Bakı 15°C
Bioqrafiya təqlidçiləri
Ədəbiyyatda təbdil, təqlid, plagiat kimi hallar
həmişə olub və bu gün də davam etməkdədir.
Bəzən buna haqq qazandıranlar olur. Hətta pastiş deyilən ədəbi priyom da
var ki, bu da "ədəbi oğurluğu, loru dildə desək qanuniləşdirir. Mirzə Fətəli
Axundovun komediyalarını subyektiv yanaşma olsa da Avropa yazıçılarının əsərlərinin
Azərbaycan versiyası kimi də qəbul etmək olar. Dövr və şərait Axundovdan bunu
tələb edirdi. Yazıçının və ya şairin "ədəbi cinayət” törətməsi yalnız sənət və
peşəkarlıq baxımından "məhkəməyə” çəkilə bilər. Amma iş bununla bitmir.
Həmkarının yaradıcılığı ilə qane olmayanlar onların bioqrafiyasını
"ələkeçirməklə”, ciddi yazar obrazı yaratmağa çalışırlar.
Səxavət Sahil
Əvvəlcə məşhurluğuna göz dikdiyi həmkarının zahiri
görkəmini təqlid edirlər. Saqqal saxlamaq, saç uzatmaqdan tutmuş geyimə qədər
təkrarlayırlar. Sonra içki və qadınlar məsələsi əsas gündəm yaradan təqlidlər
sırasına daxildir. Düzdü, bunlar şəxsi məsələdir, lakin bunları nümayişkaranə
edənlərin gizli məqsədi olmamış deyil. Filan şair və ya yazar kimi olmağı,
onlar kimi yaşamaqda görmək də, hesab edirəm ki, nə qədər populyarlıq istəyi
olsa da, əslində, bunun kökündə yazar olmaq azarı durur.
Bu düşüncə son dövrlər bizim ədəbiyyatda geniş
yayılsa da, əslində, bunun dünyada, Rusiyada və Türkiyədə də örnəkləri var.
Bu yaxınlarda 118 yaşı qeyd olunan məşhur türk
şairi Nazim Hikmətin bioqrafiyası olduqca zəngin, eyni zamanda təzadlı,
mübahisəli məqamlarla doludur. Di gəl ki, onun bioqrafiyasını da "təqlid edənlər”
az deyil. Hələ mən, doğma türkcənin böyük şairinin yaradıcılığından
təsirlənənləri kənara qoyuram. Yazarlar onun həyatından da "yararlanmağa”
çalışırlar. Nazim Hikmətin gəncliyi, kommunist düşüncəsi,
Moskvada təhsil alması və digər nüanslar belə təqlid olunurdu. Bunu bir başa
təqlid adlandırmaq, bəlkə, mübahisə yarada bilər, lakin şairə olan sevgidən
belə onun kimi yaşamaq istəyi də son nəticədə mənim yazdığım təqlidçilik
düşüncəsi ilə üst-üstə düşür.
Ataol Bəhramoğlunun həyatını araşdıranda görürsən
ki, oxşar məqamlar çoxdur. İlk vaxtlardan başlayaraq Bəhramoğlu Nazim Hikmətin
yolu ilə gedib. Gənclik illərindən solçuluğa, kommunizmə "qurşanıb”, Türk İşçi
Partiyasına qoşulub. Nazim Rusiyada təhsil almışdı, Ataol da əvvəlcə Ankarada
rus dili üzrə təhsil alsa da, sonra Moskvada təhsilini davam etdirdi. Siyasi
səbəblərə görə təzyiqlərə məruz qaldı, həbsdə yatdı. Fransız dili və düşüncəsi
ilə tanışlığı, Parisdə yaşaması, Luis Araqon və Pablo Neruda ilə bir araya
gəlməsi də Nazim kimi dünyada azadlıqsevər bir populyar şair olmaq istəyindən
doğurdu. Fransa o zaman solçuların əsas yuvası sayılırdı, etirazçı şair və
yazarlar burada toplaşırdı.Ataol Bəhramoğlunun Sovet Yazıçılar Birliyi ilə
əlaqələrinin olması və bu təşkilatın dəvəti ilə SSRİ-yə gəlməsi Nazim ənənəsinin
davamı idi. SSRİ kommunist düşüncəli sənət adamlarını öz mənafeyi naminə
dəstəkləyirdi, onları təbliğ edirdi. Sovet ideoloqları yeni bir Nazim Hikmət
yaratmaq istəyirdilər.
Ataol Bəhramoğlunun rus əsilli Lüdmila Denisenko
ilə evlənməsi məntiqi ardıcıllığın növbəti mərhələsi idi. Nazim Hikməti təqlid etmək onun kimi şair olmaq,
onun şöhrətinə şərik olmaq istəyi ilə bağlıdır. Lakin bu düşüncə Ataol
Bəhramoğlunun yaradıcılığının kölgə altına almaq deyil. Amma əlahəzrət həqiqəti
yaddan çıxarmaq olmaz. Bütün bunlara baxmayaraq, Ataol Bəhramoğlu Nazim Hikmət
ola bilmədi.
Səxavət Sahil
