Bəxtsiz yeniyetməlikdən parlaq gəncliyə - Portret
Cüdo müasir dövrün
sevilib-seçilən idman növlərindədir. Yaponiyalı tanınmış ictimai xadim Ciqoro
Kanonun 1882-ci ildə əsasını qoyduğu döyüş təlimi tezliklə dünyaya yayılıb.
Hazırda iddialı ölkələrin sayına görə, cüdo olimpiya növləri arasında ilk
sıralardadır. Cüdo Azərbaycanda da çox
sevilir. Ölkəmizin müstəqillik dövründə
olimpiadalarda qazandığı 45 medaldan beşi - iki "qızıl", iki
"gümüş", bir "bürünc" cüdonun payına düşür. Bu da
keyfiyyətə görə, güləşdən sonra ikinci nəticədir. Hazırda ölkədə cüdo ilə məşğul
olan on mindən artıq gəncdən biri də Orxan Səfərovdur. Orxan karyerasını
tatamiyə bağlayan minlərlə insana
nümunədir.
Lənkəran - Sankt-Peterburq
- Bakı marşrutu
Orxan 10 avqust 1991-ci ildə Lənkəran şəhərində hərbçi İlham
Səfərovun ailəsində dünyaya göz açıb. Səfərov üç yaşında olarkən, ailəsi ilə
birgə Rusiya Federasiyasının Sankt-Peterburq şəhərinə köçüb. 1998-ci ildə
şəhərdə fəaliyyət göstərən cüdo məktəblərindən birinə yazılıb. Burada yaşadığı
dörd il ərzində kiçik yaşlı yeniyetmələr arasında Sankt-Peterburq çempionu
olub.
2002-ci ildə Səfərovlar vətənə dönür. Lakin onlar bu dəfə Bakıda
məskunlaşırlar. Vətənə qayıtdıqdan sonra da cüdo ilə məşğul olmaq istəyi Orxanı
bir an belə tərk etmir. Oğlunun cüdoya olan həvəsini görən ata, keyfiyyətli
klub axtarışına çıxır. Bu yol İlham Səfərovu ilk olaraq o zamankı Gənclər,
İdman və Turizm Nazirliyinə aparır.
Nazirlikdən ona "Atilla" klubu məsləhət görülür.
"Atilla" o vaxtlar həm də yığma komandaların da əsas məşq bazası idi.
Beləliklə, 11 yaşlı Orxan
klubun gənc mütəxəssisi Fərhad Məmmədovun rəhbərliyi altında məşqlərə başlayır.
İlk günlərdən xüsusi aktivlik göstərməyə başlayır ki, bu da Məmmədovun diqqətini
cəlb edir. Bir müddətdən sonra Fərhad müəllim onu Bakı birinciliyində yoxlamaq
qərarına gəlir. Orxan bu şansı yaxşı dəyərləndirir. Qazandığı ikinciliklə
iddiasını nümayiş etdirmiş olur.
2007-ci ildən məşqlərinə klubun təcrübəli mütəxəssisi Əli Dəvrişov da
nəzarət etməyə başlayır. Orxan həm də klubda hazırlıq keçən yığma üzvləri ilə
birgə məşqlərdə iştirak edirdi ki, bu, onun stimulunu daha da artırırdı.
Məcburiyyət qarşısında
idmanı buraxmaq qərarı
Səfərovun idman karyerasının yeniyetmə və ilk gənclik çağları
arzuolunmaz məqamlarla zəngindir. İştirak etdiyi turnirlərdə heç cür stabillik
əldə edə bilmir, nəticədə, ilin əsas yarışlarına gedən yol üzünə bağlanırdı.
Sindrom 2010-cu ildə pik səviyyəyə çatır. Həmin il Avropa çempionatında iştirak
şansı olsa da, dizindən aldığı zədə ona baha başa gəlir. Yayda əməliyyat
keçirir, ilin sonuna kimi məşqlərdən kənar qalır. Bu, onun psixologiyasına
təsirsiz ötüşmür. Hətta bir ara idmandan tamamən uzaqlaşmaq qərarına gəlir.
Əsas səbəb isə ailəsinin maddi çətinlikləri idi. Bu durum məşqlərə adaptasiya
olmasına böyük əngəl yaradırdı. Fikirləşir ki, idmandan bir nəticə hasil
olmayacaq, yaxşısı budur, gedim, özümə bir iş tapım. Bunu bilən Əli Dəvrişov və
Fərhad Məmmədov onu ruhlandırır, qayğılarına şərik olurlar. Qısa müddətdən
sonra özünəinamını bərpa etmək üçün Sloveniyada təşkil olunan böyüklər arasında
Avropa Kubokuna göndərirlər. Orxan bu yarışda beşinci olur. Ardından Türkiyədə
keçirilən beynəlxalq turnirdə qazanılan qalibiyyət Orxanı yenidən cüdoya
bağlayır. Çəkisində onunla birlikdə beş
Azərbaycan təmsilçisi də çıxış edirdi ki, bu rəqabətdə ən yaxşı nəticə
göstərməsi böyüklərdən ibarət yığma komandanın baş məşqçisi Ağayar Axundzadənin
diqqətini cəlb edir.
Zeyzenbaxerin uzaqgörənliyi
London Yay Olimpiya Oyunlarındakı uğursuzluqdan sonra yığma
komandanın baş məşqçisi postunda dəyişiklik edilir. Yığma ikiqat olimpiya çempionu, avstriyalı Piter
Zeyzenbaxerə həvalə olunur.
Əfsanəvi cüdoçunun tətbiq etdiyi intensiv məşq proqramları digər
komanda yoldaşları kimi Orxanın da hazırlığını xeyli gücləndirir. Lakin Səfərov
Zeyzenbaxerin bir neçə dəfə etimadını qazansa da, 2013-cü ilin avqustuna kimi
iştirak etdiyi bütün turnirlərdə əliboş qalır.
İlk baxışdan elə görünürdü ki,
çalışdırıcının ilin əsas yarışı üçün müəyyənləşdirəcəyi heyətdə Orxan
ümumiyyətlə, müzakirə mövzusu deyil. Lakin hadisələr proqnozların əksinə
cərəyan edir. Orxanın özünün də ağlına gəlməzdi ki, mundial kimi mötəbər
yarışda iştirak hüququ qazanacaq. Sadəcə, bir üstünlüyü var idi ki, bu,
məşqlərdəki davamiyyəti, əzmi idi. Məhz bu amilə görə, təcrübəli Zeyzenbaxer
böyük daxili rəqabət olan 60 kiloqram çəki dərəcəsində İlqar Müşkiyevlə
birlikdə onu da sınaqdan keçirmək qərarına gəlmişdi.
Səfərov qazandığı bürünc medalla etimadı artıqlaması ilə doğruldur. Bu yolda Beslan Mudranov, Yeldos
Smetov, Amiran Papinaşvili kimi rəqiblərini məğlub edərək, Azərbaycana
mundialların sayca 11-ci medalını qazandırır.
Yaxalanan stabillik
Bunadək heç cür əldə edilməyən stabillik dünya çempionatından sonra
yüksək səviyyədə qorunur. 2015-ci ilin yayınadək Qran-Pri və "Böyük
Dəbilqə" turnirlərində üçü qızıl olmaqla, beş medal qazanır. Avropa çempionatında beşinci, Mərakeşdə
təşkil olunan "World Masters" turnirində ikinci olur. Tarixdə ilk
dəfə olaraq ölkəmizdə keçirilən Avropa Oyunlarında isə cüdo yığmamıza yeganə
medalı qazandırır.
İki fürsətdə əldən qaçan
olimpiya medalı
Orxan Rioya 60 kiloqram çəki dərəcəsinin reytinq ikincisi kimi
getmişdi. Belədə püşkatmaya görə, öz cəbhəsində lider olaraq qərarlaşmışdı. Bu
liderlik onu yarımfinala kimi çox rahatlıqla aparır. Yarımfinalda rəqib kifayət
qədər ciddi idi. 2013-cü il dünya çempionatında ilk təsəlliverici görüşdə
Orxana uduzan qazaxıstanlı Yeldos Smetov Braziliyaya son dünya çempionu kimi
gəlmişdi. Bərabər səviyyədə keçən görüşdə qeydə alınan bir "vazari"
xalı Smetovu finala daşıyır, Səfərovu isə yaponiyalı sabiq dünya çempionu
Naohisa Takato ilə "bürünc" mübarizəsinə göndərir. Bu dəfə də görüş
başabaş mübarizə şəraitində keçir. Orxan rəqibin həmlələrinin qarşısını
ustalıqla alır, əks-hücumda onu bir neçə dəfə yaxalamaq fürsəti əldə edir. Lakin görüşün gedişində aldığı xəbərdarlıq o
vaxtkı qaydalara əsasən, Orxanı beşinciliklə kifayətlənməyə məcbur edir.
Ən uğurlu il
Yay Olimpiya Oyunlarında medalsız qalsa da, qazandığı beşinci yerlə
xallarının sayını bir xeyli artırır. Olimpiadaya reytinq lideri kimi qatılan
cənubi koreyalı Von-jin ilk mərhələdəcə uduzmuşdu ki, belədə Orxan 2016-cı ili
60 kiloqram çəki dərəcəsinin birincisi kimi başa vurur.
2017-ci ilə Paris "Böyük Dəbilqə"sindəki bürünc medalla
başlayır. Bir ay sonra Bakıda keçirilən analoji turnirdə nəticəni təkrarlayır.
Zədəli halda qatıldığı Avropa çempionatında bürünc, üstündən bir ay keçməmiş
"Bakı-2017" İslam Həmrəyliyi Oyunlarında qızıl medal qazanır. Avqust
ayında isə karyerasının ən böyük uğuruna imza atır. Budapeştdə təşkil olunan
dünya çempionatında yalnız finalda məğlub olaraq, mundialın gümüş medalını
qazanır. Burada olimpiadada uduzduğu hər iki rəqib üzərində revanş şansı
qazanır ki, 1/4 finalda Yeldos Smetovu məğlub etsə də, bu, Naohisa Takato ilə
görüşdə alınmır.
Yeni çəki
Orxanın fiziki göstəriciləri yuxarı çəkilərdə çıxış etmək üçün daha
uyğundur. Özü bir neçə dəfə çəki dərəcəsini dəyişmək istəsə də, buna məşqçiləri
razılıq verməyib. Lakin yaş artdıqca çəkini qorumaq daha da çətinləşirdi.
Beləliklə, bu ildən etibarən 66 kiloqramda özünü sınaması qərarlaşdırılıb. 66
kiloqramda çıxış etdiyi qısa müddətdə o, Avropa Kubokunda çempion, Avropa çempionatında beşinci olub.
Bununla belə, ölkəmizin tarixdə ilk dəfə ev sahibliyi edəcəyi dünya
çempionatında Səfərov əvvəlki - 60 kiloqram çəkidə mübarizə aparmaq istəyir.
Ona görə ki, vətəndə dünya çempionluğunu hədəfləyib. Bunun üçün də, təbii
olaraq, rəqibləri yaxından tanıdığı köhnə çəki daha əlverişli görünür.
Ustad xatirələri
Orxan haqqında şəxsi məşqçisi Fərhad Məmmədov danışır: "İlk dəfə
yanıma gələndə çox arıq, cılız bədənli uşaq idi. Amma məşqlərə davamiyyəti,
əzmkarlığına söz ola bilməzdi. İndiki qətiyyəti onda uşaqlıqdan var. Ən böyük
problemi çəki idi. Şəhərdaxili turnirlərdə ən aşağı çəkilərdə çıxış edirdi.
Respublika çempionatında minimum çəki dərəcəsi 46, Orxanın çəkisi isə 35 idi.
Buna görə, heç cür yarışlara apara bilmirdim. Bir gün ona mikser aldım,
valideynlərinə tapşırdım ki, vitaminli meyvə-tərəvəzlərdən kokteyl
hazırlasınlar, içsin. Futbola həvəsli idi. Yaxşı da oynayırdı. Bir gün eşitdim
ki, hər gün məşqdən sonra düşüb həyətdə
futbol oynayır. Çəkisi onsuz da qalxmaq bilmirdi, bir yandan da futbolda enerji
itirirdi. Çox əsəbiləşdim. Atasına dedim ki, buna mütləq qadağa qoysun.
Vaxt keçdikcə, çəkisi qalxmağa başladı. Yerli və beynəlxalq yarışlara
göndərdik. Bəzən nəticələr olurdu, bəzən də uzun uğursuzluq zolağına düşürdü.
Amma mən ona inanırdım. Bilirdim ki, gec-tez bu əzm, xarakter özünü
doğruldacaq".
Asiyalılarla rəqabətdə rekordçu
Uzun müddət çıxış etdiyi 60 kiloqram çəki dərəcəsində əsasən
asiyalılar mükafata layiq yerlər tuturlar. Yaponiya, Cənubi Koreya,
Monqolustan, Qazaxıstan və Özbəkistan təmsilçilərinin qatıldığı yarışlarda
fəxri kürsüdə əksər hallarda sadəcə, bir "qonaq" görmək mümkündür.
Orxan isə bu məsələdə lap rekordçudur. Misal üçün, son beş dünya çempionatında
iki qeyri-asiyalı finala yüksəlib ki, onlardan biri Səfərovdur. Bu vaxtadək
yeddi dəfə təşkil olunan "World Masters" turnirində isə bir qızıl, bir gümüş medalla ən yaxşı göstəriciyə malik
qeyri-asiyalıdır.
Sevimli fəndlər
Orxan "seoi nage" texnikasının bir neçə fəndini ustalıqla
yerinə yetirsə də, ən çox üstünlük verdiyi "reverse"dir. Həm də
"Korean morote" kimi qələmə verilən fəndi loru dildə
"burma" da adlandırırlar. Bunda isə kumirinin təsiri birbaşadır. Çoy
Min-Ho xüsusən cənubi koreyalıların timsalında məşhur olan bu fəndin ən mahir
ustalarından hesab edilir.
Bundan başqa, "uçi mata"nı da çox bəyənir. "Seoi
nage"yə nisbətdə uğursuz alınsa da, bu baxımlı fəndi Orxanın tez-tez icra
etməyə çalışması diqqətdən qaçmır.
Portret
Tatamidə nə qədər aqressiv, iddialıdırsa, kənarda bir o qədər sakit
təbiətli, təvazökardır. Qalibiyyət üçün son ana qədər, lap bir əli və ya ayağı
ilə də olsa, vuruşacaq qətiyyətə sahibdir. Bunlar da ağıllı, məqsədli, hədəfi
üçün min bir əziyyətə qatlaşan insana xas xüsusiyyətlərdir. Hələ gəncdir, ən
böyük amalına - olimpiya zirvəsinə çatmaq üçün enerjisi, potensialı
yetərincədir.
Sahib