Cocuq Mərcanlı normal həyatın astanasında

Füzuli rayonundan, Horadiz şəhərindən keçən avtobus Cəbrayıl rayonunun Cocuq Mərcanlı kəndinə doğru irəliləyir. İşğaldan azad edilən kənddə ermənilər tərəfindən törədilən vəhşilikləri gözləri ilə görmək, torpaqlarımızın geriyə qaytarılması əzmini nümayiş etdirmək, iştirakçıları ölkə prezidentinin sərəncamı ilə kəndin bərpası istiqamətində görülən işlərlə tanış etmək məqsədi daşıyan səfərdə bir qrup əcnəbi tələbə və media işçilərini bir araya gətirən Təhsil Nazirliyinin təşəbbüsü, həmçinin insanların doğma torpaqlarımıza qayıdışının başlanğıcında olduğumuza bizi bir daha inandırır.

Müharibənin dəhşəti göz önündədir. Biz bu dağıntıların izlərini hər hansı filmlərdən izləmirik, kinolardan seyr etmirik. Ermənilərin 24 il əvvəl yerlə-yeksan etdiyi, yandırıb külə döndərdiyi kəndi gözümüzlə görür, ərazisini gəzirik. Vaxtilə həyatın canlandığı kənddə 283 ev təsərrüfatı, məktəb, kitabxana, poçt, icra nümayəndəliyi, qaramal, qoyunçuluq fermaları, anbar və kolxozdan əsər-əlamət qalmayıb. Ermənilər bütün evləri və obyektləri yandırıblar. Dörd ay işğalda qalan kənd uğrunda çoxlu insanlar həlak olub, yaralanıb... Analar, atalar, bacılar, sevgililər, uşaqlar gözüyaşlı qalıb...

İndi bu kənddə həyat yenidən canlanmağa başlayıb. 2016-cı ilin aprel əməliyyatlarına qədər Lələtəpə strateji yüksəkliyi Ermənistan ordusunun işğalı altında olduğundan, Cocuq Mərcanlı kəndində yaşayış qeyri-mümkün olub. Lakin Silahlı Qüvvələrmizin yüksəkliyi azad etməsindən sonra artıq kənddə təhlükəsiz yaşamaq imkanı yaranıb.

Cocuq Mərcanlıya səfərimiz zamanı prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə kəndin bərpası istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər, ərazidə aparılan minatəmizləmə və tikinti işləri ilə yerindəcə tanış olduq.

Cocuq Mərcanlı kəndi böyük bir tikinti meydançasını xatırladır. 1994-cü ildə Horadiz əməliiyyatı zamanı erməni qəsbkarlarından azad olunmasından keçən müddət ərzində bu, kənddə yaşanan ilk və real canlanmadır. Ermənilərin kəndi yerlə-yeksan etməsindən, ərazidə daşı-daş üstdə qoymamasından sonra indi kənddə tamamilə yeni ab-hava var. Keçən ilin aprel döyüşlərində Azərbaycan ordusunun zəfəri – Lələtəpə yüksəkliyinin ermənilərdən azad edilməsi Cocuq Mərcanlıda da sakinlərin təhlükəsiz yaşamasına şərait yaradıb. Minalardan təmizlənən ərazidə ilkin olaraq tikilən 50 yaşayış evinin bəzilərinin damı örtülməkdə, bəzilərinin suvaqı vurulmaqda, bəzilərinin isə divar hörgüləri başa çatmaqdadır. Həmçinin 150 şagirdin oxuması üçün fevral ayında məktəbin bünövrəsi qoyulub.

Təhsil nazirinin müavini Firudin Qurbanov səfər iştirakçılarına kəndin azad edilməsi ilə bağlı məlumat verdi: «Ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 22 kənd işğal altından azad olunub. Bu kənddəki yaşayış evlərinin hamısı dağılmışdı. 283 ev, eyni zamanda bu kənddə fəaliyyət göstərən bir məktəb, kitabxana və digər sosial obyektlər dağıdılmış, demək olar ki, kənd yerlə-yeksan edilmişdi. Silahlı Qüvvələrimizin qüdrəti sayəsində böyük əhəmiyyətə malik olan Lələtəpə yüksəkliyi əldə ediləndən sonra kənddə quruculuq işləri aparmağa əsil imkan yaranıb».

Həmçinin ərazidə yerləşən hərbi hissənin rəhbər heyəti və ANAMA-nın nümayəndələri ilə görüş də səfər iştirakçılarına işğaldan azad edilən kənd və qonşu ərazilər haqqında maraqlı məlumatlar verdi.

Cəbrayıl rayon İcra Hakimiyyəti başçısının birinci müavini Tapdıq Nəsirov yaşayış evlərinin tikintisindən əlavə, qəsəbədə digər infrastruktur işlərinin də həyata keçirilməsini bildirir: «Elektrik çəkilişi həyata keçirilir. Həmçinin içməli su və qaz xətləri çəkilir. Növbəti mərhələdə yaşayış üçün lazım olan bütün infrastrukturların hamısı qurulacaq və əhalinin istifadəsinə veriləcək». İcra nümayəndəsinin bildirdiyinə görə, hazırda 250 ailə kənddə yaşamaq üçün müraciət edib: «Bu amil hər şeydən əvvəl məcbiri köçkün və qaçqınlarımızda doğma yurd yerlərinə qayıtmaq və ordumuzun qüdrətinə inam hissini gücləndirib. Hətta yerli sakinlərdən əlavə, başqa rayonlardan da Cocuq Mərcanlıya köçmək istəyənlər var». Həmçinin kəndin ərazisində tikinti, əkin və otlaq sahələri üçün torpaq bölgüsü aparılıb. Bölgüyə əsasən, 400 ailənin burada məskunlaşmasından ötrü tikinti yeri müəyyən edilib: "Kənddə bütün infrastruktur yaradılacaq. Burada uşaq bağçası, məktəb, tibb, mədəniyyət obyektləri inşa ediləcək”. T.Nəsirov ilk evlərin iyunun 15-də - Qurtuluş günündə istifadəyə veriləcəyini bildirdi. 150 şagirdin oxuyacağı məktəbin tikintisi ilə tanışlıq da xoş təəssüratlar yaratdı. Ərazidə ağacəkmə kampaniyası isə kənddə həyatın get-gedə canlanacağı istiqamətində addımlardan biri kimi yadda qaldı.

1994-cü ildə Cocuq Mərcanlı uğrunda döyüşlərdə işqtirak edən I qrup Qarabağ əlili Mansur Məmmədov kənddə yaşayışın təmin olunmasının çoxdankı arzusu olduğunu deyir: «Gün o gün olsun ki, Şuşa, Cəbrayılın digər kəndləri, Kəlbəcər, Laçın torpaqlarında da bu cür tikinti işləri getsin, insanlar oralara qayıdacağı günü görsünlər. Arzum budur ki, bütün torpaqlarımız özümüzə qayıtsın. Biz bu torpaqlar uğrunda qan tökmüşük. Mən bu kənd uğrunda döyüşlərdə əlil olmuşam. Buna görə ancaq ölkə başçısına təşəkkür edirəm ki, bu gün bu kənddə sürətli quruculuq işləri həyata keçirilir, təhlükəsizliyə təminat var. Bu, bizdə düşmən işğalı altında qalan digər torpaqlarımızın geri qayıdacağına da ümid yaradır”.

Veteran döyüşçü Faiq Hüseynov da kənddə baş verən dağıntıların və müharibənin şahidi olduğunu söyləyir: «Mən Horadiz əməliyyatında iştirak etmişəm. Bu əməliyyatdan sonra bizə bu kəndlərin azad olunması ilə bağlı əmr verildi. Biz hücuma keçəndə 3 kəndi – Qazaxlar, Mirzəxanlı və Cocuq Mərcanlı kənlərini birdən azad etdik. Çoxlu itkilərimiz oldu. Demək olar ki, Füzulinin Böyük Bəhmənli kəndi də daxil olmaqla bütün kəndlər ermənilərin əlində idi”. 1996-cı ildə hərbidən tərxis olunduğunu deyən F.Hüseynov 24 ildən sonra bu torpaqlarda quruculuq işlərini toy-bayram kimi qarşılayır: "Ermənilər bu kənddə bütün evləri yandırmışdılar. İndi bərpa işlərini görüncə çox sevinirəm. Keçmiş döyüşçü kimi kəndin o zamankı vəziyyəti gözümün qarşısındadır. Bu kənd yalnız bizim əsgərlərin sayəsində azad olundu. Cocuq Mərcanlının azad olunması uğrunda ağır döyüşlər getdi. Çoxlu ölənlər və yaralananlar oldu. Çünki ermənilər hürdürlükdə idi və aşağını hər an vururdular. Onlara qarşı hücuma keçmək çətin idi. Təsəvvür edin, biz düzdə, onlar isə yüksəklikdə qərarlaşmışdılar. İndi tamam fərqli mənzərə ilə qarşılaşınca ürəyim dağa dönür”.

Cocuq Mərcanlı azad olunandan sonra kənddə yaşamağa qərar verən Həziyevlər ailəsi isə düşmənin qarşısından geri çəkilməyən, öz dədə-baba torpaqlarını ölənədək tərk etməmək fikrində olan insanlara nümunə oldu. Kənd işğaldan azad olunan kimi Oqtay Həziyev öz ailəsi ilə birlikdə daim erməni ordusu tərəfindən atəş altında saxlanılan kəndə köçüb. Dağılmış evinin yerində özünə məskən yaradıb: "Burada yaşamaq olduqca təhlükəli idi. Hər an ölümlə üzləşə bilərdik. Ancaq qorxmadıq, yaşadıq və bundan böyük qürur hissi keçiririk.İndi qohum-əqrəbanın, dost-tanışların qayıdacağı günü gözləyirik...”

Cocuq Mərcanlıya səfər edən əcnəbi tələbələr də kənddə gedən prosesləri maraqla izləyirlər. Onlar ölkəmiz haqqında, Qarabağ münaqişəsi haqqında müəyyən qədər məlumatlıdırlar. Üstəlik, özlərinin Facebook və Twitter səhifələrində "Qarabağ”, "Cocuq Mərcanlı” həştəqi ilə paylaşımlar edirlər.

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin magistri, almaniyalı tələbə Jens Stefen Bolay Cocuq Mərcanlıda gördüklərinin onda böyük təəssüratlar yaratdığını deyir: "Mən Qarabağ münaqişəsi haqqında eşitmişdim. Azərbaycana gələndən sonra isə müxtəlif məlumatlar əldə etmişəm. Cocuq Mərcanlıya getmək təklifini məmnuniyyətlə qəbul etdim. Burada münaqişənin ağır izlərini görürəm. Ancaq Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həlli daha vacibdir”.

ADİU-nun magistri, qambiyalı tələbə Ebrima Gomez də münaqişənin sülh yolu ilə həllinin tərəfdarıdır: "Müharibə dünyanın hər yerində qan tökülməsi, insanların həlak olması ilə nəticələnir. Qarabağ müharibəsi də Azərbaycana və Ermənistana ağır başa gəlir. İnsanlar qırılır, şəhərlər dağıdılır. Biz Cocuq Mərcanlıda bu vəhşiliyin şahidi olduq. Dağılan evlərin yerində yeni evlər tikilir. Bu sevindiricidir ki, insanlar öz torpaqlarına qayıda biləcəklər”.

AZMİU-da inşaat mühəndisliyi üzrə təhsil alan, Siyera Leonedən olan tələbə Abass Kanu müharibənin nə olduğunu yaxşı bildiyini deyir: "Qaçqınlıq, məcburi köçkünlük həyatı heç də arzuolunan deyil. İnsanlar müharibənin ağrı-acısını çəkib, öz yurdlarından illərdir ki, didərgin düşüblər. Hesab edirəm ki, bu münaqişənin tezliklə həll olunması hər iki dövlət üçün faydalı olar. Cocuq Mərcanlıda yeni həyatın başlanması isə bizi sevindirir”.

ADİU-da marketinq üzrə təhsil alan ruminiyalı Rutilean Raul Cocuq Mərcanlının bərpasını dünya ictimaiyyətinə mühüm mesaj hesab edir: "Bu, dünyanın hər yerində dağılan şəhərlərin, kəndlərin əhalisinin öz yurdlarına qaytarılması üçün gözəl nümunədir. Biz Cocuq Mərcanlıya səfər edərək Azərbaycan hökumətinin işğaldan azad olunmuş bir kəndin yenidən qurulmasına hansı formada səylər göstərdiyinin şahidi olduq. Biz bu barədə dostlarımıza danışacağıq. Bu, dünyada olan məcburi köçkünlərə və qaçqınlara çox mühüm mesajdır”. Zimbabveli tələbə Tinodashe Shoho işğal altında olan torpaqlarımızın azad olunması üçün səylər göstərilməsini dünyaya mesaj adlandırır: "Bu, dünyada eyni taleyi yaşayan xalqlar üçün stimul olacaq. Cocuq Mərcanlı buna misaldır. Qarabağ münaqişəsi sülh yolu ilə nizamlanmalı, xalqlar mehriban yaşamalıdır”.

Cocuq Mərcanlıdan qayıdanda, Horadizdə Heydər Əliyev Fondu tərəfindən inşa edilən 3 saylı orta məktəblə tanışlıq da səfər iştirakçılarında böyük təəssüratlar yaratdı. Heydər Əliyev Mərkəzində ümummilli lider Heydər Əliyevin abidəsi önünə gül dəstələrinin qoyulması, məktəbin şagird və müəllim heyəti ilə görüş həm səfər iştirakçıları, həm də müəllim və şagird kollektivi üçün torpaqlarımızın düşmən işğalından həmişəlik qurtulması istiqamətində sonsuz ümid təsiri bağışladı.

İndi Cocuq Mərcanlı kəndi dünyanın diqqətindədir. Ölkəmizdə fəaliyyət göstərən səfirlər, beynəlxalq təşkilatların, diaspor təşkilatlarının nümayəndələri, xarici jurnalistlər işğaldan azad edilmiş kəndə tez-tez səfər edirlər. Bu, düşmən işğalından azad olunan və azad ediləcək torpaqlarımıza böyük qayıdışın başlanğıcıdır. Bu, həm də inamdır. Təkcə qaçqın və məcburi köçkünlər deyil, bütün Azərbaycan xalqı ölkə başçısının səyi və ordumuzun qüdrəti sayəsində işğalda olan torpaqlarımızın azad ediləcəyinə inanır. Və bir gün işğal altında olan o torpaqlarda da sürətli tikinti işləri aparılacaq, insanlar doğma yurdlarına qayıdacaqlarnın sevincini yaşayacaqlar.

O gün uzaqda deyil!