Dahi ilə bir evdə yaşamaq asan deyil
Axır zamanlar
görkəmli rejissor Georgi Daneliyanın özünü pis hiss etməsi barədə söz-söhbətlər
dolaşır. Guya dostlarından birinə «Yanıma tez-tez gəl, bəlkə bir daha… görüşmədik!»
deyib. Rejissor xəstəxanada yerləşdirilsə də, zarafatından və optimistliyindən
qalmır. Axı tamaşaçılar çoxdandır ki, səbirsizliklə onun fantastik-satirik
komediyanın motivləri əsasında çəkilmiş animasiya filmini - «Ku!
Kin-dza-dza-dza»nın nə vaxt ekranlara çıxacağını gözləyirlər.
Georqi
Daneliya hamının maraqla baxdığı «Mimino», «Afoniya» filmlərinin rejissorudur.
O, çəkdiyi filmlərdə mehribanlıq və insaniyyəti qiymətləndirir. Son vaxtlar
filmlər çəkməsə də, yaradıcılığının vaxtilə Sovet İttifaqında dönüş yaratması
hamının yadındadır. Şəxsi həyatı isə hələ də bu haqda danışmaq istəmədiyi çoxlu
suallar doğurmaqda davam edir.
Atası
mühəndis idi. Anası Mariya Anjaparidze film çəkilişlərində çalışırdı. «Mosflim»də
işlədiyi müddətdə bir neçə qısametrajlı film çəkmiş və Stalin mükafatına layiq
görülmüşdü. Yəqin ki, kinoya olan sevgi
və maraq Georgiyə ana xəttindən keçmişdi. Onun dayısı Mixail Çaureli teatr və
kino rejissoru idi. Dayısı qızı Sofiko Çaureli və xalası da aktrisa idi. Moskva
Memarlıq İnstitutunu bitirdikdən və bir il memar işlədikdən sonra Daneliya bu
peşənin ona aid olmadığını anladı və «Mosfilm»də rejissorluq kurslarına daxil
oldu. Bu müddət ərzində evlənməyə və bircə ildən sonra isə boşanmağa vaxt tapdı.
Daneliyanın
birinci həyat yoldaşı tikinti nazirinin qızı İrina Ginzburq olmuşdu. Şəxsi həyatından
danışmağı sevməyən rejissor indi bu nikah barədə düşünmək belə istəmir. O,
birinci həyat yoldaşı kimi tamamilə başqa bir qadının adını çəkir. Onlar «Əzablı
yollarla» filminin çəkilişlərində tanış olmuşdular. Təzəcə rejissorluq kursunu
bitirən gənc aktrisa Lyubov Sokolovaya vuruldu. Qadın ondan 9 yaş böyük idi.
Leninqrad mühasirəsi zamanı Sokolova həyat yoldaşını və oğlunu itirmişdi və bu,
onun ürəyində ağır yük olaraq qalmışdı. Ancaq Daneliyanın sevgisindən imtina
etmədi. Onlar 30 il birlikdə yaşadılar. 38 yaşlı Sokolova bu nikahdan oğlu
Nikolayı dünyaya gətirdi. Bu illər rejissor Daneliyanın həyatında qızıl illərə
çevrildi. Onun «Seryoja», «Moskvada addımlayıram», «Qəm etməyin» «Afoniya»,
«Mimino» filmləri sovet kinosunun klassikasına çevrildi.
Georgi
Sokolova ilə rəsmi nikah bağlamamışdı: «Biz bir-birimizi sevdik. Amma sevgi
keçici olurmuş» - deyə Daneliya müsahibələrinin birində söyləmişdi. Qadın Daneliyanı
1984-cü ildə tərk etdi. Bundan bir neçə gün sonra isə yeganə oğulları Nikolay
faciəli surətdə həlak oldu. Lyubov Sokolova bu hadisəni heç cür unuda bilmədi.
Bir neçə ildən sonra o da dünyasını dəyişdi.
Rejissor
həyatında olub-keçənlər haqqında danışmağı o qədər də sevmir. Xəstəliyi ilə
bağlı yaxınlaşan jurnalistlərlə söhbətdən də nəzakətlə imtina edir. Sənətkar
hazırkı həyat yoldaşı Qalina Yurkova-Daneliya ilə birlikdə artıq 26 ildir ki,
yaşayır. Qalina Daneliyanın ilk nikahından olan oğlu Kirili də tərbiyə edib:
"Georgi Nikolayeviç artıq neçə illərdir ki, ciyər xəstəliyindən əzab çəkir. O,
çətinliklə nəfəs alır, axı, onun ciyərlərinin cəmi 15 faizi işləyir”- deyə
Qalina Daneliya deyir.
O,
işsiz yaşaya bilmir
- Belə
görünür ki, ciddi xəstəlikdir. Axı, hələ keçən ilin martında onun ciyərləri 18
faiz işləyirdi.
- Həkimlər əsas səbəbi siqaret çəkməyində görürlər.
Ancaq Georgi Nikolayeviçin hələ uşaqlıqdan ciyərlərində problemləri var idi – gəncliyində
o, vərəm xəstəliyinə tutulmuşdu. Gəncliyində Daneliya gündə üç qutu siqaret çəkərdi.
Bütün bunlar ciyərlərinə təsir edib və o, boğulmağa başlamışdı. Rejissor
siqaret çəkməyi tərgidə bildi, lakin artıq sağlamlığı əldən getmişdi. Cavan
yaşlarında Georgi Nikolayeviç hətta kliniki ölüm keçirmişdi. Çiyni bərk
ağrımağa başlayanda o, xəstəxanaya müraciət etmişdi. Həkimlər səhvən ciyər xərçəngi
diaqnozunu qoymuşdular. Sonradan məlum oldu ki, problem öd kisəsində imiş. Məlum
oldu ki, peritonitdir (qarın pərdəsinin iltihabı). Bu da ürəyinin işləməsinə
mane olur. Ürəyi bir neçə dəqiqəliyinə dayanıb. Həkimlər məşhur pasiyentlərini
qurtara biliblər.
- Qalina İvanovna, bəs belə ciddi xəstəliklə Georqi
Daneliya işləməyə necə müvəffəq olur?
- O,
işsiz yaşaya bilmir. Onun aydın düşüncələri var. Bədii filmlər çəkmək fiziki olaraq
ona çətindir. Animasiya çəkmək isə üç dəfə ağırdır, lakin o sənətkarlarla birgə
özü də kompyuter qarşısında əyləşir. Layihəyə görə çox fikir çəkir.
- Cizgi filmi bədii filmin motivləri əsasında çəkilir.
Məzmun eynidirmi?
- Yox,
animasiya və tammetrajlı film olan «Kin-Dza-dza!»nın süjet xətləri tamamilə fərqlidir.
Tamaşaçılar tezliklə bu filmi izləyə bilərlər. Cizgi filmi bədii filmlə demək
olar ki, eyni məzmunludur. Bununla belə, bəzi fərqlər də var. Filmin iki əsas qəhrəmanı
dəyişdirilib. Ancaq hətta, həyəcanverici iş üçün belə, bütün günü kompyuter
arxasında oturmaq rejissor üçün çox çətindir. Danielyanın evdə və işdə nəfəs
almaq üçün iki böyük oksigen aparatı var. O, küçəyə çıxarkən özü ilə birlikdə 4
kiloqram ağırlığında nəfəs cihazını götürməyə məcburdur. Təəssüf ki, Georgi
Nikolayeviç yeni filminə görə sağlamlığına daha az fikir verir.
«Çox gözəl, yaşayın...»
- Qeorqiy Nikolayeviç sizə evlənmək təklifini necə
etdi?
- Bir dəfə
mənə yaxınlaşıb: «Yeri gəlmişkən, bu, mənim ülgücüm, bu, mənim əmək haqqımdır.
Səninlə yaşamağı planlaşdırıram» - dedi. Yüngülcə təəccüblənib cavab verdim:
«Çox gözəl, yaşayın...» Bir az keçdikdən sonra isə o mənə anasından ona miras
qalmış gümüş üzük bağışladı.
- Düşünürəm ki, bir gürcü üçün bu, məhəbbətin ən
yüksək təzahürüdür…
- Bəli, bir qafqazlı üçün ana hər şeydir. O, bu
təklifi mənə liftdə etdi: «Yeri gəlmişkən, sizə evlənmək təklifini etmək
yadımdan çıxdı: mənimlə evlənərsənmi?» (gülür). Əslində hər şey asan deyildi. Mənzildə
onun ikinci həyat yoldaşı, onların oğlu və Lyubov Sokolova Kolka yaşayırdı. Biz
onlarla dostlaşdıq. Birlikdə universitetdə təhsil aldıq. Bir dəfə Georgi
Nikolayeviç Sokolovaya dedi: «Məni bağışla, mən aşiq oldum». Kolka əlavə etdi:
«Ana, üzülmə, Qalka yaxşı qadındır! Atama yaxşı olacaq». Lyuba yalnız bunları
dedi: «Sən axmaqsan, axmaq…» sonra ağlamağa başladı. Qadın öz mənzilinə, Kolya
mənim bir otaqlı mənzilimə köçdü.
Mən evdə
iki kişi ilə qaldım – Georginin atası və Nikolayeviçlə.
- Gürcü yeməklərinin necə bişirildiyini öyrənmək məcburiyyətində
qaldınız?
- Öyrənməyə
ehtiyac yox idi. Mən elə təbiətən hər şeyi bacarıram. Əslində Georgi
Nikolvyeviçə bu lazım deyildi: xaçapurini saymasaq, onun sevdiyi başqa yeməklər
gürcü yeməkləri deyildi. Məsələn, o, kələm dolmasını tez-tez bişirtdirərdi
(gülür). Daneliya faktiki olaraq Gürcüstanda yaşamamışdı. Vaxtı ilə onun anası
Gürcüstana uşağını dünyaya gətirmək üçün getmişdi. Bir müddət sonra isə
Moskvaya geri dönmüşdülər.
Daneliyanın ad günü
- Qalina İvanovna, Georqi Nikolayeviçin
85 illiyini necə qeyd etdiniz?
- Evdə
qeyd etdik. Əvvəllər həmişə «U Pirosmani» restoranında qeyd edirdik. Restoranın
sahibi Tornike həmişə hədiyyə olaraq stolu bəzəyər, gürcü ansamblını dəvət edərdi.
Bu dəfə Daneliya qərara aldı ki, məclisdə yalnız qohumları olacaq, biz də onu dəstəklədik.
Ancaq yenə də bir çox adamlar onu təbrik etmək istədi. Adəti üzrə qapının zəngi
dayanmırdı. Tez-tez Daneilya ilə şəkil çəkdirmək və ya imza almaq üçün gələn kənar
insanlar olur. Tanışları ailələri, uşaqları ilə gəldilər, məclis lap zənci
toyuna bənzəyirdi (gülür).Daha
sonra Nikita Mixalkov, Lonya Yarmolnik, Andrey Malaxov, Polina Kutepova gəldi.
Vətənpərvər oğlu Kirill qəşəng stol bəzədi: bir metr uzunluğunda nərə balığı gətirdi
və qonaqlara məmnuniyyətlə xidmət etdi.
- Yadınızda qalan, orijinallığı ilə xatırlanan hədiyyələr
var idimi?
- Hədiyyələr
çox idi, özü də hamısı lazımlı. Məsələn, qulaqcıq, televizor, tozsoran...
Moskva şəhər administrasiyasının rəhbəri Müqəddəs Georginin şəkli əks olunmuş
serviz göndərmişdi. Bir də bir-birindən gözəl buketlər çox idi. Qapıçı qadın
çiçəklər içində oturmuşdu. Qonşularımız isə çox sevinirdilər ki, Daneliyanın
yubileyidir.
- Georqi Nikolayeviç üçün hökumət dairələrində
görünmək vacibdir?
- O,
ictimaiyyətə qarışmayan şəxsdir. Müsahibə vermir, özü haqqında artıq hər ºeyin
kitablarda (keçən mövsüm onun artıq üçüncü kitabı «Pişik getdi, təbəssümü isə
qaldı») yazıldığını düşünür. Ancaq onun unudulmadığına görə nə qədər xoşbəxt
olduğunu gördüm. Zənglər səhər səkkizin yarısından vurulmağa başladı. Georqi
Nikolayeviç cavab verməyə macal tapmırdı.İlk xəbər
Aleksandr Lukaşenkodan gəldi. Daha sonra Vladimir Vladimiroviç Putin və Dmitri
Anatolyeviç Medvedyev təbrik etdilər. Patriarx Kiril isə Daneliayaya orden təqdim
etdi.
- Siz yoldaşınızla pişik saxlamaq həvəskarısınız.
Hazırda da pişiklər sizinlə yaşayır?
- İki
yerli pişiyimiz – Şket və Afoniya artıq ölüb. Yenidən bir pişik götürmüşük. Mən
onu Şket-Afonya və ya Basik adlandırıram. Lakin biz daha onu belə
adlandırmayacağıq, çünki biz Oleq Basilaşvilini bu ləqəblə çağırırıq.
- Siz 30 ildən artıqdır ki, birlikdəsiniz və
bir-birinizə alışmısınız. Bir qadın həyatını ərinin mənafeyinə görə qurmalıdır,
xüsusilə əgər həmin şəxs yaradıcı adam və geniş tanınmış rejissordursa...
- Georgi
Nikolayeviç yalnız onunla işləməyimi istəyirdi. Yeri gəlmişkən, Bondarçuk
Skobsevaya ikinci rejissorlarla çəkilməyə icazə vermirdi, bu, yalnız Daneliya
üçün istisna idi.Mən cəhd etmək qərarına gəldim və «Kin-Dza-Dza» filmi üçün ikinci rejissor olan həyat yoldaşımın yanına gəldim, amma tezliklə birlikdə işləyə bilməyəcəyimizi başa düşdüm – Daneliya kinoda çox avtoritar idi. Georqi Nikolayeviç məni buraxdı və əlavə olaraq,
Sergey Bodrovla birlikdə «Fransuz» filmimin ssenarisini yazmağa razılıq verdi. Bir
dahi ilə yaşamaq asan deyil! Amma Daneliya çox ağıllı insandır. Məsələn, biz
heç vaxt mübahisə etmirdik. Təsəvvür edin, bütün həyatımız boyu – heç vaxt!
Deyinəcəyimi başa düşən kimi ayağa durub evdən çıxırdı. Bir qədər sonra gəlir:
«Hə, nədir, sakitləşdin?» Bu sözlərdən sonra hər ikimiz gülürdük.
Təranə Məhərrəmova