Avropa “cənub qalasını” itirir?
Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) Strasburqda keçirilən
yaz sessiyasının plenar iclasında Türkiyədə konstitusiya referendumundan sonra
ölkə üzrə məruzəçilərin hazırladıqları hesabatla Ankara monitorinq mərhələsinə
qaytarılıb. Təbii ki, AŞ PA-nın bu qərarı Türkiyənin siyasi elitası və ictimaiyyəti
tərəfindən hiddətlə qarşılanıb. Hətta Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi bəyan edib
ki, bu addım əməkdaşlıq və dialoq ruhuna tamamilə ziddir və yaranmış vəziyyət
AŞPA ilə münasibətlərə yenidən baxmağa məcbur edir. Bu kimi fikirlər eyni ilə
digər türkiyəli rəsmilər və prezident Ərdoğan tərəfindən də səsləndirilib.
Qeyd edək ki, Avropa qurumları tərəfindən Türkiyəyə qarşı ədalətsiz
mövqe nümayiş etdirilməsi birinci dəfə deyil. AŞPA-nın son qərarı isə Türkiyəni
Avropa institutlarından uzaqlaşdırmağa yönəlib. Belə olan halda, Avropa
Türkiyəni itirməklə nə qazanacaq?
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Milli Dirçəliş Hərəkatı Partiyasının sədri, millət vəkili Fərəc Quliyev bildirib ki, Türkiyənin
Avropadakı qurumlardan uzaqlaşması Avropaya heç nə qazandırmayacaq: "Türkiyə
Avropadan nə qədər asılıdırsa, Avropa da eyni zamanda Türkiyədən asılıdır.
Avropa ilə ticarət dövriyyəsində Türkiyənin böyük rolu var. Eyni zamanda, NATO
çərçivəsində Türkiyəni "cənub qalası” adlandırırlar. Avropanın enerji
təhlükəsizliyində tranzit olaraq Türkiyədən istifadə olunur. Bu siyahını bir az
da genişləndirmək olar. Belə olan halda, qardaş ölkəyə bu münasibət qərəzlidir
və həm də təsadüfi deyil. Çünki illər öncə Almaniya kansleri Angela Merkel
deyirdi ki, Avropa İttifaqı bir xristian klubudur və Türkiyəni burada görmək
istəmirik. Göründüyü kimi, bu qərəzli münasibətdir. Amma hesab edirəm ki,
Türkiyənin də ağıllı şəkildə adekvat addımlar atmaq imkanı var. Dəfələrlə
təklif etmişəm ki, bu kimi qərəzli münasibətlərdən sonra Türkiyə, Azərbaycan və
bütün türk dövlətləri "Türk evi”nin qurulmasını təmin etməlidirlər. Çünki
"Avropa evi” yunan fəlsəfəsinə və xristian ənənələrinə söykənir. Biz isə türk
və İslam ənənələrinə söykənən öz "ev”imizi qurmalıyıq. İqtisadi, mədəni
əlaqələri də siyasi-hərbi müstəviyə keçirməyimiz lazımdır. Belə olarsa, bu,
Avropa İttifaqına alternativ olar və düşmənçilik olmaz. Onlarla əməkdaşlıq edərik,
amma Avropanın qapılarını döyməyə dəyməz”.
F.Quliyev əlavə edib ki, Türkiyədəki referendum xalqın iradəsidir:
"Bunun nəyə təsir edib-etməyəcəyini başqa xalqlar müəyyənləşdirə bilməz. Bir
xalq öz iradəsini ortaya qoyursa, necə yaşamaq, hansı sistemdə yaşamaq
istəyirsə, bunu özü müəyyənləşdirir. Xalqın iradəsi ifadə edilirsə, hər kəs
buna hörmət etməlidir, müdaxilə etməli deyil. AŞPA-nın çıxardığı qərarda bu
səbəb varsa belə, Avropa yanlış davranır”.
Politoloq Natiq Miri bildirib ki,
Türkiyənin Avropa strukturlarından çıxması Avropa-Türkiyə arasındakı
münasibətlərə, əməkdaşlığa çox ciddi zərbə vuracaq: "Bundan Türkiyə, eyni
zamanda Avropa dünyası itirəcək. Bu həm iqtisadi, geosiyasi, həm də hərbi
təhlükəsizlik baxımından belədir. Təsəvvür edin ki, Qərb dünyasının cənub
sərhədlərini qoruyan tək güc Türkiyədir. Əgər bu gün Türkiyə NATO-dan, Avropa
strukturlarından çıxarsa, yeni münasibətlər sistemi yaratmaqla digər dünya
dövlətləri ilə əlaqələr qurularsa, bu, Avropa dünyasına nə qazandıracaq? Çünki
Türkiyəni bu regionda, xüsusilə Avrasiyanın göbəyində əvəz edə biləcək ikinci
bir dövlət, güc mərkəzi yoxdur. Ona görə də nəzərə almaq lazımdır ki, bu gün
Yaxın Şərqdə yaşanan humanitar faciənin qarşısını alan yeganə dövlət
Türkiyədir. Bu gün Türkiyə əlini çəkərsə, əmin olun ki, milyonlarla qaçqın
Avropa ölkələrinin sərhəd qapılarını döyəcləməyə başlayacaq ki, bu da az bir
zamanda Avropanın siyasi idarəetmə sistemini iflic edə bilər. Bu da bütövlükdə vahid
iqtisadi-siyasi məkan olan Avropa İttifaqının dağılması ilə nəticələnər. Çünki
artıq Avropanın özündə bir mərkəzdənqaçma meyilləri var. Bunu da İngiltərənin
timsalında görürük. İkinci belə dövlət Türkiyə olarsa, bu da dağılmanın bir
stimulu olar və Avropanın parçalanmasına gətirib çıxarar. Düşünürəm ki. Avropa
strukturları bəzi Türkiyə əleyhinə olan şəbəkələrin maraqları çərçivəsində
qərarlar qəbul etməməlidir. AŞPA-nın çıxardığı qətnamə düşünmürəm ki, bütün
Avropa İttifaqının maraq dairəsindədir. Ancaq Avropa İttifaqı rəhbərliyi də bu
həqiqəti anlamalıdır və Türkiyəyə öz dəyərini verməyi bacarmalıdır. Əks
təqdirdə, az bir zaman çərçivəsində Türkiyə tamamilə yönünü dəyişdirəcək. Əgər
bu, baş verərsə, artıq xarici siyasətdə və münasibətlər sistemində yeni
əlaqələr qurulacaq ki, burada da ən böyük zərərçəkmiş tərəf məhz Avropa
olacaq”.
N.Mirinin fikrincə, Avropa Şurası o qədər qeyri-ciddi və ikili
standartlarla işləyən bir qurumdur ki, yenidən AŞPA-nın toplantısını təşkil
edib, bu qətnaməni ləğv edə bilərlər: "Düşünürəm ki, bu istiqamətdə Avropa
İttifaqı rəhbərliyi ilə Avropa Parlamenti arasında çox ciddi danışıqlar
başlayacaq və buna bir çözüm tapılacaq. Hesab edirəm ki, hələ də Avropa
İttifaqında ağıllı insanlar var və onlar Türkiyənin birdəfəlik itirilməsini
istəmirlər. Çünki Avropa İttifaqı rəsmiləri belə bir vəziyyətdə qurumun hansı
itkilərlə üz-üzə qalacağının fərqindədirlər”.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ