Pambıqçılığın inkişafında yeni mərhələ
Martın 26-da
prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə Bərdədə pambıqçılığın inkişafı
məsələlərinə dair respublika müşavirəsi keçirilib, bu sahənin inkişafı ilə
bağlı bir sıra məsələlər müzakirə olunub. Müşavirə çıxış edən ölkə başçısı qeyd
edib ki, 2017-ci ildə pambıqçılığın inkişafı ilə bağlı Dövlət Proqramı qəbul
edilməsi ilə bu işlərlə planlı şəkildə məşğul olmağa başladıq və bu gün gözəl
nəticələr haqqında danışa bilərik: "İki il ərzində Azərbaycanda pambığın
tədarükü 35 min tondan 207 min tona çatmışdır. Yəni, biz iki il ərzində
pambığın yığımını altı dəfə artıra bilmişik. Dövlət xətti ilə böyük həcmdə
müasir texnika alınıb. Dünən mən Bərdədə də texnikanın bir hissəsi ilə tanış
oldum. Bu məqsədlər üçün böyük vəsait ayrılır. Gübrə ilə təminat yaxşılaşır.
Azərbaycan dövləti bu sahəni də demək olar ki, öz üzərinə götürüb, 70 faiz
güzəştlə gübrələr verilir. Bu sahədə əldə edilmiş uğurlara baxmayaraq, biz daha
da ciddi işləməliyik”.
"Pambıqçılıq
əmək tutumlu sahədir, biz pambıqçılığın inkişafı ilə bağlı, eyni zamanda, on minlərlə
yeni iş yeri yaratdıq” deyən dövlət başçısı qeyd edib ki, bütövlükdə son
illərdə pambıqçılıqla məşğul olan insanların sayı 200 minə yaxınlaşır: "Bu
insanların böyük əksəriyyəti işləmirdi, ancaq bu gün işlə təmin olunurlar.
Əlbəttə ki, bu, xüsusən bölgələrdə işsizliyin aradan qaldırılması istiqamətində
çox ciddi sosial sahədir. Mən əvvəlki çıxışlarımda da bunu qeyd etmişəm, bu gün
də qeyd etmək istəyirəm, bizim üçün pambıqçılığın inkişafında əldə edilmiş
nəticələr arasında məhz sosial amil ön plandadır. İş yerlərinin yaradılması
əsas vəzifəmizdir, biz buna da nail ola bilmişik”.
O,
həmçinin bildirib ki, pambıqçılıq çox gəlirli sahədir: "Pambıqçılıq
ixracyönümlü sahədir. İxrac üçün bazarları axtarmağa ehtiyac qalmır, birjalarda
satılır. Pambıqçılıq emal sənayesinə böyük təkan verir. İndi pambıqtəmizləmə
zavodları işləyir. Biz indi özümüz pestisid istehsal edirik. Azərbaycanda heç
vaxt pestisid istehsal olunmurdu. Keçən ildən başlayaraq pestisid istehsal
etməyə başlamışıq. Bu il Sumqayıtda böyük gübrə zavodu fəaliyyətə başlayacaq.
Özümüzü gübrələrlə təmin edəcəyik. Artıq Azərbaycanda suvarma texnikasının
istehsalı təşkil olunub. Bu texnikanın istifadəsi nəticəsində biz məhsuldarlığı
artıra bilərik”.
Prezident
pambıqçılığın iqtisadiyyat üçün faydasından da danışıb: "Görün, pambıqçılığın
ölkə iqtisadiyyatı üçün nə qədər böyük faydası var - ilk növbədə, məşğulluq,
ölkəmizə valyuta gətirir, qeyri-neft sektorunu, qeyri-neft sənayesini inkişaf
etdirir, yerli istehsala təkan verir, nəinki pambıqçılıq rayonlarında, digər
rayonlarda da iş yerləri yaradır. Azərbaycan bu gün pambıqçılıqla bağlı inkişaf
templərinə görə dünyada lider ölkədir. İnanmıram dünyada ikinci ölkə tapılsın
ki, iki il ərzində pambıq tədarükünü altı dəfədən çox artıra bilsin”.
Prezidentİlham
Əliyevqeyd edib ki, bütün bunlara məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində nail
olmuşuq: "Bir daha demək istəyirəm, əgər pambıqçılığa dövlət dəstəyi
göstərilməsəydi, biz buna nail ola bilməzdik, 2015-ci ildə 35 min ton, bu il
bəlkə də 20 min ton pambıq yığılardı-yığılmazdı, bu da bəlli deyil. Beləliklə,
pambıqçılıq tamamilə məhv olub gedəcəkdi. Biz isə buna imkan vermədik. Pambıqçılığı
qoruduq, bərpa etdik və bərpa edəcəyik. Bugünkü müşavirədə həm görülmüş işlərlə
bağlı məlumatlar səslənəcək, həm də görüləcək işlərdən danışacağıq. Qeyd
etməliyəm ki, növbəti illərdə bizim əsas vəzifəmiz məhsuldarlığı artırmaq
olacaq. Çünki keçən ilin təcrübəsi göstərir ki, böyük irəliləyiş var. 2016-cı
ildə təqribən 90 min tona yaxın pambıq yığılmışdı, keçən il 207 min ton.
Baxmayaraq ki, böyük həcmdə məhsul götürmüşük, ancaq hektardan məhsuldarlıq
lazımi səviyyədə deyil. Bərdə rayonunda çox yaxşı səviyyədədir, 26 sentnerdən
çoxdur. Lakin bəzi rayonlarda çox aşağıdır. Bunun səbəbləri təhlil edilir və
edilməlidir ki, buraxılan nöqsanlara gələcəkdə yol verilməsin, məhsuldarlıq
daha da yüksək olsun”.
Bu sahənin
inkişaf etdirilməsinin iqtisadiyyatda hansı irəliləyişlərə şərait yaradacağını
öyrənməyə çalışdıq.
Ölkəyə valyuta daxil olması istehsalı
stimullaşdırır
İqtisadçı ekspert Vüqar Bayramov bildirib
ki, ölkəmiz pambıq istehsalı həcminə görə yaxın illərdə dünyada ilk onluğa
daxil ola bilər: "Bu sahədəki dövlət siyasəti kənd təsərrüfatı ilə yanaşı,
iqtisadiyyatın digər sektorlarının da inkişafı üçün əlverişli zəmin yaradıb.
Pambıqçılığın inkişafı ilə bağlı dövlət siyasətinin gücləndirilməsi məhsul
istehsalının kəskin artmasına səbəb olub. Post-neft dövründə kənd
təsərrüfatında ənənəvi sahələrin dəstəklənməsi yeni iş yerlərinin yaradılmasına
səbəb olmaqla, ölkənin ixrac qabiliyyətinin genişlənməsinə gətirib çıxarıb.
2017-ci ildə 207 min ton pambıq istehsal olunub ki, bu da 2015-ci illə
müqayisədə 6 dəfə çoxdur. Belə ki, 2015-ci ildə Azərbaycanda 35 min ton pambıq
istehsal olunmuşdu. Ölkəmiz pambıq istehsalı həcminə görə yaxın illərdə dünyada
ilk onluğa daxil ola bilər. Eyni zamanda, qlobal ixrac və istehsal
göstəriciləri təsdiqləyir ki, bəzi ölkələr istehsal etdiyi məhsulu daxili emal
üçün, bəziləri ixrac, bir qismi isə hər iki məqsəd üçün istifadə edirlər.
Məsələn, ABŞ istehsal etdiyi 3,7 milyon ton pambığın 87 faizə yaxınını ixrac
edir, Çin isə istehsal etdiyi pambığın, demək olar, hamısını daxili emala
yönəldir. Bu baxımdan Azərbaycanda istehsal edilən pambıq həm ixrac, həm də
daxili tələbin ödənilməsi üçün istifadə oluna bilər ki, bu da ölkəyə valyutanın
daxil olmasına şərait yaratmaqla, yerli istehsalı stimullaşdırmış olacaq”.
Yüngül sənayenin inkişafı, yeni iş yerlərinin
yaradılması
Ekspert
deyir ki, pambıqçılığın inkişafı yüngül sənayenin də dirçəlməsinə şərait
yaradacaq: "Pambıqçılıq ölkəyə daha çox valyutanın daxil olmasına imkan
yaradır. Hazırda pambığın dünya bazarında 1 paundu 86 sentə satılır. Burada
söhbət birinci növ pambıqdan gedir. Bunlar Nyu-York və Liverpul standartlarına
uyğun pambıqdır. Müstəqillik illərində pambığın dünya bazarında qiymətinin
dəyişməsinə diqqət yetirsək, yalnız 2001-ci ildə pambığın 1 paundu 47 sentə
düşüb. 2011-ci ildə isə pambığın 1 paundu 1,58 dollaradək yüksəlib. Son illər
isə orta göstərici 80-90 sent arasında dəyişib. Bu o deməkdir ki, Azərbaycan
pambığı xam mal və eləcə də emal edərək satışa çıxarsa, mövcud istehsalı nəzərə
alsaq, sözügedən məhsulun ixracı ölkəyə təxminən 200 milyon dollardan çox
vəsaitin daxil olmasına imkan verəcək. Bu sahənin inkişafı həm də ona görə
lazımdır ki, pambıqçılıq yüngül sənaye üçün xammaldır. Pambıqçılığın
dirçəldilməsi yüngül sənayenin də inkişafına səbəb olacaq, həmçinin emal
sektorunda da yeni iş yerlərinin yaradılması ilə nəticələnəcək”.
Pambıqçılığın
inkişafı üçün yeni mərhələnin başlanğıcı
Müsahibimiz
vurğuladı ki, müşavirədə qeyd olunduğu kimi, pambıqçılığın inkişafı, eyni
zamanda, regionlarda məşğulluğun gücləndirilməsi baxımdan da vacibdir: "Bu
sahədə artıq 200 minə yaxın iş yeri
yaradılıb. Pambıqçılığın inkişafı gələcəkdə bu sahədə daha çox vətəndaşın
çalışmasına imkan yaradacaq. Bu, regionlarda işsizlik səviyyəsinin
azaldılmasına səbəb olmaqla yanaşı, həmçinin daha çox gəlirin əldə edilməsi
baxımdan da vacibdir. İlkin qiymətləndirmələr göstərir ki, pambıq istehsalının
artırılması yaxın illərdə bu sahədə 300 minə yaxın insanın işlə təmin
olunmasına imkan verəcək. Müşavirədə məhsuldarlığın artırılması da əsas
hədəflərdən biri kimi qiymətləndirildi. Bu, bir tərəfdən əhalinin daha çox
gəlir götürməsinə, digər tərəfdən isə intensiv metod ilə istehsal olunan pambıq
həcminin artırılmasına səbəb olacaq. Yəni, növbəti illərdə pambıq istehsalının
artırılması daha çox məhsuldarlığın yüksəldilməsi hesabına baş verəcək. Bu isə
Azərbaycanda ənənəvi sektor olan pambıqçılığın inkişafı üçün yeni mərhələnin
başlandığını xəbər verir”.
İstehsalı artırmaq kənd təsərrüfatı sahəsində əsas
hədəflərdəndir
Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert
Qadir Bayramlı "Kaspi”yə açıqlamasında bildirib
ki, Azərbaycanın təbii şəraiti, xüsusilə də iqlimi və torpaqları pambıqçılığın
inkişafı üçün olduqca əlverişlidir: "Son dövrlər bu sahənin inkişafına yönəlmiş
tədbirlər həm əkin sahələrinin artmasında, həm də pambıq istehsalında önəmli
rol oynayır. Pambıq istehsalını artırmaq kənd təsərrüfatı sahəsində əsas
hədəflərdən biridir. Amma bu hədəfə çatmaq üçün bir sıra məsələlər öz həllini
tapmalıdır. İlk olaraq suvarma sistemlərinin yenilənməsinə ehtiyac var. Digər
tərəfdən fermerlər istehsalı elə qurmalıdırlar ki, məhsulun əsas hissəsini
sentyabrın sonu, oktyabrın əvvəli yığa bilsinlər. Pambığa yağış dəyəndə
keyfiyyəti xeyli dərəcədə aşağı düşür. Həmçinin aqrotexniki məsələlərə də xüsusi
diqqət ayrılmalı, bu sahədə elmi tədqiqat işləri genişləndirilməlidir.
Azərbaycanda bu sahədə kifayət qədər zəngin təcrübəyə malik mütəxəssislər var
ki, onların təcrübəsindən istifadə olunmalıdır. Emal müəssisələrinin sayı
artırılmalıdır. Orta sahibkarlara emal müəssisələrinin yaradılmasında və bazara
çıxmaqda köməklik göstərilməlidir. Aqrar sığorta tətbiq olunmalıdır. Fermerlərin
problemləri yerində araşdırılıb, həlli yolu tapılmalıdır”.
Pambıq məhsulları brendimizi də
yarada bilərik
Ekspert
deyir ki, pambıq sahələrinin genişləndirilməsi digər əhəmiyyətli əkin sahələrinin azaldılması
hesabına olmamalıdır: "Əgər indiki pambıq sahələri bir az genişləndirilərsə,
intensiv təsərrüfata keçməklə məhsuldarlığı artırmaq olar. Bu zaman həm yerli
tələbatı ödəməyə, həm də xaricə ixrac etməyə imkan yaranacaq. Amma pambıq
sahələrinin plansız genişləndirilməsi kənd təsərrüfatı üçün əhəmiyyətə malik
olan digər bitkilərin əkin sahələrinin azalmasına səbəb ola bilər. Bunun üçün
də planlı və məqsədyönlü şəkildə çalışmaq lazımdır. Qeyd etdiklərimiz həyata
keçirilərsə, ölkəmizdə həm pambıq, həm də pambıqdan hazırlanan məhsulların
istehsalını artırmaq mümkündür. Həmçinin öz pambıq məhsulları brendimizi də
yarada bilərik”.
Günel
Azadə