Çoxəsrlik tarixə və zəngin
bədii ənənələrə malik olan Azərbaycan təsviri sənətində rəngə zaman-zaman sərgilənən
bədii-texniki münasibətdən yaranan bədii improvizələrin onların yaradıcılarının
"tanınma nişanı”na çevrilməsi danılmaz həqiqətdir. Əslində, həm də hər bir rəssamın
şəxsiyyətini, dünyagörüşünü və bədii yaradıcılıq metodunu özündə hifz edən bu
"tanınma nişanı”nın əldə olunması heç də hər kəsə müyəssər olmur. Yuxusuz gecələrin
davamlı axtarışlarından "boylanacaq” bu
sənətkar "mən”inin ifadəsində rəng həm də məna-məzmun daşıyıcılığına köklənəndə cəlbediciliyi ilə yanaşı, həm də düşündürücü
olması, onu zamansızlığa və məkansızlığa qovuşmasını şərtləndirir. Bunun hər bir yaradıcı üçün qürurdoğurucu
olması birmənalıdır. Respublikanın
tanınmış fırça ustası, əməkdar rəssam, professor Tahir Məmmədov məhz belə sənətkarlardandır...
Bakıda əvvəlcə məşhur
"Əzimzadə məktəbi”ndə (1962-1967), sonra isə M.A.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət
İncəsənət İnstitutunda (1971-1976) ixtisas təhsili alan rəssamın qırx illik
yaradıcılığında təzadlı məqamların kifayət qədər çoxdur. Bu bolluğun bilavasitə
onun özünüifadəsinə köklənməsinin nəticəsidir ki, o, bu gün bədii məkanda
saldığı cığırla inamlı addımlamaqdadır.
Əvvəlcədən özgə cığırına düşməməyi qarşısına yaradıcı məqsəd qoyan Tahir
Məmmədovun bu gün tamaşaçısını dialoqa çəkən müxtəlif mövzulu əsərlərinin rəng
qatını "qaynar qazan”a çevirməyinin nəticəsidir ki, belə əsərlər duyğuları
qanadlandırmaqla, həm də onları tarıma çəkməkdədirlər...
Əslində, kətan səthində yaradıcı ruhdan "şirələnmiş”
kimi görünən "yaxı oyunları”nın ənənəvi
realistik-gerçəkçi metoddan
qaynaqlandığını görmək elə də çətin deyil. Ancaq real həyatda gördüklərindən
heyrətlənməyi bacaran rəssamın təfsirində onların özünəməxsus bədii tutum
almasının nəticəsidir ki, kətan üzərində əbədiləşənlər reallıqla irreallığın
qovşağından "boylanan” "Tahir Məmmədov gerçəkliyi” kimi qəbul olunmaqla,
tamaşaçısına zövq verməklə yanaşı, həm də onu düşündürməkdədir.
Onun bədii irsinin təhlilinə
keçməzdən əvvəl demək lazımdır ki, müxtəlif mövzuları və janrları əhatə edən əsərlərinin
bədii təfsirə köklənmiş ümumi estetikası bilavasitə onun özünüifadəsinin nəticələri olduğundan, onlar səmimilik
daşıyıcısı kimi özünəməxsus baxılırlar. Elə bu səbəbdəndir ki, "Tahir Məmmədov”
imzalı rəngkarlıq lövhələri Azərbaycan muzeyləri ilə yanaşı, xarici ölkələrin sənət
saxlanclarını və nüfuzlu kolleksiyalarını bəzəməkdədirlər. Onun "Bayraq ləyaqət rəmzidir” əsərinin məşhur
Dövlət Tretyakov Qalereyasının, "Qala kəndi” lövhəsinin isə Şərq Xalqlarının Dövlət İncəsənət Muzeyinin
ekspozisiyasında nümayişi də azərbaycanlı rəssamın sənətinin sorağının çoxdan ölkə çərçivəsini
aşdığından xəbər verir.
Azərbaycan Respublikasının əməkdar
rəssamı, bir çox nüfuzlu milli və beynəlxalq mükafatların daşıyıcısı olan Tahir
Məmmədov ölkəmizin təsviri sənət məkanında son qırx ildə cərəyan edən bədii
hadisələrə istiqamət verən yaradıcıların sırasında olmuşdur. Onun zamanın
axarında "Azərbaycan Respublikasının Əməkdar rəssamı” fəxri adına, "Bakılı”
Beynəlxalq cəmiyyətinin təsis etdiyi "Humay” mükafatına layiq görülməsi də onun sənətinin müxtəlif səviyyələrdə
dəyərləndirilməsinin göstəricisidir.
Onun nüfuzlu "Yunost”
jurnalında (1981, Moskva), Rusiya Federasiyasında (2009,2010, 2012, 2013,
Moskva), Kaliforniya ştatında (1991, ABŞ), Fransada (1992, 2011; 1993, Paris;
1993,2015; Lion; 2012, Monte Karlo) Belçikada (2005, Brüssel) və Rusiyada
(2009,2010, Moskva) təşkil olunan sərgilər rəssamın fərdi axtarışlarına baxış
olmaqla, həm də Azərbaycan təsviri sənətinin təntənəsi olmuşdur...
Zamanında sayagəlməz
eksperimentləri ilə fərdi dəstxəttinin estetikasını formalaşdıran Tahir Məmmədov,
bu gün həmin tükənməzliyi duyulan keçmiş bədii "güc”dən faydalanmaqla gələcəyə
doğru addımlamaqdadır. Keçmişini xatirələrdə, gələcəyini isə xəyallarında
canlandıran rəssamın bu iki qütb arasında yaratdığı mənəvi körpü kifayət qədər
möhkəm dayağa malik olduğundan, baş verənlərin bədii görütüsü həmişəki kimi təravətli
və duyğulandırıcıdır. Fəlsəfi idrakı sayagəlməz rəng çalarlarına bələyə bilməsinin
nəticəsidir ki, fırça ustasının ərsəyə gətirdikləri zaman-zaman maraqla
baxılırlar...
Yaradıcılığının əvvəlində
sovet ideoloji məkanında hakim sayılan ‘‘sosialist realizmi”nə rəğbətini bir o
qədər gizlətməyən Tahir Məmmədov, bununla belə özündən əvvəlkilər və müasirləri
kimi əslində bədii imkanları nəhayətsiz olan bu bədii prinsipə fərqli töhfələr
vermək istəyində idi. Hələ sovet dönəmində ərsəyə gətirdiyi "Bayraq ləyaqət rəmzidir”
əsərini bədii həllinə görə özünün "tanıma nişanı”na çevirməyə nail olan gənc rəssamın
sonrakı yaradıcılıq axtarışlarında reallığa bədii improvizələrlə tapınması həm
də özünün çoxlarına dar görünən bu "çərçivə”ni genişləndirməyə nail oldu.
Heç şübhəsiz rəssamın bu
axtarışlarının mayasında ilk növbədə gözümüzdə adiləşən rənglərin dominant
gücünə inamı dururdu. O, bəzən ram etdiyi, bəzən də duyulası dərəcədə gücləndirdiyi
rənglərin məna-məzmun daşıyıcılığı yükünə daha çox inanmağa başladı və bununla
da Tahir Məmmədov davamlı olaraq yaratdığı müxtəlif mövzulu əsərlərində cəlbedicilikdən
əlavə, düşündürücülüyə nail oldu. Onun "çərçivəli” real sənətin başlıca göstəricisi
olan anatomik dəqiqliyə etibarsızlıq göstərməsi isə o vaxta qədər əldə olunan bədii-estetik
məziyyətlərə yeni görkəm bəxş etdi. "Müjdəçi”, "Abşeron”, "Qızmar natürmort”,
"Rembrandtla görüş”, "Söhbət”, "İlham”, "Səhər uçuşu”, "Simurq” və s.
tablolarında qeyd etdiyimiz bədii keyfiyyətlərin ifadəsini görmək mümkündür. əslində,
gerçəkliyin bu cür səmimi, pafosdan uzaq təqdimatı zamanı üçün kifayət qədər
başqalarından fərqli idi. Daha çox görünən sadəliyi gerçəkliyin fəlsəfi dərkinə
yönəldən rəssam. əslində, formanı rənglərin ovqat daşıyıcılığına qovuşdurmaqla əsərlərinin
bütün mənalarda özünəməxsusluğunu şərtləndirmişdi. Obrazlı desək, şair Rəsul
Rzanın "Ağrının, sevincin, ümidin də rəngi var” fikrini öz əsərlərində gerçəkləşdirən
rəssam onlar çox vaxt əsrimizə verilən suallar toplusuna çevirə bilmişdi.
Onun həm də emosiyanın və dərin məna-məzmun daşıyıcılığının qovşağını özündə
ehtiva edən və əsərlərinin rəng qatına bələnmiş konseptual pozivitizmin əldə
olunmasında nümayiş etdirdiyi yüksək sənətkarlıq da yaddaqalandır. Hər bir əsərində
duyulası məsafədən o qədər hiss olunmasa da cəlbedici ovqat yaradıcısı olan rəng
qatının, bir-birinə "sarılmış” yaxılardan və rəng qatından yaranmış koloritin
yalnız rəssamın bu sahənin bədii-texniki ifadə imkanlarına dərindən bələdçiliyndən
yaranması da danılmazdır. Etiraf edək ki, bu gün "müasirliyin və səriştəsizliyin”
süni olaraq yaradılmış mücərrəd sənət dalğasında ört-basdır edildiyi bir
vaxtda, Tahir Məmmədovun bədii-texniki improvizələri nümunəvi görünməkdədir...
Bütünlüklə Tahir Məmmədovun yaradıcılığı ilhamını naturaya tabe etməyinin ifadəsi
hesab etmək olar. Elə müxtəlif janrlı hadisə, motiv, obraz, mənzərə və təbii
nemətlərin çox vaxt hamının gördüyündən bir qədər fərqli, bədii stilizələrdən və
bədii təfsirdən keçirilmiş biçimdə təqdimatı da bundan irəli gəlir. Gerçəkliyə
bu cür bədii yanaşmanın küll halında müasir Azərbaycan rəngkarlığının yeniləşməkdə
olan ümumi mənzərəsində özünəməxsus yer tutduğunu nəticə kimi dilə gətirsək, əsl
həqiqəti ifadə etmiş olarıq. Bütün bunları isə həmişə axtarışlarla yaşayan
Tahir Məmmədov sənət uğuru saymaq mümkündür...
Bakı 22°C
