Genişlənən “ixrac qapısı”
Ekspertlərin
fikrincə, Rusiya bazarlarına kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracının artırılması
mümkündür. Amma bununla yanaşı, maliyyə-bank əməliyyatlarında, ödənişlərdə olan
bəzi problemlər, rublun kəskin dəyər itirməsi müəyyən çətinliklərin yaranması
deməkdir. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, yaranmış bazar imkanı ilə bərabər,
maliyyə-texniki problemlərin həllində də oturuşma baş verməlidir.
Rusiyanın
Ukraynaya hərbi müdaxiləsi, yaşayış məntəqələrini artilleriya və raket atəşinə
məruz qoyması, yüzlərlə dinc ukraynalını qətlə yetirməsi dünya dövlətlərini
Kreml rəhbərliyinə qarşı çevirib. ABŞ, Böyük Britaniya, həmçinin Avropa İttifaqı
ölkələri Rusiyaya sərt sanksiyalar tətbiq edib. Qərblə idxal-ixrac əməliyyatlarından
məhrum olan Rusiya alternativ variant kimi qonşu ölkələrlə ticari əlaqələri inkişaf
etdirmək qərarına gəlib.
Azərbaycanın ixrac potensialı
Rəsmi Moskvanın bu istiqamətdə atdığı addımlardan
biri Türkiyə və Azərbaycandan idxal edilən kənd təsərrüfatı məhsullarına vaxtilə
tətbiq olunan qadağaların aradan qaldırılmasıdır. Bu, Azərbaycanın Rusiya
bazarlarına daha çox kənd təsərrüfatı məhsulları ixrac etməsinə imkan
yaradacaq. Meyvə-tərəvəz istehsalçılarının daha çox gəlir əldə etməsi, ölkəmizə
valyuta axınının çoxalması baxımından baş verənlər müsbət hal kimi dəyərləndirilməlidir.
Amma bir məsələ də var ki, xarici bazarlara meyvə-tərəvəz ixracının artırılması
daxili bazarda bəzi kənd təsərrüfatı məhsullarının bahalaşmasına səbəb ola bilər.
Belə bir təhlükə nə dərəcədə realdır? Bahalaşmanın qarşısını almaq üçün hansı qabaqlayıcı
tədbirlər görülməlidir? Ümumiyyətlə, Azərbaycanın Rusiya bazarlarına kənd təsərrüfatı
məhsullarının ixracı potensialı hansı səviyyədədir?
İnsanların alıcılıq qabiliyyəti
Mövzu ilə bağlı iqtisadçı millət vəkili Azər
Badamov "Kaspi” qəzetinə bildirib ki, Rusiya Azərbaycan üçün kənd təsərrüfatı
məhsullarının ixrac olunduğu ən böyük bazardır. Deputatın sözlərinə görə, Ukrayna-Rusiya
müharibəsi ilə bağlı Qərbin, Avropa İttifaqının Rusiyaya tətbiq etdiyi
sanksiyalar bu bazarda mal və məhsullara tələbatı daha da artıracaq: "Rusiyaya
tətbiq olunmuş sanksiyalarla əlaqədar Türkiyə və Azərbaycandan idxal olunan məhsullara
tətbiq olunmuş qadağalar aradan qaldırılıb. Bu, bizim Rusiyaya kənd təsərrüfatı
məhsullarını ixrac etmək imkanlarını genişləndirir. İxracın artması daxili
bazarda qiymət artımına gətirə bilərmi? Düşünürəm ki, yox. Baxmayaraq ki, Rusiya
bazarına ixrac imkanlarımız genişlənir, bununla yanaşı, bu ölkənin milli
valyutası olan rubl da kəskin dəyər itirir. Bu da Rusiya bazarında insanların
alıcılıq qabiliyyətini aşağı salır. Rublun ucuzlaşması Rusiya bazarında qiymət
artımlarına gətirib çıxaracaq. İxrac etdiyimiz məhsullar rublla satılıdığından
və rublun xarici valyutalar qarşısında kəskin ucuzlaşması fonunda, qiymətlər
bizim ixracatçıları qane edəcəkmi? Bu sualın cavabı da müəyyən müddətdən sonra veriləcək”.
İxrac bazarlarının böyüməsi
Millət vəkili əsas bazarımız Rusiyaya ixrac
imkanlarının genişlənməsini müsbət hal
kimi dəyərləndirib: "Hər il müəyyən məhdudiyyətlər və qadağalar səbəbilə
Rusiyaya ixrac edə bilmədiyimiz böyük həcmdə meyvə-tərəvəzimiz xarab olurdu. Bu
da fermerlərimizə müəyyən maliyyə çətinlikləri yaradırdı. Bununla yanaşı, Rusiya bazarında imkanlarımızın
genişlənməsi nəticəsində kənd təsərrüfatı məhsulları ilə daxili bazarımızı tənzimləmək
və təmin etməyimizdə bir çətinlik yaranacağını düşünmürəm. Bu gün işğaldan azad
olunmuş torpaqlarımız dövriyyəyə qaytarılır. Həmin torpaqlarda kənd təsərrüfatı
məhsullarının yetişdirilməsində innovativ üsullardan istifadə olunur. Bu da istehsal
olunan kənd təsərrüfatı məhsullarının həcminin kəskin artmasına gətirib
çıxaracaq. Beləliklə, qeyri-neft məhsullarının artması, ixrac bazarlarının böyüməsi
və genişlənməsi ölkə iqtisadiyyatının daha da güclənməsinə xidmət edəcək”.
Məhsul çatışmazlığı, qiymət artımı
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (KTN) yanında Aqrar Tədqiqatlar
Mərkəzinin (ATM) direktoru Firdovsi Fikrətzadə qəzetimizə açıqlamasında deyib ki, Azərbaycandan
Rusiyaya meyvə-tərəvəz məhsullarının ixracı zamanı tətbiq edilən fitosanitar nəzarət
prosedurları yeni yaranmış şəraitdə daha da yumşaldılacaq. Direktorun fikrincə,
artıq bəzi inzibati sədlər olmayacaq: "Bu, potensial imkan yaradır ki, bizim
Rusiya bazarlarına kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracı artırılsın. Bununla
yanaşı, maliyyə-bank əməliyyatlarında, ödənişlərdə olan bəzi problemlər,
Rusiyada rublun kəskin dəyər itirməsi ixracda müəyyən çətinliklərin yaranması
deməkdir. Yaranmış bazar imkanı ilə bərabər, maliyyə-texniki problemlərin həllində
də oturuşma baş verməlidir. Yalnız bu problem həllini tapdıqdan sonra ixrac həcmində
artım sürətlənəcək. Yəni qeydə alınan problemlər yeni şəraitə uyğunlaşmalı,
oturuşmalıdır. Bu, baş verərsə, yaranmış bazar imkanına uyğun olaraq Azərbaycandan
Rusiyaya ixrac imkanı və həcmi artacaq. Ona görə də, ixracın kəskin artımı gözlənilmir.
Belə olan halda, daxili bazarda hər hansı məhsul çatışmazlığından, bunun nəticəsində
yarana biləcək qiymət artımından söhbət gedə bilməz. Ümumən, proses müəyyən bir
stabilləşmə mərhələsinə qədəm qoymalıdır”.
Rufik İSMAYILOV