Bertolt Brextin “Kuraj ana və onun uşaqları” pyesində müharibə əleyhinə motivlər

XX əsrdə müharibə mövzusuna bir çox yazıçı müraciət edib. Onların arasında müharibəni öz yaradıcılığında müzakirə edən bir çox məşhur imzalar var, amma Bertolt Brextin əsərlərində müharibə əleyhinə motivlər xüsusi yer tutur. Onun tərcümeyi-halından məlum olur ki, müharibə əleyhinə mövzuya hələ gimnaziyada təhsil aldığı zamanlarda müraciət etmişdir. Yazıçıya məşhurluq gətirən ilk əsərlərindən biri 1918-ci ildə yazılmış "Ölmüş əsgər haqqında əfsanə” satirik əsəridir, lakin sonralar həmin əsərə görə faşist hakimiyyəti B.Brexti alman vətəndaşlığından məhrum etmişdir.
Pyesin əsas qəhrəmanı ticarətlə məşğul olan Kuraj ləqəbli Anna Firlinqdir. Anna öz furqonu ilə əsgərləri daşıyır. Müharibə onun qazanc yerinə çevrilib. Onun gəliri müharibənin baş verib-verməyəcəyindən asılıdır. Baş verən dəhşətli itkilər də (axı müharibə ananın üç uşağını – iki oğlu və bir qızını əlindən almışdır), müharibənin onun "çörək ağacı” olduğu düşüncəsini dəyişməmişdi. "Qadının günahı və bəlası ondadır ki, o, müharibədə ölüm mənbəyi deyil, həyat görürdü. Yenidən ticarətə başlamaq zamanıdır!”. Kuraj ana üçün müharibə bəla deyil, özünəməxsus biznesdir. Hərbi əməliyyatların bitməməsi ona sərf edir. "Kuraj müharibəyə axıra qədər inanır” – deyə Bertolt Brext pyesə yazdığı izahlarda qeyd edirdi. Kuraj ananın uşaqları üçün yaşamasına, onların uğrunda bu işlə məşğul olmasına baxmayaraq, hətta uşaqlarının ölümü də onun müharibəyə münasibətini dəyişmir. O, istəmədən də olsa onların məhv olmasına səbəb olduğunu başa düşmür: axı müharibə zamanı normal insan həyatı yaşamaq mümkün deyil.
Eylifin, Şveyserkasın və Katrinin məhv olmuş talelərinə görə müəllif ananı günahkar bilir. Təsadüfi deyil ki, dramda onların həlakı Kurajın kommersiya işləri ilə əlaqələndirilir. O, "iş adamı” kimi pul qazanmağa çalışarkən hər dəfə uşaqlarını itirir. Özü də Kurajın sadəcə gəlir məqsədi güddüyünü hesab etmək yanlış olardı. O, olduqca koloritli şəxsiyyətdir, hətta cazibədar da hesab edilə bilər. Bertolt Brextin ilk əsərləri üçün xarakterik olan ədəbsizlik onda itaətsizliklə, praqmatiklik fərasətlə və sərbəstliklə, varlanmaq ehtirası isə ana məhəbbətinin gücü ilə birləşir.
Bu hadisə konkret olaraq müharibədə mənfəət axtarmaq yolunun ancaq faciəyə apardığını göstərir. Əsas qəhrəmanın fəlsəfəsi Kuraj ananı faciəvi nəticəyə doğru aparır. Bertolt Brext "Kuraj ana və onun uşaqları” pyesində hər şeydən əvvəl elə müharibənin əleyhinə xəbərdarlıq edir. Kuraj ananın taleyi əksər almanların faşist Almaniyasında məruz qaldıqları nəticələrin ümumiləşdirilmiş obrazına çevrilir.
Onun taleyinin tamaşaçılarda emosiya yaratması aktivliyi artırır. Kuraj son sətirlərdə çağırış edir: "Sağ qalan, nəfəs alan hər kəs yola düşməyə hazırlaşsın”, amma pyesdəki hadisələri izləyən insanlar üçün bu çağırış əks istək yaradır: yola düşməmək, müharibəyə isə sadəcə "Yox!” demək. Bu gün Bertolt Brextin "Kuraj ana və onun uşaqları” pyesini mütaliə edən oxucu müharibədə baş verən dəhşətli hadisələr, savaşın kimə xeyir gətirdiyi və ondan kimlərin əzab çəkdiyi barədə düşünür.
Otuz illik müharibə XVII əsrdə baş vermişdi, amma yazıçı həmin illərlə XX əsr arasında paralellər aparır. Biz isə öz növbəmizdə XX və XXI əsrləri arasında müqayisə edirik. Müharibə əmin-amanlıq şəraitində yaşayan şəhərlərə, kəndlərə bədbəxtlik gətirir. İnsanların necə həlak olmasının fərqi yoxdur: döyüşçü qılıncı ilə, yoxsa hava bombası ilə. Müharibə hər zaman insanlığa düşmən olan ünsürdür. Amma bundan mənfəət güdən insanlar həmişə tapılır. Hər bir müharibənin isə başlanğıcı və sonu var.