Rusiya separatçılarla birbaşa danışıqlar tələb edir
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin yeni
Konstitusiyaya görə növbəti illərdə də hakimiyyətdə qalacağı qonşu dövlətlərdə
haqlı sual doğurub: Kreml sahibi növbəti 16 ildə xarici və təhlükəsizlik siyasətində
hansı yeni planlar reallaşdırmağa çalışacaq? Bu sualın aktuallığı ona görə
artıb ki, Putin son zamanlar SSRİ-nin başqa formada bərpasından danışır və bu
Rusiyaya qonşu olan ölkələrdə ciddi narahatlıq yaradır.
Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini, keçmiş
prezident və baş nazir Dmitriy Medvedev son müsahibəsində müxtəlif mövzularla
yanaşı Ukraynadan da danışıb. Medvedyevə belə bir sual verilib: "Rusiya son 20 ildə Ukrayna və Gürcüstanla
münasibətləri korlayıb, Belarusla münasibətlərdə sə gərginlik yaşana bilərmi?”
Medvedyev Gürcüstan və Belarusa toxunmadan Ukrayna
haqqında belə deyib: "Ukraynalılar mövcud
reallıqları qəbul edərək daxili böhranla və ölkənin şərqindəki durumun həlliylə
məşğul olmalıdırlar”. Medveyev "ukraynalılar mövcud reallıqları qəbul etməlidirlər”
dedikdə Rusiyanın Ukraynanın bir parçası olan Krımın ilhaqını qəbul etmələrini
nəzərdə tutur. "Krımda referendum
keçirilib və yarımada Rusiyaya birləşdirilib, bununla da məsələ bitib” – bu
rusiyalı rəsmilərin ümumi mövqeyidir.
Kremlin Kiyevdən başqa bir tələbi də var. Moskva
Kiyevin Donets və Luqansk separatçılarıyla birbaşa danışıqlar aparmasını istəyir.
Rusiyanı Ukrayna ilə danışıqlarda təmsil edən Prezident Administrasiyasının sədr
müavini Dmitri Kozak separatçılarla birbaşa danışıqlar aparılmadan münaqişənin
həll olunmayacağını iddia edir. Moskva bu məqsədlə üçtərəfli – Rusiya, Ukrayna və
separatçıların nümayəndələrindən ibarət komissiyanın yaradılmasına çalışır.
Kiyev bu komissiyanın yaradılmasına bir şərtlə razıdır ki, danışıqlarda Donbassı
separatçılar deyil, həmin bölgədə yaşayan neytral şəxslər təmsil etsinlər.
Problem ondadır ki, separatçı bölgədən danışıqlara
qatılan istənilən şəxs həmin bölgənin separatçı rəhbərlərinin nəzarəti və təzyiqi
altında olacaq. Ona görə də Kiyevdə anladılar ki, separatçı bölgədən "neytral şəxslərlə”
aparılan danışıqlar da nəticə verməyəcək. Kiyev bu cür danışıqlara həm də ona
görə maraq göstərmir ki, Donbasın işğalının arxasında birbaşa Rusiya dayanır.
Moskva Donbass problemini Ukraynanın daxili problemi kimi qələmə verməyə
çalışsa da, Kiyev bunu qəbul etmir. Ukraynanın xarici işlər naziri Dmitriy
Kuleba son açıqlamasında bir daha vurğulayıb ki, Donbass Ukraynanın daxili
problemi deyil, danışıqlar Kiyevlə separatizmə rəvac və dəstək verən Rusiya ilə
aparılmalıdır. Həqiqətən Donbass separatçıları Rusiyadan hərbi dəstək almadan Ukrayna
torpaqlarını işğal edə bilməzdilər. Digər tərədən Moskva Donbass əhalisinə
Rusiya pasportları paylayıb. Yəni bunun özü Donbassın Ukrayna daxilindəki
problem olmadığını göstərir.
Eyni ilə Dağlıq Qarabağ da Azərbaycanın daxili
problemi deyil. Bu qonşu dövlətin işğalı
nəticəsində yaranan problemdir. Rusiya kimi Ermənistan da Bakının separatçılarla
birbaşa müzakirələrin aparılmasını istəyir. Ancaq necə ki, Rusiya Donbassı
işğal edib və separatçıların arxasında dayanıb, eləcə də Ermənistan Dağlıq
Qarabağ və ətraf rayonları işğal edib və onların büdcəsinə qədər bütün məsələlərini
həll edir. Biz də Ukrayna kimi separatçılarla deyil, onun arxasındakı güclə
danışıqlar aparırıq. Moskva bildirir ki, guya Kiyevlə Donbass separatçıları
hansı qərara gəlsələr, Kreml həmin qərarla razılaşacaq. Bu başaldatmadır. Məsələn
Donbass separatçıları hipotetik olaraq Kiyevin istəyi ilə müxtariyyətə
razılaşsalar, Moskva bu izdivacı qəbul edəcəkmi? Çətin. Rusiya Donbass problemi
vasitəsilə Qərbə inteqrasiya olmaq istəyən Ukraynaya hər zaman təzyiq etməyə
çalışacaq. Kreml bu aləti əlidən verməz. Eləcə də Dağlıq Qarabağ
separatçılarının maliyyə və hərbi xərcləri Ermənistanın boynundadır, Ermənistan
ordusu orda yerləşib. Ona görə də biz
separatçılarla deyil, onların sahibiylə
danışıqları aparırıq. Ancaq bunun da münaqişənin həllini yaxınlaşdırmadığı bəllidir.
Elxan Şahinoğlu
"Atlas”
Araşdırmalar Mərkəzi