İlk qonorarını şagird olanda alan jurnalist - Keçmişdəki mən
"Teleqram
gəldi ki, təcili Bakıya gəlin. O zamanlar Bakı Dövlət Universitetinin binası
indiki İstiqlaliyyət küçəsində yerləşirdi. Dedilər ki, sən hüquq fakültəsinin
rus şöbəsinə qəbul olmusan. Çünki rus dili yazısından "5” alan yeganə tələbə idim. Bunu
deyəndə mən "milisoner” olmaq istəmədiyimi söylədim. Universitetdəki müəllimlər
buna təəccübləndilər. Camaat bu fakültəyə qəbul olmaq üçün nələr edir, sən niyə
istəmirsən? Dedim ki, mən jurnalistikaya qəbul olmaq istəyirəm, qəbul
etmirsinizsə, gələn il bir də imtahan verərəm”.
Bu sözləri bizimlə söhbətində Bakı Dövlət Universitetinin Beynəlxalq jurnalistika kafedrasının
müdiri, professor Həmid Vəliyev söylədi.
Həmid müəllimlə söhbətimiz əsnasında onun uşaqlıq və gənclik illərini
xatırladıq.
1939-cu
ildə Gürcüstanın Sadaxlı kəndində dünyaya göz açan həmsöhbətim deyir ki, doğulduğu kənd
Ermənistanla sərhəd zonada yerləşirdi: "Kəndin ortasında Debeta çayı axırdı və
çayın o biri sahili meşəlik idi. Bu meşənin meyvələrini bizim kəndin uşaqları
toplayırdı. Sonradan bilmişik ki, sən demə, bu meşə Ermənistanın imiş. Amma
uşaq vaxtı bizə heç kim heç nə demirdi. Zoğal, armud, alma, cürbəcür
giləmeyvələr toplayır, qışa odun tədarükü görürdük. Mənim 3 yaşım olanda müharibə
başladı, atam, böyük qardaşım cəbhəyə getdi. Amma onların heç biri müharibədən
qayıtmadılar. Bizi anam böyüdüb boya-başa çatdırdı. Altı qardaş, bir bacı idik.
Qardaşlarım müxtəlif işlərdə çalışır, anama kömək edirdilər. O illərdə mənim
həyatım çox maraqlı idi. Bizim dolanışığımız nisbətən yaxşı idi. Hər kəs öz
həyətində, bağında nə isə əkib-becərirdi. Atam müharibəyə getməzdən əvvəl bizə
çoxlu mal-qara qoyub getmişdi və biz onları saxlayırdıq. Böyük qardaşım Həmzə
arabaçı idi, daha sonra ekskavator sürməyə başladı. Digər qardaşım Süleyman isə
sürücü idi. Mustafa adlı qardaşım isə ailəmizdə ilk dəfə BDU-ya qəbul olmuşdu
və belə demək olarsa, universitet qapılarını mənim üzümə açmışdı. O, 1970-ci
ildə universitetdə təzə yaranan tətbiqi riyaziyyat fakültəsinin ilk dekanı
olub”.
"Mənim adım Həmiddir”
1947-ci
ildə Sadaxlıda yerləşən orta məktəbə başlayan professor elə sözügedən məktəbin
məzunu olub: "Həmin ərəfədə çıxan qərara görə Gürcüstanda məktəblər 11 illik
sistemə keçirildi. Çünki o dövrdə orta təhsillilərin sayına görə Gürcüstan SSRİ
məkanında birinci yerdə idi. Məhz bunun qarşısını almaq üçün belə bir qərara
verildi. Orta məktəbdə oxuyarkən jurnalistikaya böyük marağım var idi.
Jurnalistikanı gələcək uğurlarımın açarı kimi görürdüm. Məktəbdə oxuyarkən
rayonda keçirilən tədbirlərdə aktiv çıxış edirdim. Rus dilini səlis bildiyimə
görə, məni Tiflisdə çıxan iki qəzetin rayon üzrə müxbiri təyin etdilər.
Kəndlərdəki müxtəlif məsələlərlə bağlı yazılar hazırlayırdım və qəzetdə çap
olunurdu. O yazılarıma görə mənə qonorar verirdilər. Bir dəfə 8-ci sinifdə
oxuyarkən uşaqlar məni çağırıb dedilər ki, Həmid, poçtalyon səni axtarır.
Səbəbini soruşanda məlum oldu ki, mənə pul gəlib. Poçtalyonu tapdım və o, mənə
10 manat olan bir zərf verdi. Zərfi imzalayıb pulu aldım. Yazılarıma görə
tez-tez pul alırdım. Bir dəfə reaktor yazımın altından imzamı H.Vəliyev əvəzinə
Q.Vəliyev yazmışdı. Redaksiyaya zəng vurub şikayət etdim ki, Mənim adım Həmiddir,
Qəzənfər yox”.
Jurnalistikaya
marağım o qədər çox idi ki, fikirləşirdim ki, ya jurnalist olacam ya da savadsız qalacam. O
dövrlərdə bütün qiymətləri əla olanlar qızıl medal alırdı. Mənim də bütün
qiymətlərim əla idi. Müəllimimizin qardaşı da bizim sinifdə oxuyurdu və medala
iddialı idi. 11-ci sinifdə cəbr fənnindən mənə imtahanda dörd yazdılar. Şikayət
edib məndən imtahan götürmələrini istədim. Müəllim
dedi ki, saat 6-da burda ol, sənə 3 sual verəcəm, bilsən, qiymətini
düzəldəcəm. Yüzə yaxın şagird mənlə bərabər nəticəni gözləyirdi. Bütün suallara
düzgün cavab verdim, məni yoxlayan müəllim dedi ki, bu uşaq riyaziyyatı yaxşı
bilir, buna niyə dörd yazmısınız? Beləcə, qiymətimi düzəltdilər. Amma fizikadan
mənə demədən dörd yazmışdılar, qiymətim protokola yazıldığı üçün medal ala
bilmədim.
"Mən milisoner olmayacam”
Həmsöhbətim
deyir ki, 1958-ci ildə orta məktəbi bitirəndən sonra imtahan vermək üçün Bakıya
gəlir: "O zamanlar jurnalistika filologiya fakültəsinin tərkibində şöbə kimi
fəaliyyət göstərirdi. Yenə bütün qiymətlərim beş, biri dörd oldu. Fikirləşdim
ki, artıq qəbul olunmuşam. Teleqram gəldi ki, təcili Bakıya gəlin. O zamanlar
Bakı Dövlət Universitetinin binası İstiqlaliyyət küçəsində yerləşirdi. Mənə
dedilər ki, səni hüquq fakültəsinin rus şöbəsinə qəbul olmusan. Çünki rus dili
yazısından beş alan yeganə tələbə mən idim. Bunu deyəndə mən "milisoner” olmaq
istəmədiyimi söylədim. Universitetdəki müəllimlər buna təəccübləndilər, dedilər
ki, camaat bu fakültəyə qəbul olmaq üçün nələr edir, sən niyə istəmirsən? Dedim
ki, mən jurnalistikaya qəbul olmaq istəyirəm, qəbul etmirsinizsə, gələn il bir
də imtahan verərəm. Rektor özü də mənim hüquq oxumağımı istəyirdi. Amma
qərarımdan dönmədim və fikirləşdim ki, gələn il bir də imtahan verərəm.
Həmin
vaxtlar Tiflisdə Azərbaycan dilində veriliş var idi. Həmin vaxt orada diktor
elanı verilmişdi. Mən də özümü sınamaq qərarına gəldim. Getdiyim gün mənim
səsimi lentə yazdılar və "Danışır, Tbilisi” adlı xəbərlər buraxılışını oxudum.
Mənə dedilər ki, axşam saat 8-də səsinə qulaq asa bilərsən. Söylədim ki, həmin
vaxt mən qatarda olacam, olarmı, indi dinləyim? 15 dəqiqəlik səsyazma idi. Elə
səsləndirmişdim ki, montaja ehtiyac qalmamışdı. O zamanlar paytaxt şəhərlər
qapalı hesab olunurdu və başqa yerdən gələnlər orada qeydiyyata düşə bilmirdi.
Məni diktor kimi işə götürmək istəyəndə problem yarandı. Nazirlər Sovetinin
sədrinə məktub yazdılar ki, müxbir götürmək istəyirlər, xahiş edirik, bizə
köməklik edin. O vaxt jurnalist olmaq, televiziyada işləmək indi kimi asan
deyildi. 6 ay haqqımda araşdırma aparıldı. Nəhayət qərar verildi və yarımştat
olaraq işə düzəldim. Orada işlədiyim müddətdə Tiflisdə yaşamırdım, evə gedib
gəlirdim. 1959-cu ilin sentyabrında rayon qəzeti böyüdüldü və mən orda işləməyə
başladım. 1960-cı ildə "Sovet Gürcüstanı” qəzeti yenidən bərpa oldu. Məni orada
da işə götürdülər. Eyni vaxtda 3 yerdə işləyirdim. Öz qəzetimizdə korrektor,
baş korrektor və daha sonra qəzetin əsas şöbəsinin müdiri oldum. Getdikcə
nüfuzum və gəlirim artırdı. Günlərin bir günü "Sovet Gürcüstanı” qəzetində
redaktor müavini təyin edildim. Bu, dövrünə görə böyük vəzifə idi. Mənə maşın
da verdilər”.
Müsahibim
nəhayət BDU-nun jurnalistika fakültəsinə qəbul olur: "1959-cu ildə belə qərar
çıxdı ki, jurnalistika və hüquq fakültəsinə qəbul olmaq üçün iki il əmək stajı
olmalıdır. Bu dəfə də universitetə qəbul ola bilmədim. Nəhayət, 1960-cı ildə
yüksək balla fakültəyə qiyabi olaraq qəbul oldum. Qiyabi oxuduğuma görə, Bakıda
yaşamırdım. 1990-cı ilin sonlarına yaxın Bakıya köçməli oldum. Oğlum Marneulidə
komsomol komitəsinin katibi işləyirdi. Prezidentliyə namizədliyini irəli sürən
bir nəfər iddia qaldırdı ki, azərbaycanlılar bizim torpaqlarımızı mənimsəyir.
Buna görə də iki uşağı olan azərbaycanlı köçüb getməlidir. Oğlum ona dedi ki,
yaxşı ki azərbaycanlılar gürcü dili bilmir, yoxsa səni parça-parça etmişdilər.
Buna görə ondan bərk incidilər. Həmin ərəfədə oğlumun təhsilinə görə biz Bakıya
köçməli olduq".
"Gürcüstanın əməkdar jurnalisti”
Bakıda
mənə milli televiziyada "Dostluq” redaksiyasında vəzifə təklif edildi.
Televiziya işinin çətinliklərini bildiyimə görə, imtina etdim. Daha sonra
"Yurd” adlı diaspor jurnalına məsul katiblik təklif olundu, amma bu işdən də
imtina etdim. Çünki məsul katib yaradıcı yox, texniki işdir. Beləcə
"Azərbaycan” jurnalının reaktor müavini oldum. Bu iş mənim ürəyimcə oldu və
qəbul etdim. Baş redaktorumuz Sevda Həsənbəyova idi. Eyni zamanda ali
məktəblərdə dərs deyirdim. İlk dəfə indiki Slavyan Universitetində iki semestr
dərs dedim. İndiki Prezident yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında da bir
müddət çalışdım. Amma doğma BDU-nun jurnalistika fakültəsində dərs deməyə icazə
verilmədi. O zaman universitetdə Beynəlxalq münasibətlər və beynəlxalq hüquq
fakültəsi yeni yaradılırdı. Fakültənin tərkibində beynəlxalq jurnalistika
ixtisası var idi və mən orada dərs deməyə başladım. 1999-cu ilə qədər o
fakültədə işlədim. Sonradan bu ixtisası jurnalistika fakültəsinə keçirdilər.
Gərgin səylərimizin sayəsində fakültədə beynəlxalq jurnalistika kafedrası
yaradıldı. 2004-cü ildə mən kafedraya müdir təyin oldum. Yeri gəlmişkən qeyd
edim ki, 1988-ci ilin dekabrın 30-da mərkəzi komitənin katibi Nuqzar Popxadze
zəng vurub dedi ki, yoldaş Vəliyev, siz yeni il hədiyyəsi olaraq Gürcüstan
SSRİ-nin əməkdar jurnalisti adına layiq görülmüsünüz. 2011-ci ildə isə
professor adına layiq görüldüm”.
O illərə
nəzər salan professor deyir ki, gənclik illərində iş yükü həddən artıq çox
olub: "Eyni vaxtda üç yerdə işləyirdim. Əgər nəyəsə nail ola bilməmişəmsə,
deməli, bu, mənim öz günahımdır. Gənclik illərində insan çox şey nail ola
bilər, amma buna cəhd etmirik. Adətən, fikirləşirik ki, sonra vaxt tapıb bu işi
edərik. Məmməd Səid Ordubadi deyirdi ki, əgər mənim gəncliyimi geri
qaytarsaydılar, bilərdim ki, ondan necə istifadə edərəm. Yəni insan yaşlaşdıqca
gənclik illərində etdiyi səhvləri daha yaxşı dərk edir. Mən ilk qonorarımı hələ
məktəbdə oxuyanda almışam. 1959-cu ildən bəri işləyirəm. Bu günə kimi heç vaxt
bülletenə çıxmamışam. 1984-cü ildə "Azərbaycan folkloru və ədəbiyyatı gürcü
mənbələrində” adlı kitabım nəşr olundu. Bu kitaba görə mənə 3 min manata yaxın
qonorar verdilər. Bu pula oğluma maşın aldım. Maddi cəhətdən ciddi sıxıntım
olmayıb”.
Müsahibim
deyir ki, 1963-cü ildə, 24 yaşında ailə həyatı qurub: "Həyat yoldaşım Tamara
xanımı rayon qəzetində işlədiyim vaxtda tanımışam. Məsul katibimiz Rüstəm
Həsənovun qəşəng bir qızı var idi. Hərdən bir atasının yanına gəlirdi. O özü də
kitabxanada işləyirdi. Beləcə bir-birimizi sevib ailə qurduq. 57 ildir ki,
ailəliyik. Bu evlilikdən iki oğlumuz dünyaya gəldi. Bir oğlum dünyasını
dəyişib. Üç nəvəm, bir nəticəm var. Məncə, nəticə övladdan da, nəvədən də şirin
olur”.
Sonda
həmsöhbətim gənclərə öz tövsiyəsini də verdi: "Gənclərə tövsiyəm budur ki,
çalışıb çox oxusunlar, internetdəki məlumatlarla kifayətlənməsinlər. Xüsusən
gənc jurnalistlər internetə aludə olmamalıdır.
Çünki o insanı texniki imkanlara sövq edir, yaradıcılığını aşağı salır.
İndi çoxlu kitabxanalar var. Bizim dövrümüzdə dərsliklər tapılmırdı. İndi
onların oxuması üçün hər bir şərait var. Düzdür, bəzən müəllimlər də uşaqlardan
çox şey tələb edir. Amma biz onlara şərait yaratmalıyıq. Gənclərin dünya
görüşünü, bilik səviyyəsini nəzərə almaq lazımdır”.
Şəbnəm Mehdizadə