaşdan başlayaqmı? - ARAŞDIRMA
Cəmiyyət
09 Oktyabr 2021, 12:00
467
Təhsil nazirinin məktəbdə
təhsilə 5 yaşından başlamaqla bağlı təklifi cəmiyyətdə birmənalı qarşılanmır.
Bu ideyanı dəstəkləyənlər də var, qəti əleyhinə olanlar da.
5 yaşından etibarən məktəbdə təhsilə başlamaq ehtimalının
təhsil naziri tərəfindən səsləndirilməsi cəmiyyət tərəfindən birmənalı
qarşılanmadı. Erkən uşaq inkişafı və məktəbə tez başlamanın vacib
məsələ olduğunu qeyd edən nazirin "Zənnimcə, 6 yaş gecdir.
Sosial-iqtisadi və yaxud məkan baxımından olan məqamları kənara qoyaraq məktəb
yaşının 5-ə qədər azaldılmasına çalışmalıyıq” fikirləri xüsusən
məktəbəqədər hazırlıqda oxuyan şagirdlərin valideynlərinin narazılığına səbəb
oldu. Onların sosial şəbəkələrdə "Uşaqlar bu yaşda təhsilə hazır deyillər” kimi
səslənən fikirləri bir-birinə qarışdı, "lehinə”
və "əleyhinə” arqumentləri diqqət çəkdi.
Ölkəmizdə
uşaqların 1-ci sinfə, əsasən, 6 yaşında, lazım gələrsə, 7 yaşında getdiyini
əsas gətirərək psixofiziki hazırlığın vacib faktor olduğu ayrıca vurğulandı: "Ümid
edirik ki, nazirlik belə bir qərar verməyə tələsməyəcək, çünki onu dəstəkləyən
arqumentlər hələ də azdır”.
Amma
nazirin fikirlərindən məmnun qalanlar da az olmadı.
Bir Avropa təcrübəsi
Qeyd
edək ki, Avropa ölkələrinin əksəriyyətində uşaqlar 6-7 yaşlarında məktəbə
gedirlər. Məsələn, Avstriya, Belçika, İspaniya, Fransada - 6 yaşından 18 yaşa
qədər təhsil alırlar. Danimarka ilə İtaliyada – 19 yaşa qədər, Polşa, Litva,
Latviya, Finlandiya və İsveçdə dərslər 7 yaşından başlayaraq 19 yaşa qədər
davam edir.
İngiltərədə
təhsil 5 yaşından başlasa da, bu dövr
məktəbəqədər sayılır.
Düşünmək üçün mesaj
Təhsil Nazirliyi yanında İctimai
Şuranın sədr müavini Nadir İsrafilov müzakirələrə
münasibət bildirərək deyir ki, nazirin açıqlaması heç də
sabah və ya birisi gündən bu ideyanın reallaşacağı anlamına gəlmir: "Düşünürəm
ki, qarşımızda duran çağırışlardan biri uşaqların məktəbə başlama yaşıdır”
ifadəsi isə geniş ictimaiyyətə bu barədə düşünmək üçün bir mesajdır. Heç
şübhəsiz ki, nazir bu məsələyə diqqəti yönəldərkən müəyyən araşdırmalara, təhlillərə
istinad edib, dünya təcrübəsi baxımından yanaşma sərgiləyib. Bu mənada, ideya
birmənalı qarşılanmayacağı halda belə, bu ətrafda alternativ fikirlər irəli
sürmək, ictimai müzakirələr keçirmək, təhsil mütəxəssislərinin, psixoloqların,
ən başlıcası isə valideynlərin mövqelərini öyrənmək zərurəti yaranacaqdır. Hər
şeydən əvvəl ona görə ki, məktəbin vəzifəsi təkcə öz yetirmələrinə bilik
vermək, müəyyən bacarıq və vərdişlər formalaşdırmaq deyil, həm də cəmiyyət üçün
mənəvi və fiziki cəhətdən sağlam nəsil yetişdirməkdir”.
Ən böyük hakim – zaman
N.İsrafilovun
fikrincə, yalnız ümumi ictimai rəy öyrənildikdən sonra pilot şəklində bir neçə
məktəbdə bunu sınaqdan keçirmək və daha sonra isə kütləviləşdirmək olar: "Düzdür,
artıq 5 yaşlılarla bağlı ölkəmizdə kifayət qədər təcrübə var. 2016-cı ildən
bəri 3 minə qədər məktəbdə yaradılan hazırlıq qruplarına cəlb olunan
şagirdlərin sayı az qala 100 minə çatır. Lakin onu da nəzərə alaq ki, 5 yaşdan
I sinfə başlamaq, məktəbəhazırlıq qruplarına 4 yaşdan başlamaq demək olacaq.
Bu, uşaqları öz qayğısız uşaqlıq illərini istədikləri kimi yaşamaq imkanından
məhrum edəcək. Təhsil bizim üçün nə qədər önəmli olsa da, zənn etmirəm ki,
hansısa bir valideyn uşağının təhsilini onun sağlamlığından üstün tutsun. Biz
hələ təhsilin inkişafına dair qəbul etdiyimiz Dövlət Strategiyamızda hədəflənən
2020-ci ilə qədər 12 illik təhsilə keçib-keçməyəcəyimizə tam aydınlıq
gətirməmişik. Təhsilimizlə bağlı həllini gözləyən xeyli problemlər var”.
N.İsrafilov hesab edir ki, nazirin açıqlaması gələcək perspektivə hesablanan
bir çağırış və hər kəsə düşünmək üçün verilən bir şansdır: "İstənilən halda,
belə bir keçid mexaniki şəkildə baş verməyəcək. Təhsilin strukturunda, ümumi
pillələrində formaca, tədris planları, proqramları və dərsliklərdə isə məzmunca
dəyişikliklər aparılması zərurəti yaranacaq. Bir sözlə, hər şey zamana bağlıdır.
Ən böyük hakim zamandır”.
1-ci pillə kimi
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin təhsilin pedaqogikası
kafedrasının baş müəllimi Xalidə Həmidovanın fikrincə, məktəbəhazırlıq qruplarının proqramı üzərindən
12 illik təhsil sisteminə keçib bu addımı atmaq olar: "Amma 1-ci sinfin proqramını
5 yaşlılara keçirmək düzgün deyil. Bir neçə il əvvəl bağçaların məktəbəhazırlıq
qruplarında 1-ci sinif proqramı tərtib olunmuşdu. 5 yaşlı uşaqlar 1-ci sinif
proqramını qavraya bilmədilər. Bu eksperimentin mənfi nəticəsi oldu və
saxlanıldı”. X.Həmidova hesab edir ki, indiki məktəbəhazırlıq qrupları 1-ci
pillə hesab olunaraq təhsilə başlaya və proqram dəyişmədən məktəbin 1-ci
pilləsi hesab oluna bilər: "Digər tərəfdən, razıyam. Onsuz da uşaq bağçalarında
yer yoxdur. Bağçalarımız uşaqlarımızla bağlı fəaliyyəti tam əhatə edə bilmir.
Bu baxımdan, məktəbəhazırlıq qruplarından başlaya bilərik. Amma bir şərtlə ki, təhsil
məktəbəhazırlıq proqramının əsasında olsun. Yəni o proqramda yazı yoxdur,
uşağın inkişafına yönəli tapşırıqlar var. Tədris uşaqların fiziki, idraki,
psixoloji, sosial cəhətdən formalaşmasına xidmət edən proqram üzərindən
başlayır. Belə olsa, mümkündür. Yox, əgər 1-ci sinfi 5 yaşa keçiririk və o
proqramla da davam edirik, bu, absurd olar. Bir pedaqoq kimi düşünürəm ki,
bununla uşaqlarımızı məhv etmiş olarıq”.
X.Həmidova hesab edir ki, bu məsələyə münasibət üçün təhsil sahəsində
böyük təcrübəsi olan alimlər, təcrübəçi metodistlər, praktik pedaqoqlar,
psixoloqlar və sosioloqlardan ibarət qrup toplanmalı və hərtərəfli müzakirə
olunmalıdır.
İctimai sifariş
Təhsil eksperti Qoşqar Məhərrəmov təhsilin
5 yaşında başlaması təklifini sürpriz hesab eləmir. Belə ki, artıq neçə ildir
ümumtəhsil müəssisələrində məktəbəqədər qrupları açılır və əhalinin çox hissəsi
böyük şövqlə övladlarını bu qruplara icbari olmasa belə, yazdırır: "Deməli,
artıq bu, bir ictimai sifarişdir. Təhsilə 5 yaşında başlamaq inkişaf etmiş
ölkələrin təcrübəsinə uyğundur və yaxın gələcəkdə belə bir qərar bizdə də olsa,
təəccüb doğurmayacaq”.
Psixoloqlar
da hesab edirlər ki, təhsilin başlanmasının mümkün yaşı, uşağın öyrənməyə
psixofizioloji hazırlığından çox asılıdır.
Təranə Məhərrəmova
Digər xəbərlər
