Dövlət sektorunda maaşlar artacaq, bəs özəl müəssisələr? - ARAŞDIRMA
İqtisadçı
ekspert hesab edir ki, dövlət sektorundakı artımın özəl sektora təsiri hər bir
müəssisədən, hər bir sektordan asılı məsələdir. Artımların orta və uzunmüddətli
dövrdə özəl sektorda da əks olunması təbii iqtisadi prosesdir, gözlənilir
2022-ci
ilin dövlət büdcəsi layihəsində minimum əməkhaqqı 250 manatdan 300 manata qaldırılıb.
Bu da o deməkdir ki, tamştatlı işçilərə özəl və dövlət müəssisələrində təyin
edilən əməkhaqqı gələn ildən 300 manatdan aşağı olmayacaq. Yəni, bu dəyişiklik
bütün sektorları əhatə edən qərardır.
Eyni
zamanda gələn ilin
dövlət büdcəsində əməkhaqlarının, əmək pensiyalarının və sosial müavinətlərin,
təqaüdlərin və digər sosial ödənişlərin məbləğlərinin artırılması gözlənilir.
Burdakı əməkhaqqı hissəsində isə söhbət dövlət büdcəsindən maliyyələşən müəssisələrdən
gedir.
Azərbaycanda illik inflyasiyanın
2021-ci ilin yekununda9,5-10,5civarında olacağı ilə
bağlı proqnozlar verilirdi və hazırda bunu hər kəs hiss edir. Bu səbəbdən özəl
sektorda çalışanlarda da sual yaranır: Dövlət sektorunda maaşlar artacaq, bəs
bizdə necə olacaq?
İki istiqamətdə təsir
İqtisadçı
ekspert Rəşad Həsənovdeyir ki, verilən qərarlar özəl sektordakı əməkhaqlarına iki istiqamətdə təsir
edəcək: "Birincisi, minimum əməkhaqqının artırılması özəl sektora da tətbiq
olunur. Özəl sektorda kimsə 250 manatdan çox, amma 300-dən az əməkhaqqı
alırdısa, indi bu rəqəm 300 manata çatdırılacaq. İkinci təsiri isə, dolayı
yolla olacaq. Dövlət büdcəsindən maliyyələşən təşkilatlarda əməkhaqlarının
artırılması gözlənilir. Bu, əmək bazarında müəyyən qədər rəqabət
formalaşdıracaq. Çünki ölkəmizin əmək bazarı çox kiçikdir. Muzdla çalışanların 1,6-1,7
milyon nəfərlik əmək bazarı var. Bunun 60 faizdən bir az çoxu dövlətin payına
düşür. Dövlət sektorunda əməkhaqlarının artması o deməkdir ki, ümumi əmək
bazarında əməkhaqqı artacaq. Seçim imkanları genişlənəcək və dövlət seqmentinə
keyfiyyətli işçilərin keçməsi ehtimalı yüksəlir. İnsanlar rasional qərar qəbul
edir. Bu da nəticədə sahibkarların, biznesin də öz çalışanlarının qayğısına
daha yaxşı qalması, onların gəlirlərini, maaşlarını artırması istiqamətində bir
çağırış formalaşdırır”.
Bir müddət
sonra hiss oluna bilər
Dövlət
sektorunda əməkhaqlarının artmasının ümumi əmək bazarına təsirinin nə zaman
olacağına gəlincə, R.Həsənov bildirdi ki, bununla bağlı dəqiq müddət səsləndirmək
mümkün deyil: "Nə qədər müddətdə təsiri olacağını deyə bilmərik. Çünki dolayı təsirdir.
Bir müddət sonra bunun effektlərini bazarda hiss etmək olar. Normal bazar
iqtisadiyyatında müşahidə oluna bilən prosesdir. Özəl sektorda 100 faiz bütün
sahələrə təsir edəcəyini də demək olmaz. Ancaq böyük çoxluğa müəyyən zaman çərçivəsində
təsir göstərir”.
Əl, yoxsa
zehni əmək?
R.Həsənovun
sözlərinə görə, ümumilikdə, zehni əmək tələb olunan özəl sektor sahələrində əməkhaqlarında
artım daha tez gedəcək: "Təsirin necə və hansı müddətdə olmasına təsir edən
faktorlar çoxdur. Sahibkar hansı fəaliyyət sahəsindədir? Ona nə qədər keyfiyyətli
mütəxəssis lazımdır? Bu suallara biznes müəssisələrinin yanaşmaları prosesə öz
təsirini göstərəcək. Məsələn, əl əməyi sahəsində çalışanların dövlət seqmentinə
transformasiyası nisbətən aşağıdır. Ona görə, bu sahədə rəqabət nisbətən aşağı
olur. Zehni əməyə ehtiyac olan sahələrdə isə rəqabət daha çox dərinləşə bilir.
Bu sahədə sahibkarların da prosesə reaksiyası nisbətən daha sürətli baş verə
bilər. Dövlət sektorundakı artımın özələ təsiri hər bir
müəssisədən, hər bir sektordan asılı məsələdir. Orta və uzunmüddətli dövrdə artımların
özəl sektorda da əks olunması təbii iqtisadi prosesdir, gözlənilir”.
İşçilərdən
asılı olan məqamlar
İqtisadçı
qeyd etdi ki, bu təsirin necə getməsində işçilərdən də asılı olan nüanslar var:
"Minimum əməkhaqqı özəl sektorda da yanvarın 1-dən artırılacaq. Bu, məcburidir.
Ancaq digər artım şəraitdən və işçilərin tələbkarlığından asılıdır. Əgər işçilər
tələb edəcəklərsə, mövqe ortaya qoyacaqlarsa, bu da prosesin nə dərəcədə sürətli
getməsinə öz təsirini göstərəcək. İşçilərin ən azından inflyasiyanın nəzərə
alınması istiqamətində mövqe ortaya qoymaları lazımdır. Bu təsirlərin getməsi
bir çox məsələlərdən asılıdır. Hətta eyni müəssisənin daxilində fərdlərin əməkhaqlarına
fərqli yanaşma da tətbiq oluna bilər. Əvəzolunmaz, əvəzolunan, mövqe ortaya
qoyan, qoymayan və s. işçilər var. Hər birinin öz rolu olacaq”.
Aygün
Asimqızı