“Daydayı olub" deyənlər məni tanımayanlardır” – Uğur hekayəsi

O, dediklərini öz təcrübəsində tətbiq edib, nəticədə Macarıstanda fəaliyyət göstərən dünyanın iki böyük şirkətində təcrübə imkanı qazanıb. Nəticədə 500.000-dən çox işçisi ilə dünyanın 200-dən çox ölkəsində fəaliyyət göstərən IBM-i seçib və 6 ay sonra şirkətdən iş təklifi alıb.

Müsahibimiz hazırda Macarıstanda IBM şirkətində proqramçı (software engineer) kimi çalışan azərbaycanlı gənc Kamran İbiyevdir.

- Mən işləməyə məktəb vaxtından - 15-16 yaşımdan başlamışam. Məktəb vaxtı ofisiant işləyirdim. Daimi iş deyildi, toydan-toya gedirdim. Həm ailəyə maddi cəhətdən dəstək olmaq istəyirdim, həm də 10-11-ci siniflərdə öz hazırlıq pulumu ödəmək üçün çalışırdım. Çünki hazırlıq pulu heç də az məbləğ deyildi, ailəmin də məni hazırlığa göndərəcək dərəcədə maddi imkanı yox idi. Ona görə, özüm pul qazanmağa çalışırdım ki, hazırlığa gedə bilim.

- Təbii ki avtomatik təhsilimin keyfiyyətimi bir az aşağı salırdı. Çünki işləyib yorğun gəlirdim, bundan sonra dərs oxumaq heç də asan olmurdu. Mənimlə Türkiyədə təqaüdlü təhsil qazananlarla söhbət edəndə deyirdilər ki, günün 8 saatını oxumağa sərf ediblər, 4 saat da hazırlıqda olublar. Amma məndə o imkan yox idi. Həm də işləməliydim ki, ayın axırı hazırlığa verməyə pulum olsun.

- Bizdə məktəb vaxtı çox uşaq nə olmaq, haralara getmək istəyini dərk etmir. Amma mən məktəbdə oxuduğum müddətdə artıq xaricdə təhsil almaqla bağlı fikrimi qətiləşdirmişdim. Xaricdə təhsil almaqla bağlı prosedurları araşdırırdım. İldə 48 nəfər azərbaycanlının qəbul edildiyi bir TCS (Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Toplulukları Sınavı) imtahanı var idi. O 48 nəfərdən biri ola bildim və Türkiyədə tam təqaüdlü təhsil qazandım. Maraqlısı odur ki, o 48 nəfərdən 47-si özəl liseylərdə oxumuşdu, orta məktəbi bitirib o imtahanı qazanan bircə mən idim.

- O vaxt internetdə indiki kimi istədiyimiz qədər məlumat yox idi. Mən Türkiyədəki TCS imtahanı ilə bağlı dostlarımdan eşitmişdim. Dostlarım dedilər ki, belə bir imtahan var, hazırlaşa bilərik. Hazırlıq zamanı bir dəfə sınaq imtahanına girdim. İmtahan kitabçasının üz qabığında İstanbuldakı Boğaz körpüsünün şəkli var idi. Şəklə baxanda özümə dedim ki, ora getməliyəm, mən bunu istəyirəm. Bir xəyal kimi ağlımda qaldı. Bu xəyal mənim üçün bir motivasiya oldu. Sırf xaricdə təhsilə fokuslanmışdım.

- Birinci kursun sonunda yay tətilində Antalyada rus, ingilis, türk və Azərbaycan dillərində tərcüməçi kimi turizm sektorunda çalışdım. İkinci kursda da belə davam etdim. 2-ci kursa qədər pul qazanmağı, dil biliklərimi inkişaf etdirməyi düşünürdüm və o istiqamətdə işlərə gedirdim. Sonra artıq karyera yönümlü tərəfə fokuslandım. 3-cü kursda yoldaşım Sevinclə nişanlı idik. Birlikdə İngiltərəyə getdik, Mançesterdə bir şirkətdə təcrübə keçdik, mən kompüter texnologiyaları üzrə, o da biznes sahəsində. 4-cü kursda isə Anadolu Texniki Peşə Liseyində kompüter texnologiyaları və veb proqramlaşdırma üzrə dərs dedim. Bir il orda işlədim.

- Mən tam təqaüd qazanmışdım. Bu da o deməkdir ki, təhsil haqqım, qalmaq yerim, yeməyim, sağlamlıq sığortam qarşılanırdı. Əlavə olaraq da təqaüd verilirdi. O təqaüd də tələbə üçün kifayət qədər yaxşı məbləğ idi. Hətta o puldan kənara atıb yığa da bilirdim, ailəyə də göndərməyə çalışırdım. Şəxsi texnoloji ehtiyaclarımı da alırdım.

- Bir ili də hərbi xidmətə hesablayın (gülür). Hərbi xidmətə getməmişdən öncə biz magistratura üçün lazım olan bütün proseslərdən keçmişdik, sadəcə müraciət etmək qalmışdı. Əsgərlikdə olduğum müddətdə Sevinc ikimiz üçün də Avropa universitetlərinə magistr təhsili üçün müraciət edirdi. Qayıdanda artıq universitet hazır idi, ikimiz də Macarıstana tam təqaüdlü magistratura təhsili qazanmışdıq. 2016-cı ildə avqustda evləndik və növbəti təhsil pilləsi üçün Budapeştə yollandıq.

- Sentyabrda biz təhsil almağa getdik və artıq noyabrda mən ordakı şirkətlərə təcrübə proqramı üçün müraciət etməyə başladım. Hardasa 6 ay bir çox şirkətə təcrübə üçün müraciət etdim, bir çox müsahibədə iştirak etdim. Bəzilərində son mərhələyə gəlirdim, axırda nə isə problem çıxırdı götürmürdülər. Şirkətlər həmişə geri dönüş edəndə e-mail yazırlar ki, çox təəssüf edirik ki, sizi işə qəbul edə bilmirik. Bu cavabı orda çox eşitmişəm. Sonra elə oldu ki, iki şirkət - IBM və SAP məni birdən işə qəbul etdi. SAP IT şirkətləri içərisində dünyada onluğa daxil olan güclü bir şirkətdir. Mən analiz etdim və IBM-i seçdim. SAP şirkətindən isə indiyə qədər mənə yox deyən şirkətlərin intiqamını alıb, onların imtina məktubunun formatında "çox təəssüf edirəm ki, sizin şirkətin təklifini qəbul edə bilməyəcəm” yazdım (Gülür).

- 2017-ci ilin iyul ayında təcrübəyə başladım və artıq 2018-ci ilin yanvar ayında menecerim çağırıb dedi ki, 5 ay sonra magistr təhsilini başa vuracağını bilirik, sənə daimi iş təklif edirik, indidən sənin cavabını almalıyıq, çünki iş icazəsi prosesi də müəyyən qədər vaxt aparacaq. Dedilər ki, öz göstəricilərini yaz və belə bir kadr axtarmağımızla bağlı elan verəcəyik. Öz kriteriyalarımı özüm yazdım (Gülür). Bu prosedur qaydası idi. Çünki Avropa Birliyinə daxil olan ölkələrdə belə bir qayda var ki, sən xaricdən işçi gətirmək istəyirsənsə, şirkət olaraq göstərməlisən ki, ölkədə bu göstəricilərə uyğun kadr tapmadığın üçün xaricdən işçi götürürsən. Macar işlətmək şirkət üçün daha az vergiyə başa gəlir, nəinki xarici adamı götürmək. Ona görə şirkətlər xarici vətəndaş götürməkdə daha az maraqlıdırlar. Elanda mən göstəricilərimi yazdım, həqiqətən də bu göstəricidə adam orda az olduğu üçün mənim işə qəbulum təsdiqləndi.

- Təcrübəçi olduğum müddətdə orda gördüyüm bir iş, icra etdiyim vəzifə var idi. Mən ordan çıxsaydım, yerimə o işi görəcək adam tapmaq çətin idi. Mən isə artıq orda yetişmiş, hazır kadr idim. Ona görə saxlamaq istədilər. Məsələn, "help desk”in biri olmasa, başqa birini 15 günə öyrədirlər, iş davam edir. Yerinə asanlıqla başqa birini tapa biləcəkləri kadrların üstündə çox əsmirlər. Şirkətdə təcrübəçi kimi başlayıb qəbul olanlar var. Biri mənim yoldaşım Sevinc. 4 aya iş təklif etdilər. Təcrübəçi olanda həftədə 20-24 saat işləyirsən, hansı gün neçə saat işləmək istədiyinə özün qərar verirsən. Şirkət görəndə ki təcrübəçi bacarıqlıdır, o daimi işçi olsa, daha çox faydası olacaq, ona tez bir zamanda iş təklif edir.

- Çətin tərəfini görməmişəm. Sosiallaşmaq yönündən də yaxşıdır. Mənim komanda yoldaşlarımla Sevinc dostlaşıb, onun komanda yoldaşları ilə mən. Birlikdə yeməklərə gedirik. Bizim şirkətin yerləşdiyi plaza 3 binadan ibarətdir, A, B, C. Mən A-dayam, Sevinc C-də. Bir yerdə yeməyə, arada kofe içməyə, dondurma yeməyə gedirik. Bəzən birimizin kefi olmayanda o biri gəlib onu motivasiya edir. Darıxmırıq, maraqlı olur. İş yerimiz Dunay çayının yanındadır. Bir yerdə çıxıb çayın kənarında gəzirik.

- Olur, bizdə iş saatları rahatdır. Kəmiyyətdən çox keyfiyyətə önəm verirlər. 9-dan 5-ə kimi işdə oturmalısan deyə bir şey yoxdur. İstəyəndə 07:30-da gedib 3-4-də işdən çıxıram, ya da 11-də gedib, 7-8-də. O, artıq bir az da vicdanına qalıb. Bunu komanda yoldaşların hiss edirlər. Hər gün səhər ötən gün gördüyümüz işlərin hesabatını veririk, günlük işlərin planlamasını edirik. Hamı kimin nə iş gördüyünü bilir. Saat önəmli deyil. Günorta dondurma yeməyə, hava almağa çıxa bilərsən, qayıdanda işdə yarım saat artıq oturub işini görürsən.

- Hazırda Sevinc və bir dostumuzla turizm sahəsiylə bağlı bir layihə üzərində işləyirik. Həm veb sayt, həm mobil tətbiqdir. Biznes plan hazırdır, texniki işləri görəcək insanlar artıq seçilib.

Əlavə olaraq süni intellekt sahəsində bəzi planlarım var. Azərbaycan dili üçün təbii danışıq dilinin emalını (Natural Language Processing) həyata keçirəcək olan proqram yazmaq istəyirik. Fikirləşirəm ki, doktorantura mövzusu olaraq bunu götürüb davam edə bilərəm. Təbii danışıq dilinin emalını edə biləcək proqramı yazmaq üçün mən Maşın Öyrənməsinin (Machine Learning) alt başlığı olan Dərin Öyrənmə (Deep Learning) texnologiyasından istifadə etməyi planlaşdırıram. Uzunmüddətli planım isə Azərbaycan dili üçün hazırlayacağım proqramı robota inteqrasiya edərək həmin robotu Azərbaycanın ASAN xidmət, Beynəlxalq Hava limanı, banklar, restoranlar və ya mağazalar şəbəkəsində xidmət sektorunda istifadəyə verilməsinə nail olmaqdır. Ağıllarda təsəvvür yaratmaq üçün Sofiyanın Azərbaycan dilini anlayan, emal edən və danışan bir bənzəri olaraq izah edə bilərəm. Azərbaycan dili morfoloji olaraq çətin dildir. Sözün köklərinin dəyişməyib əvvəlinə və ya sonuna şəkilçilər qoyaraq fərqli sözlərin əldə edilə bildiyi dillərdəndir (Agglutinative languages). Bu da morfoloji olaraq sözün proqrama izah edilməsini çətinləşdirir. Bir az çətindir, amma artıq baza bilgilərini əldə etmişəm, işlər görməyə başlamışam.

- Əmək və vaz keçməmək. Bəzən deyirlər ki, filankəsin bəxti gətirib, buna inanmıram. Çalışmalı, əmək qoymalısan. Bəlli bir müddətlik gecələr yuxundan kəsməlisən.