MİNİATÜRÜN GƏNCLİYİ
Hələ orta əsrlərdə yaranan və
Şərq, o cümlədən də, Azərbaycan təsviri və tətbiqi sənətində ortaq ifadə
vasitəsi kimi mövcud olan miniatür üslubunun zamanın axarında duyulası
evolyusiyaya uğraması danılmazdır. Etiraf edək ki, XX əsrin ilk və son
qərinələrində əski bədii ənənəyə rəssamlarımızın müxtəlif nəsilləri yaradıcı
münasibət göstərməyə səy göstərsələr də, onların məlum üsluba ənənə və
müasirlik həlli kontekstində yanaşa bilməmələri üzündən göstərdikləri
təşəbbüslər arzulanan nəticəni verməmişdi.
Ölkəmizin müstəqillik
qazanmasından sonra təsviri sənət məkanında yenidən miniatür ənənələrinin
dirçəldilməsinə yeni təşəbbüslər göstərildi. 2008 və 2010-cu illərdə təşkil
olunan "Şərqdən-Şərqə” sərgilərinin iştirakçıları ilə yanaşı ayrı-ayrı
rəssamların da münasibəti göstərdi ki, onlar öz yaradıcı potensialını bu sahədə
yeni və özünəməxsus bədii tutumda ifadə etməyə qadirdirlər. Belə yaradıcılardan
biri də ilk əsərləri ilə sənətsevərlərin rəğbətini qazanan Günay Mehdizadə
olmuşdur...
Əslində, onun rəssamlar üçün
o qədər də ənənəvi olmayan yaradıcılıq bioqrafiyası kimlərəsə çox qəribə və
təzadlı da görünə bilər. Əgər təsviri sənət sahəsində professional təhsil
almayan və ixtisasca kompüter mütəxəssisi olan Günayın rəssamlığa meyl
göstərməsi bu təzadın yarısıdırsa, onun çoxları kimi müasir texnikanın bədii
imkanları əsasında kompüter qrafikası nümunələri yaratmaq əvəzinə, rəngkarlığın
klassik ifadə formalarına müraciət etməsi bu qəribəliyin digər və çox önəmli
hissəsidir. Özü də əgər Günay çoxlarına kimi ənənəvi bir yaradıcılıq-bədii
ifadə yolu seçsəydi, yəqin ki, əsərləri başqalarından fərqlənməz və bir o qədər
diqqət çəkməzdi. Bu mənada onun qədim milli mənəvi qaynaqlarımıza diqqəti və
onlara yaradıcı və özünəməxsus yanaşması nəticə etibarilə yeni bədii-estetik
tutumlu olmuşdur.
Qənaətimizcə, bu prosesdə onun
yaradıcılığı boyu miniatür ənənələrini improvizə etməklə öz dəst-xəttini tapmış
görkəmli fırça ustası, respublikanın əməkdar rəssamı Bəyim Hacıyevadan dərs
almasının önəmli rolu olmuşdur. 2006-cı ildən sonrakı müxtəlif respublika
sərgilərində davamlı iştirakının dəyərləndirilməsi və onun Azərbaycan Rəssamlar
İttifaqına üzvlüyə qəbul edilməsi də Günay Mehdizadənin yenicə gerçəkləşməyə
başlayan bədii axtarışlarına rəsmi dəstəyin ifadəsi hesab etmək olar...
Bu yerdə deyək ki, qədim
miniatürlərlə anım bəxş edən əsərlər yaratmaq hər bir rəssamdan milli
bədii-fəlsəfi dəyərlərimizə və Şərq və müsəlman mədəniyyətinə dərin bələdçilik
tələb edir. İndiki durumda Günay Mehdizadənin müxtəlif mövzulu əsərlərində həmin
əski ənənələrə yaxınlıq, onların müasir təfsirinə meyl duyulur.
Ən maraqlısı gənc rəssamın
cəmisi-altı-yeddi ili əhatə edən yaradıcılığında öz bədii axtarışlarını
yeni-yeni bədii keyfiyyətlərlə zənginləşdirməsidir. Belə ki, əgər o, miniatür
üslubuna tapınan axtarışlarında əvvəlcə formaların daha bütövlüyünə, rənglərin dekorativ-lakonik
biçiminə meylli idisə, sonrakı dövr əsərlərində o, bu bədii keyfiyyətləri
forma-biçimin "paralanmış” hissələrinin məcmusunun yaratdığı bədii-estetik
tutumun təsirliliyinə nail olmuşdur.
Bunu həm birinci mərhələnin
ifadəsi olan "Ailə”, "Nənə”, "Qonşular”, "Məhsul bayramı”, "Mahnı”, "Nar nağılı”,
"Küpələr”, "Novruz”, "Rəqs”, "Mis qablar” və "Gənclik” lövhələrində, həm də
"Qırmızı ağaclar”, "Meyvələrlə natürmort”, ”Güllər”, "Güldanla natürmort”, "Nar
və ağ kuzələr”, "Qədim qablar”, Milli qablarla avtoportret” və s. əsərlərində
müşahidə etmək mümkündür...
Bu il qardaşlaşmış İzmir və
Bakı şəhərlərində Azərbaycanın "Respublika” və "Müstəqillik” günlərində baş
tutan "Rənglərin qardaşlığı” sərgisi rəssamın davamlı olaraq apardığı
axtarışlarına əyani baxış oldu. Həm Türkiyə, həm də sənətsevərləri, eləcə də
daha tələbkar həmkarları onun yaratdıqlarının timsalında miniatürün "gəncləşən”
və bu halda əski təravətini itirməyən bədii improvizələrinə şahidlik etdilər.
İzmirdə onun "Azərbaycan
qardaşlıq və iş birliyi dərnəyi”nin fəxri üzvü seçilməsi, onun sənət uğurları
ilə yanaşı həm də son illərdə Türkiyə və Azərbaycan arasında "mənəvi körpü”
rolunu oynamasının dəyərləndirilməsi kimi qəbul olundu. Onun Türkiyə
Respublikasının qurucusu Atatürkə həsr etdiyi portretin bu gün görkəmli dövlət
xadiminin Ankaradakı ev-muzeyində sərgilənən yeganə rəssamlıq əsəri olması da
ilk növbədə azərbaycanlı yaradıcının istedadına olan rəğbətin ifadəsidir.
Bakı sərgisinin kuratoru olan
Günay xanım gördüyü müxtəlif səpgili maraqlı işlərlə həm də yaxşı təşkilatçı
olduğunu da təsdiqlədi. İki qardaş ölkə rəssamlarının birgə sərgisi ərəfəsində
onun əsərlərinin miniatürün dünəninə və bu gününə həsr olunmuş məruzə fonunda
Türkiyənin Azərbaycandakı səfirliyində nümayişi də "Rənglərin qardaşlığı”nın
yaddaqalan hadisələrindən oldu...
Günay Mehdizadənin ərsəyə
gətirdiyi bədii nümunələri dəyərləndirməli olsaq, öncə onlarda müəllifin rənglərin
təsirliliyini bütün tutumu ilə göstərmək bacarığının mövcudluğunu qeyd
etməliyik. Belə ki, o, insan, təbiət və təbii nemətlərin bədii görkəm almasında
istifadə etdiyi nikbin rənglərin ən müxtəlif çalarlarının belə əsərin ümumi
ruhuna qata biləcəyi ovqatı arzulanan tutumda göstərməyə nail olmuşdur. Bunun
tamaşaçıda duyğulandırıcı ruh yaratması kifayət qədər görünəndir. Təbii ki,
gənc rəssam bu prosesdə avropalılar kimi kolorit bütövlüyü əvəzinə, qədim
miniatürçü sələfləri kimi rənglərin harmoniyasını əldə etməyə çalışmışdır. Odur
ki, "ilahi nuru”na bələnmiş gerçəklik təəssüratı yaradan bədii görüntülər
qeyri-adi dərəcədə cəlbedici və təsirli görünürlər...
Mövzu seçimindən tutmuş
onların bədii şərhinə kimi milli dəyərlərimizə tapındığını sərgiləməkdə davam
edən Günay Mehdizadə müxtəlif ovqatlı bu əsərlərində – yığcam detallardan
təşkil olunmuş kompozisiyalarında onu koloritli adət-ənənələrimizin, zəngin
etnoqrafiyamızın və geyim mədəniyyətimizin bilicisi kimi görürük. İstedadlı
fırça ustasının rənglərin harmoniyasını uğurla ovqat ifadəsinə yönəldə
bilməsini də onun qədim ənənələrə yaradıcı münasibətinin nəticəsi saymaq olar.
Sonda deyək ki, yaradıcılıq
axtarışlarında davamlı mövqe nümayiş etdirən rəssam ərsəyə gətirdiyi əsərlərlə
həm real-gerçəkçi, həm də qədim bədii ənənələrin ifadə imkanlarının
nəhayətsizliyini nümayiş etdirməyə nail olmuşdur. Düşünürük ki, haqqında söz
açdığımız əsərləri hər bir yaradıcını sayagəlməz sınaqlara çəkən sənət yolunda
onun uğurlu gələcəyinə zəmanət verən yaddaqalan nümunələrdir. İnanmaq istərdik
ki, Günay xanımın adı çox tezliklə sənətsevərlərin sərgi salonlarında
arayacaqları imzaya çevriləcəkdir. Bunun üçünsə qədim miniatürə "gənclik
təravəti” verən rəssamın yaradıcılıq potensialı kifayət qədərdir...
Ziyadxan Əliyev