Vyana görüşü neft hasil edən ölkələrin müzakirə meydanı olacaq
Azərbaycan
OPEC ilə daha sıx əlaqədə maraqlıdır. Trend-in "World Energy News" nəşrinə
istinadən verdiyi məlumata görə, bunu Azərbaycanın
energetika naziri Natiq Əliyev OPEC-in baş katibi Məhəmməd Barkindo ilə görüşdə
deyib. Nazir qeyd edib ki, Azərbaycan OPEC-in neft bazarında vəziyyətin sabitləşməsi
üzrə təcrübəsini öyrənməkdə və bu məsələdə kartelə daxil olmayan ölkələrin, o
cümlədən Azərbaycanın hansı rol oynaya biləcəyini aydınlaşdırmaqda maraqlıdır.
N.Əliyev vurğulayıb ki, OPEC-ə daxil olan və olmayan ölkələr eyni problemlə üzləşiblər
və bu problemin ümumi həllini axtarmalıdırlar.
Nazir
bildirib ki, Azərbaycan maliyyə baxımından neft və qaz sənayesindən asılıdır və
yol xəritəsinin inkişafı Azərbaycan üçün növbəti vacib addımdır.
N.Əliyev
Reuters-ə bundan əvvəl deyib: "Venesuela və Azərbaycan razılığa gəliblər ki,
bazarda vəziyyətin sabitləşməsi üzrə bəzi tədbirlər görülə bilər. Biz razılığa
gəldik ki, neftin qiyməti bir barel üçün təxminən 60 dollar ola bilər”.
Nazirlə
görüşdə OPEC-in baş katibi bildirib ki, Əlcəzair sazişinin mandatlarından biri
daimi əməkdaşlıq üçün zəmin yaratmaqdan ibarətdir: "OPEC və kartelə daxil
olmayan ölkələr arasında inkişaf edən münasibətlər daimi əsasda təkmilləşdirilməlidir”.
Qeyd edək ki, 2016-cı ilin sentyabr ayında əldə olunan Əlcəzair sazişinə əsasən,
OPEC-ə daxil olmayan ölkələr danışıqlarda iştirak etmək üçün dəvət alıblar.
Bəs görəsən bundan sonrakı mərhələdə Azərbaycanla OPEC-in
əməkdaşlığı hansı müstəvidə davam edəcək? Mövzu ilə bağlı rəyini aldığımız
ekspertlər bu haqda müxtəlif fikirlər səsləndirdilər.
İqtisadçı-ekspert
Rəşad Həsənov deyir
ki, neft hasil edən bir ölkə kimi Azərbaycanın OPEC-lə əməkdaşlığı təbii
prosesdir: "Bu əməkdaşlıq əvvəlki dövrlərdə də olub. İndi də bu istiqamətdə müəyyən
əməkdaşlıq təşəbbüsləri davam edir. Son günlərdə daha çox müzakirə olunan məsələlərdən
biri də neft hasilatının dondurulması ilə bağlı Vyana görüşündə OPEC-in qəbul
edəcəyi qərar və həmçinin OPEC-ə üzv olmayan ölkələrin bu görüşdə tutacağı
mövqedir. Azərbaycan da qeyri OPEC ölkəsi kimi bu görüşə dəvət alıb. Ümumilikdə
götürdükdə, OPEC üçün qlobal neft bazarında sabitliyin əldə olunması baxımından
Azərbycanla əməkdaşlığı önəmlidir. Sözügedən qurum dünya bazarlarına təklif
olunan neftin 35 faizini təmin edir və bu qurumun qəbul edəcəyi hər hansı qərar
birjalarda özünü dərhal göstərəcək. Azərbaycanın da bu qiymət dəyişmələrindən
ciddi təsirlənəcəyi istisna deyil. Hazırda Azərbaycanın mövqeyi daha çox dəstəkləyici
xarakter daşıyır. Çünki Azərbaycan hər hansısa formada dünya bazarında neftin
qiymətinin dəyişməsini şərtləndirən addımlar ata bilməz. Çünki Azərbaycanın
hasilatı kifayət qədər məhduddur”.
İqtisadçının fikrincə, həmrəylik baxımından Azərbaycanın
sərgilədiyi mövqe müsbət qiymətləndirilə bilər: "Digər neft ölkələri də bu proseslərdə
iştirak edərsə, dəyişiklik ola bilər. Ümumiyyətlə, Azərbaycanla OPEC-in əməkdaşlığı
bundan sonra indikindən daha yüksək səviyyədə davam edə bilməz. Ona görə ki, Azərbaycan
bir neft ölkəsi kimi öz cəlbediciliyini itirməkdədir. Azərbaycanın OPEC-ə üzv olması dünya enerji bazarı üçün 90-cı illərdə
maraqlı ola bilərdi. Həmin dövrdə Azərbaycan OPEC-ə üzv olmadı və daha çox kənardan
əməkdaşlıq etməklə sərbəst enerji siyasətini həyata keçirdi. Hazırda ölkənin neft hasilatı azalmaqdadır. Növbəti
illərdə bu tempin daha da artacağı gözlənilir. Belə bir situasiyada düşünmürəm
ki, OPEC və yaxud da Azərbaycan hansısa formada münasibətlərin daha da dərinləşməsinə,
Azərbaycanın quruma üzv olmasına çalışsın”.
R.Həsənov bildirdi ki, hər iki tərəfin buna təşəbbüs
göstərəcyi də ehtimalı olunmur: "OPEC qəbul edəcəyi qərarlarla neftin qiymətinin
artımına təsir göstərərsə və qurumun siyasəti bu istiqamətdə davam edərsə,
münasibətlər daha da dərinləşə bilər. Lakin OPEC-in qəbul etdiyi qərarlar dünya
bazarlarında qiymətlərin yenidən kəskin ucuzlaşmasına səbəb olarsa, bu həm OPEC-də
daxili intriqaların güclənməsinə, o cümlədən quruma üzv ölkələrin qəbul edilən
qərarları tanımamasına, eyni zamanda Azərbaycan kimi ölkələrin quruma olan
simpatiyasının itirilməsinə gətirib çıxaracaq. Bu görüşdən sonra da bənzər nəticələr
əldə olunarsa, Azərbaycanla OPEC arasındakı münasibətlər yenidən soyuyacaq”.
NeftAraşdırmaları
Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban qəzetimizə
açıqlamasında qeyd etdi ki, Azərbaycanla OPEC-in əmədaşlığı müəyyən çərçivədə həyata
keçirilir: "Azərbaycanla OPEC-in
əməkdaşlığı bir neçə il bundan öncə başlayıb və bu əməkdaşlıq Azərbaycanın OPEC-in
iclaslarında müşahidəçi statusunda iştirakı ilə gündəmə gəlib. Hazırki mərhələdə
Azərbaycan OPEC-ə üzv və qeyri-üzv ölkələrin görüşləri çərçivəsində bu əməkdaşlığı
davam etdirir. Neft hasil edən və neft
ixrac edən bir ölkə kimi Azərbaycan qiymətlərin tənzimlənməsinə töhfə vermək üçün
öz səylərini göstərir. OPEC ölkələrinin hasilatın azaldılması və dondurulması
fikrini Azərbaycan tərəfi dəstəklədiyini bəyan edir. Bununla da o, hasilatçı
ölkələr içərisində hansı tərəfdə olduğunu bəyan etmiş oldu. Lakin bazarlar
uğrunda mübarizə aparan ölkələr hasilatlarını nəinki indiki səviyyədə saxlamaq,
hətta artırmaqla öz iqtisadi vəziyyətlərini
yaxşılaşdırmaq istəyirlər ki, bu da Azərbaycanın enerji siyasəti ilə üst-üstə düşmür”.
İ.Şaban Vyana görüşünün aralıq görüşü olduğunu qeyd
etdi: "Bundan öncə sentyabrın 28-də Əlcəzairdəki
razılaşmadan sonra qərara alındı ki, bu cür görüşlər mütəmadi olaraq keçirilsin.
Çünki bu cür görüşlər OPEC-in ilin yekunundakı konfransına qədər daha geniş
informasiya toplamaq və quruma üzv və üzv olmayan ölkələr arasında əlaqələri tənzimləmək,
ümumiyyətlə, OPEC ölkələrinin özünün yeni kvotalarının müəyyənləşdirilməsi üçün
zəmin hazırlamaq baxımından platforma rolunu oynayır. Məsələ bundadır ki, qeyri
OPEC ölkələrində hasilatın azaldılması heç də asan məsələ deyil. Məsələn,
Rusiya ən böyük hasilatçılardan biridir və 1,1 milyon barel neft hasil edir.
Hasilatın bu səviyyədə saxlanılması Rusiya üçün daha məqbuldur. İkinci bir tərəfdən,
OPEC-in üzvləri olan İran və İraqın özünün xüsusi şərtləri var. Gəlirlərinin əvvəlki
illərə nisbətən xeyli aşağı düşdüyünə görə, İraq hasilatın artırılmasında
maraqlıdır. Məhz bu kimi məsələlər hasilatın azaldılması və qiymətin
qaldırılması tendensiyasını daha da mürəkkəbləşdirir və münasibətlərə mənfi təsir
göstərir”.
Şəbnəm
Mehdizadə