Bakı 22°C
Ədəbiyyat həyatdan niyə maraqlıdır?
Mən üç ay
özümü azadlıqdan məhrum edib evdə kitablarla vaxt keçirəndə tez-tez bu sualı
düşünürdüm: "Ədəbiyyatmı daha maraqlıdır, yoxsa həyat?”
Düz üç ay
həyatdan qopdum. Balaca, birotaqlı evimizdə kitablarla yatdım, kitablarla
durdum. Gecəmi gündüzümə qatdım. Yalnız yemək və siqaret fasilələrində
pəncərədən həyata baxa bilirdim. Qazanı qaynadıb özümə yemək bişirəndə
xəyalımda oxuduğum kitabların qəhrəmanları və yaradacağım əsərlər dolaşırdı.
Pəncərədən
görünən həyatla maraqlanırsınızsa... Darıxdırıcı idi... Elə hey maşınlar
elədən-belə, belədən elə şütüyür, fikirli, qayğılı, tələsən adamlar gözə
dəyirdi. Bir də ağaclar vardı, təbii. Hərdən küləyin toxunuşuyla ayılıb
saçlarına düzəliş verən ağaclar.
Otağımda
gözlərim yalnız kitabları görürdü. Başqa əşyaları qaranlıq udmuşdu elə bil.
Mənə oxşayan bir adam da peyda olmuşdu. İlk gecə qorxmuşdum ondan. Yerimdən dik
atılmış, bərkdən qışqırmışdım. Ağzımdan tutub sakitcə demişdi:
– Mən
sənəm. Niyə özündən qorxursan ki?
Bir stəkan
su içib özümə gələndə qarşımdakı adamla artıq söhbət edirdim:
– Bilirsən
ki, gələcəkdən, hər şeydən qorxuram. Narahatam.
– Bilirəm.
Ona görə də ədəbiyyata sığınmısan.
Çoxdandır
beynimi deşən sualı ona verdim:
– Ədəbiyyat
həyatdan daha maraqlıdır?
–
Əlbəttə... – çox əmin halda dedi və stula yayxanıb siqaret yandırdı.
– Evin
içində çəkmə... Bacım görsə...
– Bax...
Ədəbiyyatda bu yoxdu. Həyat qadağalar və çərçivələrlə doludur. Ədəbiyyat isə
azadlıqdır. Ucsuz-bucaqsız azlığın içində xoşbəxtcəsinə yaşamaqdır.
–
Ucsuz-bucaqsız azlıq... Hə... Biz çox azıq. Hərdən mənə elə gəlir ki, adamlar
niyə ədəbiyyatın varlığından xəbərsizdir. Bəlkə onlar xoşbəxtdirlər deyə. Biz
bədbəxtikmi? Ədəbiyyata dəyən adamlar bədbəxtdirmi?
– Xoşbəxt
bədbəxtlərdi. Bir anlamı var bu bədbəxtliyin. Yoxsa ki, mənasız bir xoşbəxtlik
kimin nəyinə lazımdır?
– Haqlısan.
Pamuk nə deyir? Həyatdan daha təəccüblü heç nə ola bilməz. Bircə yazıdan başqa.
Yəni ədəbiyyatdan.
– Lyosa
bundan yekə bir yazı yazıb. Ədəbiyyatsız dünya. Prust da deyir ki, əvvəl-axır
aydınlığa, gün işığına qovuşan, bütövlükdə yaşanmış yeganə gerçək həyat
ədəbiyyatdır.
Mən üç ay
kitablarla özümü həbsə atdım. Və bu üç ay ərzində çox kitablar oxudum, bu
adamla çoxluca söhbətlər etdim. Başa düşdüm ki, ədəbiyyat insana insan olduğunu
xatırladan sənətdir. Bizi xəyallarımıza bir az daha yaxınlaşdıran sənət. Sən bu
dünyadan narazısan, hər şey sənin xəyalında daha gözəldir. Bu xəyalı sənə
ədəbiyyat verir. O dünyada istədiyin kimi yaşayırsan.
Sözlə mutlu
olmaq. Bu nə deməkdir?
"Buna bax,
bir cümləyə görə hoppanıb-düşür”. Görəsən, kənardan bizə baxıb bunları deyən və
əlini-əlinə vurub şaqqanaq çəkən adamlar varmı?
Üç aydan
sonra həyata qayıtdım. İçimdə daşıya bilməyəcəyim sayda kitab, üzüm tüklü,
saçlarım süpürgə kimi uzanmış – güzgüdəki əksimin mənə oxuduğu şeirdən bir
parça... Qapını açıb çölə çıxdım, həyata ayaq basdım.
Maşınlar...
İşıqforlar... Marketlər... Adamlar... Ağaclar...
Dostumun
dediyi sözlər qulağımı sığalladı:
–
Adamlardan bezəndə ağaclara sarıl.
Ağaclardan
birini qucaqlayıb xəyal qurdum. Yazacağım həyat. Əslində biz yaşamadıqlarımızın
qisasını yazmaqla çıxmırıqmı? Məsələn, mən həyatda edə bilmədiklərimi yazıda
eləyirəm. Yazı mənim üçün futbol meydançası kimidir. Və bu meydançada özümü
Messi kimi hiss edirəm. Sözləri top kimi oynatmaqdan xoşum gəlir.
– Neynirsən?
– Sən
kimsən? – gözlərim qapalıydı deyə kimin gəldiyini bilmədim.
– Ala
dəlisən sən? Aç gözlərini. Mənəm. Məhlə uşağı. Namiq.
– Vay,
Namiq. Necəsən, qardaş?
Əl tutub
görüşdük. Qardaş gözlərini rentgen şuası kimi üzərimdə gəzdirib şaşqın-şaşqın
mənə tamaşa elədi.
– Nolub
sənə? Xəstələnmisən? – ciddi-ciddi soruşdu.
– Yox... –
onu başımdan eləmək və xəyali dünyama qayıtmaq istəyirdim.
– Qaqa,
gedək çay içək...
Onu yoxa
çıxardım. Ağlınıza başqa bir şey gəlməsin. Birdən hər şey gözlərimdə ağ kağız
kimi göründü. Mən dünyanı böyük bir mətn kimi qavradım. Qabağımda ağ kağız
yazmağa başladım. Hələ də yazıram... Yazmaq o qədər böyük xoşbəxtlikdi. Yazmaq
mənim tənhalıq ərazim...
Ayxan Ayvaz
