Xəsislik, yoxsa planlama? - Araşdırma
Öz büdcəsini düzgün idarə edə bilməyən insanlar,
həyatda da uğur qazana bilməz
Hər birimizin
gündəlik xərcləri olur. Necə deyərlər, azın az, çoxun çox dərdi var. Bəs bu
xərclərimizin haqq-hesabını aparmalıyıqmı? Mövzunu araşdırarkən əvvəlcə sosial
şəbəkə vasitəsilə kiçik bir sorğu təşkil etdik. Əsasən gənclərin iştirak etdiyi
sorğuda verilən cavablar müxtəlif oldu. Bəziləri xüsusi qeyd aparmadığını, amma
gündəlik olaraq bəlli miqdardan kənara çıxmadığını söylədi, bir qisim "xərclərimi
hesablasam, gərək pul xərcləməyim” dedi. Öz xərclərini hesablamaq üçün müxtəlif tətbiqlərdən istifadə etdiyini
deyənlər də oldu. Sorğuda iştirak edənlər arasında "Excel” proqramında günlər,
həftələr, aylar üzrə xərclərini qruplara bölüb təhlil edənlər, yaxud
texnologiyanın digər imkanlarından yararlandığını bildirənlər də var idi.
Xərclərə nəzarət etməklə optimallaşdırma aparmaq
olur
"Technote.az” saytının təsisçisi, texno-bloqqer
Fərid Pərdəşünas müxtəlif tətbiqetmələrin
köməyindən faydalandığını söylədi. Texno-bloqqer bizimlə söhbətində "Monefy”
tətbiqetmənin faydalarından söz açdı: "Appstore” və "GooglePlay” onlayn
platformalarında pul əməliyyatlarını tənzimləyən bir neçə proqram var.
Ümumiyyətlə, xərclərin hesablanması üçün tətbiqetmələrin sayı həddən çoxdur. İstifadəsi
ən rahat tətbiqetmələrdən biri kimi "Monefy” proqramını misal göstərə bilərəm.
Tətbiqetməmin köməyi ilə öz xərclərini hər gün siyahıya daxil edərək, dövri
olaraq hesablamalarını apara bilərsən. Məsələn, gediş haqqı, əyləncə, qida və
digər bölmələr var. Tətbiq, sənə həftəlik və aylıq olaraq hesabat verə bilir.
Beləliklə, öz xərclərini qrafikdə daha aydın görmək imkanın olur. Ay sonunda
xərclərə nəzarət edərək, sənə öz xərclərini optimallaşdırmağa imkan yaradır.
Mən daha çox əyləncə kateqoriyasını diqqətdə saxlayıram. Çalışıram ki, vacib
xərclərimlə müqayisədə, əyləncəyə ayırdığım məbləğ daha az olsun. Əgər kimsə öz
hesabatını aparırsa, həmin insana xəsis demək olmaz. Bu, düzgün yanaşma deyil.
İstər böyük şirkət, istərsə də fiziki şəxslər öz gəlir və xərclərini düzgün
planlaşdırmağı bacarmalıdır”.
Hər qəpiyin hesabını aparmaq olmaz
"Orkhanway Coaching” şirkətinin təsisçisi, Beynəlxalq
Əmək Təşkilatının biznes təlimçisi Orxan Şahbaz düşünür ki, gündəlik
xərcləri hesablamaq düzgün deyil: "Gündəlik
pul xərclədiyim hər şeyin hesabatını aparmağı doğru hesab etmirəm. Həftəlik,
aylıq xərcləri hesablamaq anlaşılandır. Həftəlik və aylıq plan olduqda, gündəlik
xərcləri də hesablamağa ehtiyac qalmır. Ancaq hər qəpiyini hesablayan insanlar
var ki, mən bunu düzgün hesab etmirəm. Yəni gündəlik xərclədiyin hər qəpiyin,
manatın hesabını aparmaq, artıq psixoloji problemdir. Bir şeyi də qeyd edim ki,
bizim cəmiyyətdə insanlar ən çox, kütləvi şəkildə xərcləri idarə edə bilməmə
problemini yaşayır. Düşünürəm ki, ehtiyac olana
pul xərcləmək lazımdır. Ümumi olaraq əgər xərclədiyin pul sənə gələcəkdə
əlavə pullar gətirməyəcəksə, o xərc yararsız olur. Adətən insan ona zərərli
olan şeylərə daha çox pul xərcləyir. Ona görə də, bazarda zərərli ola biləcək
qidalar daha bahalı satılır. Maraq
ehtiyacı üstələyirsə, bu zaman bədxərclik yaranır. Ümumiyyətlə, pul xərcləmək
üçün öncə ehtiyac yaranmalıdır”.
İzafi xərclərinizi daha aydın görə
bilirsiniz
Sosial-psixoloq Əhəd Kazımovdeyir ki, hər kəs özünün maliyyə inzibatçısı olmalıdır: "ABŞ və bir sıra
inkişaf etmiş ölkələrdə uzun illərdir ki, gənclər müxtəlif üsullardan istifadə
edərək öz xərclərinin hesabatını aparırlar. Bizdə isə bu hələ tam
formalaşmayıb. Həmin ölkələrdə bu ənənə hələ kiçik yaşlardan təlqin edilir.
Hətta azyaşlı məktəblilər belə, öz xərcliklərinin hesabatını aparırlar. Böyük
əksəriyyət, hətta gündəlik olaraq pul xərclədiyi hər şeyin hesabatını verir.
Əvvəllər bunun üçün ya ayrıca dəftər tutmalı, yaxud "Excel” hesablama
proqramında səhifə açmalı idin. İndi isə texnologiya inkişaf edib və müxtəlif
tətbiqlərin köməyi ilə öz xərclərinin hesabatını apara bilərsən. Həmçinin,
dədə-baba qaydası hesab olunan dəftərçələrin də köməyindən istifadə edənlər var. Bu, bir qədər vaxt alır və bəzən dəftərçə
yanında olmaya bilər. Bu zaman xərcləri qeyd etmək yaddan çıxır. Amma mobil
telefon demək olar ki, daima üstümüzdə olur. Önəmli olan, gündəlik, həftəlik,
yaxud aylıq nə qədər pulu nəyə xərclədiyini bilməkdir. Bu hesabatı apardıqdan
sonra hər ay öz xərclərinizə qənaət edə bilərsiniz. Çünki belə olduqda siz öz
izafi xərclərinizi daha aydın görə bilirsiniz. Əgər öz büdcənin hesabatını
aparmasan, qazandığın pulun haradan gəlib hara getdiyini bilməyəcəksən”.
Ə.Kazımov
qeyd etdi ki, bu məsələdə yanaşma iki cürdür: "Bəziləri öz xərclərinin
hesabatını aparmaq istəmir. Bu da ondan irəli gəlir ki, öz xərclərini
hesablayan şəxsləri cəmiyyətimizdə xəsis adlandıranlar var. Amma təbii ki, bu,
belə deyil. Əgər öz gəlirini xaotik olaraq hara xərclədiyini bilmədən yaşamağa
davam etsən, heç nə əldə edə bilməyəcəksən. Öz büdcəsini düzgün idarə edə
bilməyən insanlar həyatda da uğur qazana bilməz. Xüsusilə, uğurlu karyera
qurmaq istəyən gənclər bu məsələyə diqqət etməlidir”.
Aylıq hesabat daha faydalıdır
"Azərconnect LLC”-nin insan resursları üzrə böyük mütəxəssisi
Tural İslamov deyir
ki, öz büdcəsini idarə edə bilməyən şəxs heç nəyi idarə edə bilməz: "Bu
məsələdə fikir birmənalıdır. Xüsusilə indiki dövrdə hesabatlılıq çox mühüm
məsələdir. Hər birimiz gündəlik, həftəlik, yaxud aylıq olaraq özümüzə hesabat
verməliyik. Düşünürəm ki, aylıq hesabat daha faydalıdır. Çünki ay ərzində
xərclədiyimiz məbləğə əsasən növbəti ayın xərclərini müəyyən edə bilərik və bu,
daha məqsədəuyğun olar. Hər kəs ayın sonunda mütləq səmimi olaraq özünə hesabat
verməlidir. Yalnız bu halda faydasız xərclərdən qurtula bilərik. Professional
və şəxsi həyatda planlı olmaq vacib məsələdir. Bəzən buna tənbəllik edirik.
İndi artıq işimizi asanlaşdırıblar. Müxtəlif aplikasiyalar vasitəsilə nəyə, nə
qədər xərclədiyimizi daha aydın görə bilərik. Mən özüm daha çox gündəlik
xərclərimi "Excel” proqrammı vasitəsi ilə hesablayıram. Çalışaram ki, gündəlik
olaraq xərclərimi qeydə alım. Çünki iki gün keçdikdən sonra xərclədiyim məbləğ
yadımdan çıxır. Həmçinin, onlayn ödəmələr zamanı öz ödəmə tarixçəmi çıxararaq
nəticələri qeydə alıram.
Xərclərin
hesabatını aparmaqda bir neçə məqsəd ola bilər. Məsələn, öz xərclərimi düzgün idarə
etmək istəyirəmsə, deməli, özümə hesabat verməliyəm. Həmçinin xərclərimi
azaltmaq istəyirəmsə, izafi xərclərimə nəzər yetirməliyəm. Belə olduqda öz
hədəf və məqsədlərini daha yaxşı təyin edə bilirsən. Artıq xərcləri çıxmaqla,
qarşına qoyduğun məqsədə daha rahat çatmaq olur. Gənclərə isə tövsiyə edərdim
ki, əyləncə xərclərini optimallaşdırmağı bacarsınlar. Yaxşı olardı ki, təhsil
və özünüinkişaf xərcləri digərləri ilə müqayisədə daha çox olsun. Bu, onların
gələcək karyeraları üçün də faydalıdır”.
Müsahibim
deyir ki, bəzən xəsis insanla özünə hesabat verən insanı səhv salırıq: "Bu,
qətiyyən doğru deyil. Əgər biz gündəlik, aylıq
xərclərimizi hesablayıb aya və ilə vursaq, böyük məbləğ əmələ gəlir. Ona
görə də bu hesabatı aparan insanları məsxərəyə qoymaq olmaz. Xərclənən hər bir
qəpik diqqətli və planlaşdırılmış şəkildə bölünməlidir. Xərclərə yanaşma yalnız
bu halda düzgün aparıla bilər”.
Şəbnəm Mehdizadə