ABŞ niyə “3+3”ə qarşıdır? - TƏHLİL
ABŞ xarici siyasətində yerli dəyərlərə, gedişata, cərəyan edən
hadisələrə obyektiv yanaşma ortaya qoymadığı üçün sadəcə Cənubi Qafqazda deyil,
eləcə də Əfqanıstanda və digər regionlarda da problemlərlə qarşı-qarşıya qalır
ABŞ-ın
müdafiə naziri Lloyd Ostin bu günlərdə Gürcüstana səfər edib. Səfər
çərçivəsində gürcü həmkarı Cuanşer Burçuladze ilə görüşən amerikalı nazir media
mənsublarının suallarını da cavablandırıb. O, Cənubi Qafqazda "3+3”, yəni
Rusiya-İran-Türkiyə və Azərbaycan-Gürcüstan-Ermənistan formatında əməkdaşlıq
platformasının yaradılması ideyasına, həmçinin Gürcüstanın bu platformada
iştirakı məsələsinə münasibət bildirib. ABŞ rəsmisi qeyd edib ki, hər hansı yeni
platformadan danışmazdan əvvəl Gürcüstanın 20 faiz ərazilərini işğal etmiş
Rusiya atəşin dayandırılmasına dair 2008-ci il razılaşmasını yerinə
yetirməlidir.
Müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində yeni faza
L.Ostin
ölkəsinin Gürcüstanın ərazi bütövlüyünə və suverenliyinə dəstəyinin dəyişməz
olduğunu bəyan edib. Pentaqon rəhbəri deyib ki, Cənubi Qafqaz ölkələri regional
əməkdaşlığı gücləndirməlidir. Amerikalı nazir Gürcüstana dair ABŞ-ın yeni
"Gürcüstanın müdafiəsi və çəkindirmə” təşəbbüsü haqda da məlumat verib.
Bildirib ki, bu təşəbbüs bir tərəfdən ABŞ-ın müdafiə departamenti, digər
tərəfdən isə Gürcüstanın Müdafiə Nazirliyi və müdafiə qüvvələri ilə əməkdaşlıq
üçün mərkəzi yer tutacaq. Onun sözlərinə görə, yeni təşəbbüs ABŞ-la Gürcüstan
arasında müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində yeni fazanı başladır.
Vaşinqtonun "altılıq formatına” münasibəti
Xatırladaq
ki, amerikalı nazirin Cənubi Qafqaz üçün nəzərdə tutulan "altılıq formatına”
münasibəti rəsmi Vaşinqtonun bu məsələyə dair ilk rəsmi mövqeyidir. Bununla ABŞ
"3+3” formatının əleyhinə olduğunu açıq şəkildə bəyan edib. Maraqlıdır,
Vaşinqton nə üçün regionun gələcək inkişafına, Cənubi Qafqaz ölkələrinin
təhlükəsizliyinə və əməkdaşlığına xidmət edəcək "3+3” formatını qəbul etmir?
ABŞ-ı belə bir formata qarşı çıxmağa nə məcbur edir?
Senatdakı
ermənipərəst qüvvələrin timsalında...
Mövzu ilə
bağlı fikirlərini "Kaspi” qəzetinə bölüşən politoloq Toğrul İsmayıldeyib
ki, Amerikanın Cənubi Qafqaz siyasəti iflasa uğrayıb. Onun fikrincə, Qarabağ
münaqişəsində, Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etdiyi bir dönəmdə
ABŞ ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr dövləti kimi bitərəf mövqe nümayiş etdirə
bilməyib: "ABŞ xarici siyasətində birbaşa erməniləri dəstəkləyirdi. Buna misal
olaraq bədnam 907-ci düzəlişi xatırlamaq kifayətdir. Sonrakı müddətdə rəsmi
Vaşinqton bir qədər yumşalıb məsafəli hərəkət etsə də, Senatdakı ermənipərəst
qüvvələrin timsalında ABŞ-ın ermənipərəst siyasətinin davam etdiyini gördük.
Ötən il 44 günlük Vətən Müharibəsi və ondan sonra regionda baş verən hadisələr
onu nümayiş etdirir ki, ABŞ-ın Cənubi Qafqaz siyasəti iflasa uğrayıb”.
Küncə sıxışdırılmış vəziyyətdə...
"Bu iflas,
sadəcə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı yanaşmada
deyil, Gürcüstandakı Abxaziya, Osetiya probleminə münasibətdə də özünü büruzə
verdi. Xatırlayırsınızsa, ABŞ prezidenti Corc Buş vaxtilə Gürcüstana səfər
etmişdi. Həm bu səfər, həm də səsləndirilən bəyanatlar, atılan addımlar
Rusiyanı qızışdırmaqdan başqa bir işə yaramadı. Nəticə etibarilə 2008-ci ilin 8
avqust tarixində başlayan 4-5 günlük müharibədə Gürcüstan Abxaziya və Osetiya
bölgəsinə nəzarəti tamamilə itirdi. Rusiya separatçıların "müstəqilliyini” tanıdı,
bu məsələdə nöqtəni qoydu. Bununla Kreml ABŞ-ın Gürcüstanla bağlı siyasətini
iflas etdirdi. 44 günlük Vətən Müharibəsində isə ABŞ Cənubi Qafqazda, demək
olar ki, küncə sıxışdırılmış vəziyyətdə qaldı”.
Sülhə xidmət
edən təşəbbüs
Politoloq
söyləyib ki, Türkiyə və Azərbaycanın irəli sürdüyü "3+3” formatı Cənubi
Qafqazın, region ölkələrinin iş birliyinə, əməkdaşlığına xidmət edən
təşəbbüsdür: "Bu, eyni zamanda o deməkdir ki, formata daxil olan ölkələr
arasında mövcud olan problemlər zamanla minimuma enəcək. Söhbət Gürcüstanın
ərazi bütövlüyü məsələsindən gedir. Türkiyə, Azərbaycan Gürcüstanın ərazi bütövlüyünü
tanıyır. Gürcüstanın ərazi bütövlüyü məsələsinə yanaşmada fərqli mövqe
sərgiləyən yeganə ölkə Rusiyadır. Ermənistan da belə məsələlərdə Rusiyanın
ağzına baxır, rəsmi İrəvan Kreml rəhbərliyinin təlimatına uyğun davranır. İran
isə öz müstəqil siyasətini yürüdən ölkədir. Belə bir fonda ortaya qoyulan "altılıq”
formatı Cənubi Qafqazda sülhə xidmət edən təşəbbüsdür”.
Doğru
hesablamalar aparılmayıb
Politoloq bildirdi ki, belə
bir təşəbbüsün gerçəkləşməsi ABŞ-ın bu regiondan tamamilə uzaqlaşması deməkdir:
"Ona görə də, Vaşinqton öz narahatlığını Gürcüstana yolladığı müdafiə nazirinin
dili ilə açıq şəkildə ifadə edir. Bir qədər əvvəl vurğuladığım kimi, ABŞ-ın
Cənubi Qafqaz siyasəti iflasa uğrayıb, regionla bağlı doğru hesablamalar
aparılmayıb. ABŞ xarici siyasətində yerli dəyərlərə, gedişata, cərəyan edən
hadisələrə obyektiv yanaşma ortaya qoymadığı üçün sadəcə Cənubi Qafqazda deyil,
eləcə də Əfqanıstanda və digər regionlarda iflasa uğrayır, problemlərlə
qarşı-qarşıya qalır. Belə siyasi kursu davam etdirdiyi halda, Amerika hər
yerdən uzaqlaşdırılacaqdır”.
Rufik İSMAYILOV