İqtisadiyyatın gələcək inkişafına yeni nəfəs
Ələt
Azad İqtisadi Zonası Azərbaycanın regionda mövqeyini daha da gücləndirəcək
Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə
Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun inkişafının təmin olunması, iqtisadiyyatın
müxtəlif sahələrinin şaxələndirilməsi, ölkəmizin ixrac potensialının
artırılması, xarici investisiyanın cəlb edilməsi, biznes və investisiya
mühitinin daha da yaxşılaşdırılması istiqamətində həyata keçirilən layihələrin
davamı olaraq, dövlət başçısının iştirakı ilə iyulun 1-də Ələt Azad İqtisadi
Zonasının təməlqoyma mərasimi keçirilib. Bu layihənin icrası Azərbaycana böyük
iqtisadi dividentlər qazandırmaqla yanaşı, ölkəmizin regionda mövqelərini daha
da gücləndirəcək, Şərq-Qərb və Şimal-Cənub tranzit-nəqliyyat dəhlizlərində
mühüm rolu olan respublikamızın strateji əhəmiyyətini artıracaq. Bu iqtisadi
zonanın yaradılması dövlət gəlirlərinin və büdcəyə daxil olan vəsaitin
artmasına, yeni investisiyaların cəlb edilməsinə şərait yaradacaq. Ümumi sahəsi
850 hektar olacaq Ələt Azad İqtisadi Zonasının 60 hektarında layihələndirilmə,
artıq başa çatıb və inşaat işləri başlayıb, bütün infrastrukturun yaradılması
üçün zəruri addımlar atılıb. Bu zonanın yaradılmasında başlıca məqsəd qabaqcıl
idarəetmə təcrübəsinə uyğun yüksək əlavə dəyərli və ixracyönümlü istehsalı
təmin etməkdir. İnnovativ texnologiyalardan istifadə edərək xidmətlər göstərən
investorları cəlb etmək, bu şirkətlərin Azərbaycan şirkətləri ilə
əməkdaşlığının təmin olunması nəticəsində ölkə iqtisadiyyatının dinamik və dayanıqlı
inkişafına töhfə vermək, həmçinin on minlərlə yeni iş yeri yaratmaq da əsas
hədəflərdəndir.
İqtisadi
fəaliyyətin hüquqi-texniki əsasları
Ələt Azad İqtisadi
Zonasının iqtisadi əhəmiyyətini "Kaspi” qəzetinə şərh edən Milli Məclisin
İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Aydın Hüseynov bildirib ki, beynəlxalq təcrübədə geniş yer alan
azad iqtisadi zonalar xüsusi rejim altında fəaliyyət göstərən ölkə ərazisinin
bir hissəsidir. Onun sözlərinə görə, hazırda dünyanın 100-dən çox ölkəsində
1000-dən artıq xüsusi iqtisadi zona fəaliyyət göstərir. Millət vəkili deyib ki,
bu iqtisadi zonaların 500-ə yaxını Asiya və Sakit Okean regionunda, 200-dən
çoxu Amerika qitəsində, 200-dən çoxu Yaxın Şərq və Afrika ölkələrində, 100-dən
çoxu isə Avropada yerləşir. O,
Azərbaycanda azad iqtisadi zonaların yaradılması sahəsində ötən müddətdə mühüm
işlər görüldüyünü də diqqətə çatdırıb: "İndiyə qədər ən yaxşı beynəlxalq
təcrübə öyrənilib, təhlillər aparılıb və onun ölkəmizdə tətbiqi üçün ilk olaraq
normativ hüquqi bazanın formalaşdırılması istiqamətində zəruri tədbirlər həyata
keçirilib. Cənab Prezident tərəfindən 2019-cu ildə imzalanmış, "Ələt azad
iqtisadi zonasının fəaliyyətinin təmin edilməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər
haqqında” müvafiq fərmanlara əsasən bu ərazidə iqtisadi fəaliyyətin
hüquqi-texniki əsasları müəyyən edilib. Həmin sənədə əsasən, müvafiq dövlət
qurumları azad iqtisadi zonalarda biznes, vergi, gömrük, digər iqtisadi və
sosial tədbirlərin hüquqi-iqtisadi mexanizmləri hazırlayıblar. Ələt Azad İqtisadi
Zonasının Yol Xəritəsi müəyyən edilib. Belə ki, Ələt Azad İqtisadi Zonasında
maliyyə və sığorta xidmətləri, torpaq münasibətləri, gömrük, miqrasiya, əmək
münasibətləri, vergi tənzimlənməsi, notariat fəaliyyəti, müflisləşmə və iflas,
rəqabət. əqli mülkiyyət, ətraf mühit və s. məsələlərlə bağlı xüsusi güzəştlər
tətbiq olunacaq. Ələt Azad İqtisadi Zonasında fəaliyyət göstərəcək investorlar
bütün vergilərdən azad ediləcək,
müxtəlif növ güzəşt və stimullaşdırıcı addımlar tətbiq olunacaq. Xarici
ticarətdə güzəştlər, fiskal güzəştlər – müəyyən fəaliyyət növlərinin vergilər
baxımından stimullaşdırılması nəzərdə tutulur”.
Dövlətin
hərtərəfli dəstəyi
Deputat söyləyib ki, bu güzəştlər vergi bazası və
onun ayrı-ayrı komponentlərini, vergi dərəcələrinin səviyyəsini, vergilərdən
daimi və ya müvəqqəti azadolmalar kimi məsələləri əhatə edə bilər: "Eyni
zamanda, maliyyə güzəştləri – subsidiyaların müxtəlif formalarını əhatə edir.
Subsidiyalar büdcə vəsaitləri və güzəştli dövlət kreditləri hesabına – birbaşa
və kommunal xidmətlərə aşağı qiymət qoymaqla, torpaq sahələrindən istifadə
etmək üçün icarə haqqının azaldılması yolu ilə - dolayı formalarda verilə bilər.
Azad İqtisadi Zonada adminstrativ güzəştlər - müəssisələrin qeydiyyatdan
keçirilməsi, xarici vətəndaşların ölkəyə girişi və çıxışı prosedurlarının
sadələşdirilməsi nəzərdə tutulur. Ələt Azad İqtisadi Zonasında geniş iqtisadi
spektrdə sərbəst surətdə qərar verə bilmək hüququna malik olan lokal, xüsusi
bir idarəetmə sistemi mövcud olacaq. Azad Zonada fəaliyyət göstərən şəxslərə
hər hansı milliləşdirmə, müsadirə tədbirləri və ya özəl mülkiyyətə aid hər
hansı digər məhdudiyyət tətbiq edilə bilməz. Biznes nümayəndələrinə valyuta
əməliyyatları aparmaq azadlığı veriləcək, mənşə sertifikatları üçün rüsum tələb
olunmayacaq. İnvestorların, səhmdarların, Azad Zona rezidentlərinin, hüquqi
şəxslərinin və onların işçilərinin, heç bir məhdudiyyət olmadan, hər hansı
xarici valyuta ilə işləməyə və əməliyyatlar aparmağa hüququ vardır. Azad
İqtisadi Zonaya dövlətin də hərtərəfli dəstəyi olacaq”.
Yeni
investisiyaların cəlb edilməsi
A.Hüseynov bildirib ki, Ələt Azad İqtisadi Zonası
əsas etibarilə industrial cəmiyyətin, elmi texnologiyalara və dördüncü sənaye
inqilabının tələblərinə əsaslanan çoxşaxəli iqtisadi layihədir və bu modelin
əsas hədəfi də qeyri-neft iqtisadiyyatının inkişafına dərin töhfə verməkdir:
"Yerli və xarici investisiyaların ölkə iqtisadiyyatının inkişafına cəlb edilməsi,
investisiya mühitinin daha da yaxşılaşdırılması, yeni rəqabətqabiliyyətli və
səmərəli istehsal və xidmət sahələrinin təşkilinin dəstəklənməsi yeni
qeyri-neft siyasətinin əsas hədəfləridir. Bu baxımdan Azad İqtisadi Zona
Azərbaycanın neft iqtisadiyyatının gələcək inkişafında yeni nəfəsin açılması
deməkdir, nefti əvəz edən genişhəcmli gəlir əldəetmə sektorunun
möhkəmlənməsinin təmin edilməsidir. Ələtdə onlarla sənaye müəssisəsi
yaradılacaq, dünyanın ən nüfuzlu şirkətləri ilə əməkdaşlıq çərçivəsində ən son
texnologiyalara əsaslanan rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsal olunacaq. Bu
layihələrin icrası sayəsində qeyr-neft sektorunun əsas aparıcı bölməsinə
çevrilməklə, qeyri-neft məhsullarının ixrac imkanlarının genişlənməsinə dərin
töhfə verəcək. Azərbaycana böyük
iqtisadi dividentlər, qeyri-neft valyutasının axını təmin olunacaq. Onu da
nəzərə almaq lazımdır ki, Ələt Azərbaycanın ən mühüm strateji tranzit
nöqtələrindən birinə çevrilməkdədir və bu baxımdan Azad İqtisadi Zona
Azərbaycanın Cənubi Qafqazda sürətli inkişafını böyüdəcək və ölkəmizin regionda
mövqelərini daha da gücləndirəcək, Şərq-Qərb və Şimal-Cənub tranzit-nəqliyyat
dəhlizlərində mühüm rolu olan respublikamızın strateji əhəmiyyətini daha da
artıracaq. Azad İqtisadi Zonanın təşkili dövlət gəlirlərinin və büdcəyə daxil
olan vəsaitin artmasına, yeni investisiyaların cəlb edilməsinə şərait
yaradacaq. Ələt Azad İqtisadi Zonası Qaradağ rayonunun sosial-iqtisadi
inkişafına da dərin töhfə verəcək”.
Qeyri-neft
ixracında artım
Milli Məclisin
İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin digər üzvü Vüqar Bayramov hesab edir ki, Ələt İqtisadi Zonası Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun inkişafı və
bütövlükdə iqtisadiyyata investisiyanın cəlb edilməsi baxımından vacib
layihədir. Deputatın fikrincə, Ələt İqtisadi Zonasının əsas üstünlüyü ondan
ibarətdir ki, burada iqtisadi zona ilə bağlı xüsusi qanun qəbul edilib: "Ələt
İqtisadi Zonası beynəlxalq hüquqla tənzimlənir və hətta bu, hasilatdan pay
bölgüsünə uyğun statusun verilməsi deməkdir. Bu, sərmayənin cəlb edilməsi,
xüsusən də aparıcı xarici şirkətlərin Ələt İqtisadi Zonasına investisiya
qoyuluşunun təşviqi baxımından vacibdir. Azərbaycan hökuməti tərəfindən Ələt
İqtisadi Zonasında ilkin infrastruktur formalaşdırılacaq. Bu da xarici
investisiyanın cəlb edilməsi baxımından vacibdir. Ələt İqtisadi Zonası, xüsusən
də qeyri-neft məhsullarının istehsalı baxımından yeni sərmayənin cəlb
edilməsinə imkan verəcək. Bu, istehsal edilən məhsulların bir qisminin daxili,
bir qisminin xarici bazara çıxarılmasını təmin edəcək. Ələt İqtisadi Zonası həm
də Azərbaycan üçün texnologiya və innovasiyanın cəlb edilməsi baxımından vacib
hesab olunur, yeni ixtisaslı kadrların işlə təminatına müsbət təsir edəcək.
İqtisadi Zonanın yerləşməsi orada istehsal olunan məhsulların ixrac baxımından
kifayət qədər böyük üstünlükləri var. Bu baxımdan burada istehsal edilən
məhsulların ixrac olunacağı və bununla da Azərbaycanın qeyri-neft ixracının
artacağı gözlənilir”.
Əlverişli
coğrafi mövqe
Milli Məclisin Təbii
ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin üzvü Naqif Həmzəyev də qəzetimizə açıqlamasında deyib ki, Ələt Azad
İqtisadi Zonasının yaradılması ilə gələcəkdə qeyri-neft sektorunda irəliləyişin
şahidi olacağıq: "Bu iqtisadi zonanın yaradılması üçün Azərbaycan dövləti
tərəfindən xüsusi hazırlıqlar həyata keçirilib. Hətta bununla bağlı xüsusi
qaydalar və qanunlar hazırlanıb. İqtisadi zonada işləyəcək xarici şirkətlərin
fəaliyyətini tənzimləyəcək qaydalar buraya xarici sərmayənin cəlb edilməsində
çox böyük stimul və dəstək olacaq. Azərbaycan Şimal-Cənub, Şərq-Qərb nəqliyyat
dəhlizinin kəsişdiyi əlverişli coğrafi mövqedə yerləşir. Məhz bu üstünlükləri
düzgün dəyərləndirmək və xarici səhmdarları əraziyə cəlb etmək üçün belə bir
zonanın yaradılmasına ehtiyac var idi. Son dövrlərdə əsas nəqliyyat xətləri
üzərində baş vermiş qəzalar və müəyyən fors-major hadisələr böyük dövlətləri
alternativ yollardan istifadəyə sövq etdi. Məhz Azərbaycan ərazisindən keçən
alternativ yollar da böyük iqtisadiyyatı əllərində cəmləşdirən şirkətlər və
dövlətlər üçün çox maraqlıdır”.
İqtisadiyyatın
inkişafına böyük təkan
Millət vəkili qeyd edib ki, hazırda Çindən Avropaya
gedən yükdaşımalar üçün ən sürətli yol məhz Azərbaycan ərazisindən keçir: "Ən
yaxın dövrdə Zəngəzur dəhlizinin fəaliyyətə başlamasından sonra bu yol daha da
qısalacaq. Həmçinin ötən günlərdə İran ərazisindən keçməklə Rusiyadan
Hindistana gedən yolla ilk yüklər göndərildi. İlk yüklər testdən keçdi. Bu, onu
deməyə imkan verir ki, Rusiyadan Hindistana yüklərin daşınmasında Şimal-Cənub
xəttindən aktiv şəkildə istifadə olunacaq. Ələt Azad İqtisadi Zonasının
imkanları xarici səhmdarlar üçün əlverişlidir. Bu da qeyri-neft sektorunun
inkişafına çox böyük dəstəkdir. İqtisadi Zonada yaxın gələcəkdə baş verəcək
irəliləyiş qısa müddətdə Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafına böyük təkan
olacaq. Bu da Azərbaycanın neftdən asılılığını azaldacaq. Qeyri-neft
sektorundan gələn gəlirlər Azərbaycan büdcəsinə axın edəcək. Beləliklə, biz
qeyri-neft sektorunda gözlədiyimiz irəliləyişin şahidi olacağıq”.
Rufik
İSMAYILOV