Süni intellekt və təbiət gözəlliyinin vəhdətindən yaranan turizm incisi...
Qarabağ regionu texnoloji investisiyalar üçün maraq
mərkəzinə çevriləcək
"Yaşıl enerji zonası ilə bərabər, kənd
təsərrüfatında ən müasir texnologiyalar tətbiq edilməlidir. Nəzərə alsaq ki,
azad edilmiş ərazilərdə torpaqlar çox münbitdir, həm bitkiçilik, həm
heyvandarlıq üçün çox böyük imkanlar var, orada kənd təsərrüfatının ən müasir
texnologiyalar əsasında inkişafı mütləq təmin edilməlidir. Biz bu işi indidən
planlaşdırmalıyıq ki, məhsuldarlıq yüksək olsun”.
Davos Ümumdünya İqtisadi Forumunda iştirakı zamanı onlarla
şirkət rəhbərlərilə görüşlərinin olduğunu deyən Azərbaycan Prezidenti bildirib
ki, onların böyük əksəriyyəti texnoloji şirkətlərdir: "Bu görüşlər əsnasında
görürəm ki, dünyada hansı yeniliklər var, hansı müsbət inkişaf var və çalışıram
ki, o şirkətləri Azərbaycana cəlb edim. Ona görə "ağıllı şəhər”, "ağıllı kənd”
konsepsiyası işlənməlidir və tətbiq edilməlidir”.
Doğurdan da, "ağıllı kəndlər”in yaradılması çox
vacib addımdır və Azərbaycan bu istiqamətdə fəal iş aparır. Bu kimi layihələr
kənd təsərrüfatı sektorunda qiymətlərə birbaşa təsir edən rəqəmsal
transformasiyanın sürətləndirilməsinə kömək edir. Ancaq nəzərə alınmalıdır ki,
ağıllı kəndlər ağıllı şəhərlərdən uzaq ola bilməz, çünki lazımi
infrastrukturdan istifadə etməlidirlər. Həmçinin ağıllı kəndlərdə günəş
enerjisindən istifadə və müxtəlif innovasiyaların tətbiqinə ehtiyac var. Bəs
kəndlərdə rəqəmsallaşdırmaya necə nail ola bilərik? Mütəxəssislər hesab edir ki
məlumat bazası yaratmaq və "ağıllı” kommunikasiyalardan istifadə etmək
lazımdır. Bundan əlavə, həm hökumətdən, həm də özəl sektordan maraq tələb
olunur.
"Ağıllı kəndlər” kənd yerlərində ölkənin və digər
xarici ölkələrin elmi, texniki və yaradıcı ziyalıları üçün cəlbedici xüsusi
sahələrin yaradılmasını, yüksək texnologiyalı şirkətlərin qərargahlarının və
inkişaf mərkəzlərinin, tədqiqat laboratoriyalarının yerləşdirilməsini, elmi və
texniki mərkəzlərin, mədəni məhsulların istehsalı üçün obyektlərin
yaradılmasını nəzərdə tutur.
Ağıllı kənd nədir?
"Ağıllı kəndlər” Avropa Birliyi siyasətinin yeni
bir konsepsiyadır. Bu konsepsiya mövcud güclərinə, yeni fürsətlərin inkişaf
etdirilməsinə əsaslanan kənd ərazilərinə və icmalarına aiddir. "Ağıllı kəndlər”
ənənəvi və yeni şəbəkələr, xidmətlər, rəqəmsal, telekommunikasiya
texnologiyaları, innovasiyalar istifadə edilməklə təkmilləşdirilir ki, orada
yaşayan sakinlər və fəaliyyət göstərən bizneslər bundan faydalana bilsin.
Rəqəmsal texnologiyalar və innovasiyalar həyat keyfiyyətini artırır, vətəndaşlar üçün ictimai xidmətlər,
mənbələrdən daha yaxşı istifadəni təmin edir və ən əsası ətraf mühiti qoruyur.
Avropa Birliyində ağıllı şəhər və kəndlərin çoxalması
üçün göstərilən təşəbbüslərə hərtərəfli dəstək verilir. Cənub-Şərqi Asiya
Ölkələri Assosiasiyasına (ASEAN) 10 ölkə daxildir. Sinqapur başda olmaqla bu
ölkələr də "ağıllı şəhər” konsepsiyasına ciddi maraq göstərir. Onlar hətta bu
istiqamətdə hətta bir çox Qərb ölkələrini də geridə qoyublar. Çin və Hindistan
kimi əhalisinin sıxlığı ilə seçilən ölkələr də müasir texnologiyalara istinadən
idarə olunan "ağıllı şəhərlər”i getdikcə daha çox ön plana çıxarırlar. ABŞ,
Kanada, Avstraliya kimi ölkələrdə də bu konsepsiya ciddi uğur qazanıb."Cisco”, "Schneider Electric”, "IBM”, "Microsoft” kimi dünyanın ən nəhəng şirkətləri "ağıllı şəhər” konsepsiyasının daha da təkminləşdirilməsində xüsusi fəallıq göstərirlər.
Qarabağda "ağıllı
kənd”
İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə həyata keçirilməsi
nəzərdə tutulan "ağıllı kənd” layihəsi ilk olaraq Zəngilan rayonunun Üçüncü
Ağalı kəndində reallaşdırılır. Ərazidə ilk olaraq 200 fərdi evin tikintisi
nəzərdə tutulub. Bu, normal kəndlərdən fərqlənəcək, modern, şəhərtipli qəsəbə
olacaq. Kənddə layihənin icrası, əsasən, 5 komponent üzrə aparılacaq: Yaşayış,
istehsal, sosial xidmətlər, "ağıllı kənd təsərrüfatı”, alternativ enerji
sahələri. 200 evdən ibarət kəndin enerjiyə tələbatı yalnız alternativ enerji
mənbələri hesabına təmin olunacaq.
Post-konflikt ərazilərdə "ağıllı kənd” layihəsinin
həyata keçirilməsinin nəzərdə tutulduğunu qeyd edən G.Quliyeva bildirib ki,
beynəlxalq təcrübədə "smart village” dedikdə kənd əhalisinin qarşılaşdığı əsas
problemlərin həlli və daha da önəmli olan kənd ərazilərində yeni iqtisadi
imkanların yaradılması başa düşülür: "Ağıllı kənd” texnologiyası rəqəmsallaşma,
kənd sərhədlərindən daha böyük düşünmə, kəndlə ətraf bölgələr arasında yeni
əməkdaşlıq formatı deməkdir. İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə "ağıllı kənd”
texnologiyalarını tətbiq etməklə "azalma həlqəsinin” (circle of decline)
yaranma ehtimalını da bloklaya bilərik. Həmçinin, "smart-village”
texnologiyaların tətbiqi həmin ərazilərdə sosial innovasiyaların, startap tipli
mikro və kiçik sahibkarlığın kənd əhalisi arasında geniş yayılmasına şərait
yaradacaq. "Ağıllı şəhər” və "ağıllı kənd” texnologiyalarının tətbiqi Qarabağ
regionunu dünyanın süni intellekt və təbiət gözəlliyinin vəhdətindən yaranan
turizm incisinə və Azərbaycanın innovasiya-startap fabrikinə çevirə bilər”.
Kənd və şəhər fərqi
faktiki olaraq...
Kənd Təsərrüfatı
Nazirliyinin nümayəndəsi Toğrul Qafarbəyli açıqlamasında bildirib ki, bütün dünyada "Ağıllı
kənd” layihələrinin həyata keçirilməsində əsas məqsəd kəndlərdən şəhərlərə
axınının qarşısını almaqdır: "Yəni kənd yerlərində insanlara elə şərait
yaradılmalıdır ki, əhalinin şəhərdə əldə edə biləcəyi bütün xidmətlərə
kəndlərdə də rahat çıxış olsun. Eyni zamanda, insanlara kənddə daha çox gəlir əldə
etmək və məşğulluq imkanı yaradılmalıdır. Üçüncü məqam isə kənd sakinlərinin
dövlət xidmətlərinə çıxışının təmin olunması üçün tam şəraitin
formalaşdırılmasıdır. Yəni, "Ağıllı kənd” konsepsiyasında xidmət, qazanc və
dövlət xidmətlərindən yararlanmaq baxımından kənd və şəhər fərqi faktiki olaraq
aradan qalxmış olur”.
Aygün ƏZİZ