Cənub regionunun əmək bazarını tənzimləyəcək Peşə Təhsil Mərkəzi - Fotolar
Texniki-peşə
təhsilinin bir sistem kimi ölkənin sosial-iqtisadi inkişafını şərtləndirən
mühüm amillərdən biri olması, xüsusən müasir dövrün tələbinə
çevrilməkdədir.Peşə məktəblərinin yenidən
yaradılması prosesinin sürətlənməsinin ölkə iqtisadiyyatının ümumi inkişafı ilə
uzlaşması əsas prioritetlərdəndir. Dövlət sözügedən təhsil pilləsinin
inkişafının vacibliyini diqqətə alaraq, peşə-ixtisas təhsilinin yeni pozitiv
imicinin formalaşdırılması, peşə təhsili sisteminin özəl sektor üçün
cəlbediciliyinin artırılması, müasir infrastruktur, maddi-texniki və tədris bazasına
malik peşə-ixtisas təhsili müəssisələrinin formalaşdırılması üçün addımlar
atmaqdadır. "Azərbaycan Respublikasında peşə təhsili və təliminin inkişafına
dair Strateji Yol Xəritəsi”nin təsdiqi, Peşə Təsili üzrə Dövlət
Agentliyinin yaranması, "Peşə Təhsili haqqında” qanunun qəbulu da ölkədə peşə
təhsilinin əmək bazarına yaxın sahə olmasının zəruriliyini ortaya qoyur. Peşə məktəblərinin inkişafının insan kapitalının
inkişafı üçün əhəmiyyətli töhfə olduğunu nəzərə alanAgentlik, ilk
peşə-ixtisas təhsili sahəsində peşə hazırlığının səmərəliliyini artırmaq və
rəqabətqabiliyyətli ixtisaslı kadrların hazırlanmasını təmin etmək məqsədilə,
fəaliyyətini, bu sahədə dövlət siyasətinin həyata keçirilməsi və
əlaqələndirilməsi istiqamətində qurub. O cümlədən, əmək bazarının dəyişən
tələblərinə müvafiq ilk peşə-ixtisas təhsili müəssisələrinin fəaliyyətinin
təşkili, idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsi, işəgötürənlərlə əməkdaşlıq və
iqtisadiyyatın yeni inkişaf mərhələsinə uyğun olaraq kadr hazırlığına nail
olunması istiqamətində işlər görülür.
Lənkəran İqtisadi Regionunda Regional
Model Peşə Təhsil Mərkəzinin yaradılmasını da Azərbaycanda
peşə təhsili və təlimi sisteminin müasirləşdirilməsinə dəstək, Avropa standartlarına
və təcrübəsinə uyğun şəkildə keyfiyyətin, bərabərliyin artırılmasına töhfə
hesab etmək olar. Belə ki, Cəlilabad rayonunun
Göytəpə qəsəbəsində yerləşən peşə məktəbində Avropa İttifaqının (Aİ) maliyyə
dəstəyi ilə nümunəvi regional mərkəz yaradılıb, yenidənqurma və müasirləşmə işləri aparılıb. Məqsəd, Azərbaycanda peşə təhsili və təlimi
sisteminin müasirləşdirilməsinə dəstək olmaq, Avropa standartlarına və
təcrübəsinə uyğun şəkildə keyfiyyətin, bərabərliyin artırılmasına töhfə
verməkdir.
Avropa İttifaqının seçimi
Mərkəzin
tarixi, regionun ən qədim təhsil ocaqlarından biri olduğunu deməyə əsas verir.
Coğrafi yerləşməsi də unikaldır: Göytəpə şəhəri iki böyük şəhərin - Cəlilabadla
Masallı şəhərlərinin ortasında, eyni zamanda cənub bölgəsinin mərkəzində
yerləşən yaşayış məntəqəsidir. 1943-cü ildən fəaliyyətə başlayan məktəbin
ənənələri ilə yanaşı, ərazidə çoxsaylı fərdi və dövlət təsərrüfatlarının,
qonşuluqda özəl sektora malik fermer təsərrüfatlarının çoxluğu da təhsil
ocağının fəaliyyətinə əlavə üstünlüklər verir. Avropa İttifaqının məhz Regional
Model Peşə Təhsil Mərkəzinin yaradılması üçün Göytəpə qəsəbəsini (Cəlilabad
rayonu) hədəf götürməsi təsadüfi olmayıb. Aİ-nin aparıcı mütəxəssisləri
tərəfindən ümumən regionda gedən iqtisadi proseslərin izlənilməsi, regionun
əmək bazarının tələbatının kompleks şəkildə öyrənilməsi seçimə imkan verib.
Ekspert qrupları regiona səfər edərək respondentlərlə apardıqları sorğu
nəticəsində əmək bazarına olan tələbatı müəyyənləşdiriblər.
Bu qənaətə gəlinib
ki, məhz Göytəpə Peşə Mərkəzi gələcəkdə əmək bazarına lazım olan ixtisaslı kadrları
yetişdirmək üçün əlverişli yerdir. Mərkəzin maddi texniki bazası və gələcək
perspektivləri müəyyənləşdirildikdən sonra qəsəbədə - Cəlilabad Peşə Liseyinin
bazasında Regional Model Peşə Təhsil Mərkəzinin yaradılması qərara alınıb.
Aİ-nin təhsil üzrə ekspertləri layihənin həyata keçirilməsinə məsul qurumların
nümayəndələri ilə birlikdə iyunun 18-də Mərkəzin yaradılması ilə bağlı təqdimat
mərasimi keçiriblər. Hazırda Aİ-nin maliyyə dəstəyi və BMT-nin İnkişaf
Proqramının dəstəyi ilə Lənkəran İqtisadi rayonunda Model Peşə Təhsil
Mərkəzinin yaradılmasına dəstək proqramı həyata vəsiqə alıb. Aİ layihənin
icrasına 1 milyon 440 min avro vəsait ayırıb. Aİ mütəxəssisləri həmçinin
regionun əmək bazarı üçün xüsusi önəmə malik ixtisasları araşdırıblar. Aparılan
araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, adıçəkilən regionda kənd təsərrüfatı
yönümlü ixtisaslara (fermer, üzümçülük üzrə şərab ustası və bitkiçilik üzrə
mütəxəssis) və mebel sənayesi üçün kadrlara daha çox ehtiyac var. Artıq keçən
ildən bu ixtisaslar üzrə məktəbə 80 şagird qəbul olunub. 2019-2020-ci tədris
ilində isə mebel sənayesi (mebel ustası, dülgər və üzlükçü dizayner)
ixtisasları üzrə kadrlar hazırlamaq üçün 100 tələbə qəbul edilib.
Kurikulumlar,
yeni modullar və səriştə əsaslı təhsil
Təbii
ki, mərkəz yenidən qurularkən qarşıda "əmək bazarının tələblərinə layiqli cavab
verən kadrları köhnə heyətlə yetişdirmək mümkün olacaqmı?” sualı da dayanıb.
Ənənəvi plan və proqramlarla işləməyə alışan işçi heyət, Aİ-nin maliyyə dəstəyi
ilə BMT-nin İnkişaf Proqramının həyata keçirdiyi layihə çərçivəsində
kompetensiyalaşmış kurikulum və tədris materiallarının – səriştə əsaslı kadr
hazırlamaqda ən düzgün və qısa yol olduğuna əmin olublar. Pilot olaraq tətbiq
edilən proqramların təliminə yeni təfəkkürlü gənclər də qoşulub. Layihə
çərçivəsində təşkil edilən təlimlər sayəsində özəl sektor təlimçilərinin və
peşə mərkəzinin işçi heyətinin bacarıqları artırılıb. Layihə çərçivəsində 6
yeni kurikulum və 43 modul tədris vəsaitləri (12 modul sənaye, 31 kənd
təsərrüfatı istiqamətli) hazırlanıb.
"Aİ-nin mərkəzin tədris prosesinə verdiyi yeni
metodlar nədən ibarət olub?” sualına Mərkəzin
direktoru Etibar Sadıqov cavab
verir: "İndiyə qədər ənənəvi tədris proqramlarından istifadə olunurdu.
Hazırkı tədris prosesində bu metodların müəyyən çətinlikləri vardı. Aİ-nin peşə
təlim və təhsilinə dəstək proqramında nəzərdə tutulan işlərdən biri də tədris
plan və proqramlarının – kurikulumların və modulların yeniləşməsi və səriştə
əsaslı tədris prosesinin qurulması istiqamətində işlərlə başlanıb. Sadalanan
ixtisaslar üzrə Aİ-nin maliyyə dəstəyi ilə BMT-nin İnkişaf Proqramı tərəfindən
cəlb edilən ekspertlər və Peşə üzrə Dövlət Agentliyinin aparıcı
mütəxəssisləri tərəfindən təlimlər
keçirilib. Təlimlərdə əyanilik təmin edilib, Avropa İttifaqının qabaqcıl
təcrübələrinə əsaslanan təhsil üsullarının,
kurikulumların tətbiqi, yeni modulların hazırlanması və tədris
prosesində mərhələli həyata keçirilən təlimlərin böyük effekti oldu”.
Kənd
təsərrüfatı ixtisasları üzrə kadr yetişdirmək üçün məktəbin maddi-texniki
bazası mövcud olsa da, təhsil ocağının
ənənəvi tədris plan və proqramlarından uzaqlaşıb, müasir maddi texniki
baza əsasında qabaqcıl təhsil modullarına əsaslanan təhsilin təmin edilməsinə töhfə
verilib: "Məktəbin ərazisində şagirdlərin iştirakı ilə yaradılan təcrübə
sahəsində bütün bitki növləri yetişdirilib. İstehsalat təlimi dərsləri şagirdlərə
bilavasitə, torpaq üzərində keçirilir. Şagirdlər becərmənin ilkin mərhələsindən istehsalata
qədər mövcud bütün proseslərdə birbaşa iştirak edirlər. Şagirdlərə həm nəzəri
bilik və bacarıq verilir, həm də səriştə öyrədilir”.
Tədris-istehsalat işləri üzrə direktor
müavini Vəliağa Məmmədov (mühəndis mexanik) "Köhnə təlim metodunda dərs nəzəri biliklərin öyrədilməsinə gedir və
yükün daha çox hissəsi bilavasitə tədrisi aparan müəllimin üzərinə düşürdü”-
deyə yeni tədris proqramının əhəmiyyətini vurğulayır: "Yeni kurikulimlarda
müəllim evdə hazırlaşır, təlim metoduna uyğun resursları hazırlayır və dərs zamanı
şagirdlərə paylayır. Təlimlərdə birbaşa şagirdlər iştirak etdiyi üçün onların
özləri üçün də yorucu olmur və mənimsəmə faizinin artmasına gətirib çıxarır.
Təlim proqramları bilik, bacarıq və səriştəyə əsaslanır. Yeni tədris prosesinin
səriştəyə əsaslandığını nəzərə alaraq, təhsil alanların bilavasitə əmək
bazarına daxil olmasının asanlaşmasına şərait yaradacaq. Bizim də son nəticəmiz şagirdlərin əmək bazarında özlərinə
yer tutmasıdır. Şirkətlərlə bağlanan müqavilələr də şagirdlərin təcrübə
müddətindən sonra həmin müəssisələrdə işlə təminatına əsas verir”.
İstehsalat təlim ustası Zahid Ağayev layihəsi çərçivəsində keçilən
təlimləri yüksək dəyərləndirir: "Bu kurikulum və modullar peşə təhsilində
yenilikdir. Əvvəllər istehsalat təliminə az saat verilirdi. Mən kənd
təsərrüfatı məhsulları üzrə qruplarda istehsalat təlimlərini həyata keçirirəm.
Yeni tədris metodu ilə həm nəzəri hissəni veririk, həm də istehsalat təlimi
planlarını əlaqəli surətdə istehsala tətbiq etməyi həyata keçiririk. Qiymətləndirmə meyarlarına keçməklə və
mövzuları əhatə edən tapşırıqları, nəzəri cəhətdən tədris olunanları praktik
baxımdan şagirdlərə göstərməyə çalışırıq”. Z.Ağayev deyir ki, şagird üçün
sahədə əkin-biçini gözü ilə görmək parta arxasında öyrəndiklərindən daha
əhəmiyyətlidir: "Onları tam mütəxəssis kimi yetişdirməyə çalışırıq. Taxılçılıq,
bitkiçiliklə bağlı istehsalat sahələrimiz var. Yeni tədris proqramının
üstünlüyü də nəzəri hissəyə az, praktikaya daha çox yer verilməsidir. Aİ-nin
layihəsi çərçivəsində tətbiq edilən yeni tədris metodları buna imkan verir”.
Dərzilik üzrə istehsalat təlimi ustası
Rəna Abbasova son
30 ildə mərkəzdə ilk dəfə olaraq qızlar qrupunun yarandığını deyir: "Aİ
mütəxəssisləri əmək bazarının tələblərini araşdırdıqdan sonra dərzilik
ixtisasına olan ehtiyac da üzə çıxıb. Nəticədə bu il məktəbə 19 qız qəbul
olunub. Onlara kurikulum əsasında dərs tədris olunacaq və səriştəyə əsaslanan
təlimlər keçiriləcək. "Əli-Tekstil”
şirkəti ilə müqavilə bağlamışıq. Qızları həmin şirkətə praktikaya da aparırıq.
Avadanlıqlarımız da var. Təhsilin nəticəyönümlü olmasına çalışırıq”.
Tədris-istehsalat işləri üzrə direktor
müavini Nurəli Hüseynov bildirir ki, kurikulum və yeni modulların tədrisindən
sonra şagirdlərin boş vaxtı
qalmayacaq. Belə ki, onlar gün ərzində istehsalat təlimi ilə məşğul olacaqlar:
"Əvvəllər həftədə bir saat istehsalat təliminə vaxt ayrılırdısa, bundan sonra
istehsalat təlimi ustası hər gün şagirdlərlə görüşəcək”.
Əmək
bazarının tələblərinə uyğun
Aİ-nin
dəstəyi ilə artıq ərazidə mebel sənayesi üçün kadr hazırlamaqdan ötrü
birmərtəbəli emalatxana binası da tikilib. Bina mebel sənayesi üçün lazımi
müasir avadanlıqlarla təmin olunub. Kadrları hazırlamaq üçün emalatxana tədris
prosesinə tam hazırdır. "Böyük iş görülüb - həm bina tikilib, həm avadanlıq
verilib, həm də tədris proqramları hazırlanıb”- deyə direktor məmnunluqla
bildirir.
Ekspertlər peşə təhsilinin inkişaf etdirilməsini iqtisadiyyatın
inkişafında mühüm amil kimi dəyərləndirirlər.Gələcəkdə bu kadrlara tələbatın
ödənməsi ən böyük perspektiv kimi görünür. Elə bu baxımdan Sovet dövründən
sonra peşə təhsili verən müəssisələrin iqtisadiyyata verdiyi töhfənin
azalmasından sonra özəl sektor subyektləri ilə
soyuyan əlaqələrin yenidən bərpası prosesi gedir. İşəgötürənlərlə
əməkdaşlıq kadrların işsiz qalmayacağına təminat verir. "Biz kadr
istehsalçısıyıq, əgər təcrübəli kadr yetişdirsək, əmək bazarına sata biləcəyik.
Bu gün əmək bazarı təkcə diplomlu mütəxəssislər yox, səriştəli mütəxəssis
istəyir. Aİ-nin tətbiq etdiyi kurikulumlar da, modullar da sırf bu istiqamətə
yönəlib. Mərkəzdə 6 ixtisas üzrə hazırlanan kadrlara regionun əmək bazarında
tələbat var. Mərkəzin regionda fəaliyyət göstərən dövlət və özəl sektorlarla
sıx əlaqəsinin olması da gələcək mütəxəssislərin işlə təminatına kömək edəcək”.
E.Sadıqovun bildirdiyinə görə, Cəlilabad rayonunda "Woodpecker”,
"Günəşli-Aqropark” MMC aqropark, Masallı rayonunda "Embawood” və digər
şirkətlər daxil olmaqla, 30 böyük müəssisə ilə əlaqələr yaradılıb. Oktyabr
ayında həmin müəssisələrdə həm istehsalat təlimi ustalarının, həm də
tələbələrin təcrübələri təşkil olunacaq. "Aİ-nin maliyyə dəstəyi ilə həyata
keçirilən layihə çərçivəsində hazırlanan ilk kadrlar ilin sonunda əmək
fəaliyyətinə başlayacaq. Bunlar bizim ilk "məhsulumuz” olacaq. Onların həmin
müəssisələrdə işlə təminatına çalışacağıq. Çünki o şirkətlərə ixtisaslı kadrlar
lazımdır”.
Hazırda
mərkəzdə 397 tələbə təhsil alır. İki il ərzində Mərkəz üçün dövlət tərəfindən
1000 yerlik korpusu olan binanın tikintisi də nəzərdə tutulub.
Mərkəzin
təcrübə sahələrini, emalatxanalarını gəzdikcə, istehsalat təlimi ustalarının,
müəllimlərin yaxın gələcəyə hesablanan proqnozlarını dinlədikcə, təkcə peşə
təhsilinin önəminə deyil, müasir əmək bazarına uyğun və iqtisadiyyatın
inkişafına dəstək olacaq mütəxəssislərin yetişəcəyi ünvanın sorağının tez bir
vaxtda nəinki bütün ölkəyə, onun sərhədlərindən kənara da yayılacağına əmin
olursan.
Təranə Məhərrəmova
Bakı-Göytəpə-Bakı
Məqalə "Avropa
İttifaqı(Aİ) – Azərbaycan: Əməkdaşlığın üfüqləri” jurnalistlər üçün elan olunan
müsabiqəyə verilir