Rok-n-rollun gizli himninin müəllifi həmişəlik “gizləndi”
Onun səsi müharibədən sonrakı dövrdə insanları
bir udum təmiz hava kimi ovsunlayırdı
"Rok-n-roll
janrının yaradıcılarından biri - Littl Riçard 88 yaşında vəfat etdi. "Ulduz müğənninin
həyatında "taleyin nişanı” vardı”. "Rolling Stone” jurnalının müğənninin oğlu
Denni Pennimanın verdiyi xəbər əsasında hazırladığı məqalə məşhur artistin həyat
və yaradıcılıq yoluna nəzər salmağa imkan verir. Oğlu bildirib ki, Littl
Riçardın ölüm səbəbi, hələlik məlum deyil.
İngilis
müğənnisi və aktyoru Mick Jaqqer "Tvitter”də kədərini bölüşüb: "Littl Riçardın
ölümü haqqında eşitmək çox ağırdır. O, gənc yaşlarımda mənə çox təsir etdi və musiqisi hələ də
1950-ci illərin ortalarında olduğu kimi qüvvətli təsir bağışlayır. Həmişə onun səhnədəki
hərəkətlərini izləyərək tamaşaçını necə əyləndirməyi öyrəndim. O, hər zaman
məsləhət verməyə hazır idi. Riçard musiqi üçün çox şey etdi. Sənsiz darıxacağam,
Ricard...”
Rok-n-rollun
gizli himni
Onun mahnıları rok-n-roll
janrının klassikası hesab olunur. Kompozisiyaları o vaxtdan bəri başqa müğənnilər
tərəfindən də ilhamla oxunur. Onların içərisində ən məşhuru «Tutti Frutti» ("Hər nə istəsən”) mahnısıdır
ki, çoxdan bütün dünyada rok-n-rollun gizli himni hesab edilir. Bu kompozisiya hətta
dünyaca məşhur Elvis Preslinin ifasında da səslənib. Məhz bu kompozisiya Littl
Riçardın ilk hitinə çevrilib. Bu əsər 1955-ci ildə, 22 yaşlı musiqiçinin
Hollivudda kult səviyyə sayılan "Speciality Records” səsyazma studiyası ilə
müqaviləsindən sonra meydana çıxıb. O vaxtdan başlayaraq artistin başqa studiyalarla
da müqavilələri yaranıb və müğənninin "ulduz” saatı başlayıb. İlk səsyazma Yeni Orleanda prodüser Robert Bamps və "Fetsa
Domino” qrupu ilə həyata keçirilir.
Hoteldə nahar fasiləsi zamanı divarın yanında fortepiano görən Riçard
klavişlərə toxunaraq çoxdan konsertlərdə ifa etdiyi kompozisiyanı səsləndirir.
Kafedə oturanlarla yanaşı, prodüserin də reaksiyası heyrətamiz idi. O,
kompozisiyanın təcili yazışmasını təklif edir. Bamps kompozisiyanın bütün
musiqi sənayesini alt-üst edəcəyinə əmin idi. Ancaq melomanlar musiqini bir
qədər təəccüblə qarşılayır.
İlk
satış rəqəmləri onlara nikbinlik üçün əsas vermədi - cəmi 250 plastinka. Ancaq
bir həftə ərzində növbəti tiraj 200.000 nüsxə satıldı və qısa müddətdə milyonu
ötdü. Rok-n-rollun qızıl mirasına çevrilən hitlər bir-birinin ardınca yarandı:
«Long Tall Sally», «Rip It Up», «Ready
Teddy», «She’s Got It», «The Girl Can’t Help It», «Lucille», «Jenny, Jenny»,
«Keep A-Knockin»...
Riçardın
səsi müharibədən sonrakı dövrdə insanları bir qurtum təmiz hava kimi insanları
ovsunlayırdı. Müğənninin qeyri-adi tərzini başqa ifaçılar da yamsılayırdı.
Həmkarları
onun kompozisiyalarını tezliklə təkrarlamağa başladılar. Kompozisiyalar tez bir
zamanda Elvis Presli, Baddi Holli, Cerri li Luis, Bob Dilan, Cin Vinsentin
ifasında səsləndi. 1967-ci ildə Littl öz karyerasında hitlərdən və emosional
kompozisiyalardan ibarət «Here’s Little Richard» ("Balaca Riçard burdadır”) ən
uğurlu və debüt albomunu buraxdı. Belə qarışıq janrlar onun digər albomlarında
da göründü.
Narkotik, alkoqol...
Littl Riçard 12
nəfərdən ibarət böyük ailədə doğulmuşdu. "Bacı-qardaşımdan fərqlənmək üçün
oxumağa başladım” - deyə uşaqlığını xatırlayırdı. Erkən yaşlarından Yeni Orlean
musiqisinin təsiri altına düşərək onları öz fortepiano improvizələrinə
köçürmüşdü. Atası gecə klubunda işləyirdi. Ana sədaqətli protestant idi. "Mən
gecəqonduda doğulmuşam” - deyə musiqiçi 1970-ci ildə "Rolling Stone” jurnalına
verdiyi müsahibədə deyib: "Din həmişə ailəmizin vacib ritualı olmuşdu. Kilsədə
keçirilən konsertlərdə iştirak edirdim. Xorda oxuyarkən həmişə birinci sırada
dururdum və səsimin gücü diqqəti cəlb edirdi. Beləcə, kilsə xorundakı
çıxışlarım musiqiyə marağımı artırdı. Ancaq atam bu həvəsimi dəstəkləmədi. Ailəmiz
ağır şəraitdə yaşayırdı. Ona görə, valideynlərim özümə gələcək üçün faydalı
sənət seçməyimi istəyirdilər. Yeniyetmə ikən atamla mübahisədən sonra evdən
çıxdım. Əlbəttə, həyatım asan olmadı. Qaradərililərə münasibət də fərqli idi.
Yaşamaq uğrunda mübarizəmdə seçdiyim musiqi janrı mənə çox kömək elədi. Hətta
deyərdim ki, bütün həyatımı dəyişdi”.
Riçard evdən ayrılanda 13
yaşı vardı. Küçələrdə sərgərdan dolaşırdı. Günlərin
birində ona sığınacaq verən ağdərili ailə həm də yeniyetməyə gələcək üçün
ümidlər bəxş elədi. Xoşbəxtlikdən, Littl
Riçardın yeni valideynləri musiqi klubuna sahib idilər. Bu, yeniyetmənin ifası
üçün yeni platforma yaratdı. Beləliklə, Riçard yaradıcılıq üçün əsil azadlıq
qazandı. O, əvvəlcə konsertlərin antraktlarında çıxış edirdi. Publika onu
nəinki tanımır, heç o qədər də qəbul etmirdi. Qaradərili ifaçı isə həvəsdən
düşmürdü. Hardasa "ulduz saatı”nın olacağına inanırdı. Məşhurluq isə «Tutti
Frutti» kompozisiyasından sonra onu haqladı və bütün dünyada tanıtdı...
Riçard sərbəst
və dağınıq həyat sürürdü. Narkotik, alkoqol, seks-gecələri həyatının üfüqlərini
bir-birinə qarışdırmışdı. Onu homoseksual adlandırırdılar. Müğənni bunu etiraf
etsə də, 1957-ci ildə Ernestin Harvin adında qadınla evləndi. Övladlığa uşaq da
götürdülər.
Tanrının xəbərdarlığı
1957-ci ilin oktyabrında Littl
Riçard Avstraliyada qastrolda olarkən göydə yanan kometanı görüb onu əlamət
kimi qəbul etdi. O düşündü ki, bu, Tanrının xəbərdarlığıdır - onu düzgün yola
dəvət edir. Müğənni şou-biznesi buraxaraq Tanrıya sığınmağı qərara aldı.
Növbəti gün mətbuat konfransında rok-n-roll fəaliyyətini bitirdiyini və özünü
xristianlığa həsr etdiyini elan etdi.
Şahidlərin sözlərinə görə,
qrupunun saksofonçusu Klifford Berks solistin sözlərinə inanmayaraq hirslə
brilyant qaşlı üzüyünü Sidney limanına tulladı. Qalmaqal qopdu: Cin Vinsentlə
Elis Lesli ilə qastrolların ləğvi promoturlar tərəfindən Riçarda qarşı məhkəmə
iddiaları ilə nəticələndi. Həmin ərəfədə qəribə bir hadisə də baş verdi:
Riçardın qastrolu üçün sifariş edilən təyyarə
okeana düşdü və bütün sərnişinlər həlak oldu. O, bunu yenə də Tanrının
xəbərdarlığı kimi qəbul etdi.
Müğənni Amerikaya qayıdandan
sonra onu əvvəlcədən planlaşdırılan yeni mahnıların səsyazmasına çətinliklə
razı sala bildilər. Bundan sonra o, Alabama ştatında Okvud kollecinə daxil oldu
və təhsilini bitirəndə kilsədə keşiş oldu. Xoşbəxtlikdən, əməkdaşlıq etdiyi
studiyalarla iş vaxtı, çox sayda kompozisiyalar yazılmışdı. Şirkətlər onları
buraxmaqda davam edirdi...
Riçard hesab
edirdi ki, onun musiqi xəzinəsi lazımınca qiymətləndirilməyib və buna görə
ABŞ-ı irqi ayrı-seçkilikdə günahlandırırdı.
Ancaq müğənni irqi fərqləri aradan qaldırmağı bacardığına görə, qürur
duyurdu. "Həmişə düşünürdüm ki, rok və roll irqləri birləşdirir. Mən qara olsam
da, tamaşaçılar buna əhəmiyyət vermədi. Bu, mənim çox xoşuma gəldi” - deyə sənətçi müsahibəsində bildirirdi.
Həyatının qalan hissəsində Littl
Riçard rok-n-rolla kilsə arasında vurnuxdu. 1962-ci ildə o, yenidən böyük
səhnəyə qayıtdı və Avropaya qastrola çıxdı.
Böyük Britaniyadakı açılış
konsertlərində o zaman heç kimə tanış olmayan "The Beatles”, daha sonra "The
Rolling Stones” qrupları çıxış etdi. Həmin vaxt artıq Amerikada yüksəlməyə
başlayan rok-n-rollun ikinci dalğası 1960-cı illərin ortalarında ingilis rokuna
da həyat verdi. Litl Riçardın yaradıcılığı 20-ci əsrin ikinci yarısının
musiqisinə böyük təsir göstərirdi.
1977-ci ildə qardaşının
ölümündən sonra Riçard yüksək narkotik dozasının təsiri ilə yenidən
rok-n-rolldan uzaqlaşdı və kilsədə xidmət etməyə başladı. Amma bu uzun çəkmədi.
1986-cı ildə onun həyatından bəhs edən kitabla bərabər yeni "Dostun həyat yolu”
adlı albomu da işıq üzü gördü. Riçard tez-tez müxtəlif filmlərdə epizodik
rollarda çıxış edir, Elton Conla, Con Bon Covi, Cerri Ki Luis, Solomon Berkl və
digər müğənnilərlə konsertlərdə çıxış edirdi. Amma o, yeni kompozisiyalarını
yazdırmaqdan əl çəkmişdi, təbliğçiliklə məşğul olurdu. 2000-ci ildə musiqiçi haqqında bioqrafik film
ekranlara çıxdı.
Litll Riçard həyatının
sonlarında köhnə kompozisiyalarını oxumaqla kifayətlənirdi. Onun repertuarında
yeni mahnılar nadir hallarda görünürdü. Amma hər çıxışında əvvəlki illərdəki
kimi auditoriyaya enerji bəxş etməyi bacarırdı. Bu, onun illərlə dəyişməyən
ritmlərindən qopan və auditoriyaya sirayət edən güc idi. O, həmçinin artıq
keşiş kimi də işləmirdi. Məşhurların toylarında çıxış edirdi. Rok-n-rollun əfsanəsi gözlərini də musiqi ilə
yumdi: "Mən Tanrıya sığınıram. O, məni qoruyur, səhvlərimi başa salır.
İnsanların musiqimə olan sevgisi isə mənə güc verir. Həyatımda iki ortamı birləşdirməyi
bacardım. Tanrı və musiqinin gücü – bu, musiqiçi üçün də, adi insan üçün də
qüdrətli mənbədir”- deyən əfsanə dünyanı tərk etdi.
Xarici
nəşrlərdən tərcümə etdi
Təranə
Məhərrəmova