Məktəblərin bağlanması davam edəcək

Bir il ərzində Azərbaycanda 64 məktəb bağlanıb. Rayonlar üzrə təhlillər göstərir ki, bəzi bölgələrdə məktəblərin fəaliyyətinin dayandırılması daha çox müşahidə olunub. Ekspertlər prosesin davamlı olacağı qənaətindədirlər. 

Azərbaycanda məktəblərin sayı azalıb. Rəsmi statistikaya görə, 2023-2024-cü tədris ilinin əvvəlində ölkədə 4388 məktəb fəaliyyət göstərirdisə, 2024-2025-ci ildə bu göstərici 4324-ə bərabər olub. Yəni bir il ərzində ölkədə olan məktəblərin sayı 64 ədəd azalıb. Rayonlar üzrə təhlillər göstərir ki, bəzi bölgələrdə məktəblərin fəaliyyətinin dayandırılması daha çox müşahidə olunub. Lerik rayonunda doqquz, Ağsu rayonunda səkkiz, Quba rayonunda yeddi məktəb bağlanıb. Füzuli, Qax, Yardımlı və Ağdaş rayonlarında dörd, Şamaxı, Şəmkir və Balakən rayonlarının hər birində üç məktəb fəaliyyətini dayandırıb. Məktəblərin bağlanmasının əksəriyyəti ibtidai təhsil pilləsində baş verib. Əgər 2023–2024-cü tədris ilində ölkə üzrə 292 ibtidai məktəb fəaliyyət göstərirdisə, bu il onların sayı 245-ə enib. Deməli, cəmi bir il ərzində 47 ibtidai məktəb fəaliyyətini dayandırıb.

"Məktəblərin hər birinə fərdi qaydada yanaşılır"

Milli Məclisin Elm və təhsil komitəsinin üzvü, millət vəkili Mehriban Vəliyeva bildirir ki, rasionallaşdırılmaya təqdim edilən məktəblərin hər birinə fərdi qaydada yanaşılır: “Vətəndaşların yaşayış yerlərini dəyişmələri, şəhər və rayon mərkəzlərinə axın etmələri ilə əlaqədar bəzi yaşayış məntəqələrində məktəblərin şagird sayının azalması səbəbindən təbii şəkildə fəaliyyətini dayandırması və ya şagird sıxlığı nəticəsində yeni təhsil müəssisələrinin açılması zərurəti yaranır. Müəssisələrdəki şagird sayı və kadr təminatı məsələləri nəzərə alınaraq təhlillər aparılır. Məqsəd mövcud məktəb şəbəkəsinin optimallaşdırılması, mövcud resursların və ayrılan xərclərin səmərəli bölüşdürülməsi, eləcə də, daha dayanıqlı təhsil infrastrukturunun və keyfiyyətli təhsil mühitinin formalaşdırılmasıdır. Rasionallaşdırma prosesi zamanı bəzi məktəblərin fəaliyyəti dayandırılsa da, bəzi məktəblərin tipinin dəyişdirilməsi və ya birləşdirilməsi, eləcə də peşə təmayüllü siniflərin açılması həyata keçirilib. Ümumiyyətlə, rasionallaşdırılmaya təqdim edilən məktəblərin hər birinə fərdi qaydada yanaşılıb, bu müəssisələrdə təhsil alan şagirdlərin təhsil almaq hüququ və tədrisin fasiləsizliyi həmin və ya digər məktəbdə təmin edilir”.

"Daha 130 məktəblə bağlı qərar veriləcək"

Millət vəkilinin sözlərinə görə, təhsil müəssisələrinin rasionallaşdırılmasında əhalinin artan dinamikası, coğrafi əlverişlilik, infrastruktur, ən yaxın məktəbə qədər məsafə, şagird və müəllim sayı, siniflərin komplektləşdirilməsi və digər meyarlar nəzərə alınır: “2024-cü il üzrə 147 müəssisə rasionallaşıb. 2025-ci ildə 130-a qədər təhsil müəssisəsi ilə bağlı rasionallaşdırma tədbirlərinin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur”.

"Proses davamlı olacaq"

Əməkdar müəllim Asif Cahangirov deyir ki, Azərbaycanda şagird sayı 30-dan az olan xeyli məktəb mövcuddur. Mütəxəssis hesab edir ki, həmin məktəblərin fəaliyyətini dayandırması qaçılmaz olacaq: “Onların saxlanılması məqsədəmüvafiq deyil. Çünki kifayət qədər vəsait sərf olunur. Eyni zamanda, bu məktəblərdə əsasən, pedaqoji bacarıqları zəif müəllimlər çalışırlar. Yüksək bilik və bacarıqlara malik müəllimlər aşağı əməkhaqqı olan məktəbləri seçmirlər. Ona görə belə məktəblərdə rasionallaşdırma mütləq getməlidir və bu proses davamlı olacaq”.

“Məktəblilər üçün xüsusi avtobuslar ayrılmalıdır”

Asif Cahangirovun fikrincə, rasionallaşdırma prosesində bir sıra məqamlar mütləq nəzərə alınmalıdır: “Qənaət edilmiş vəsait təhsilin inkişafına, xüsusilə müəllimlərin əməkhaqqının artırılmasına yönəldilməlidir. Qərar qəbul edilərkən bütün infrastruktur problemləri həll olunmalıdır. İlk növbədə nəqliyyat məsələsinə diqqət yetirilməlidir, yollar şagirdlərin məktəbə gedib-gəlməsi üçün təhlükəsiz olmalıdır. Mən bu təcrübəni Polşada öyrənmişəm. Özüm də məktəbliləri daşıyan xüsusi avtobusu müşayiət etmişəm. Həmin avtobus bir neçə kənddən uşaqları məktəbə daşıyırdı. Beynəlxalq tələb budur ki, həmin avtobusların sürücüləri xüsusi hazırlıqdan keçməlidirlər. Avtobusda mütləq müşahidəçi müəllim olmalı, şagirdlərin daşınma qaydalarına riayət edilməlidir”.

"Məktəblərin bağlanması bir ocağın, məbədin itməsi deməkdir"

Əməkdar elm xadimi, professor Şahlar Əsgərov isə məktəblərin bağlanmasına həssaslıqla yanaşmağı tövsiyə edir. Onun sözlərinə görə, məktəblərin sayında baş verən azalma cəmiyyət qarşısında yeni vəzifələr qoyur: “Biz bu məsələnin üzərindən səssizcə keçməməliyik. Bu prosesin sosial və psixoloji aspektləri nəzərə alınmalıdır. Bu, yalnız təhsil məsələsi deyil, həm də sosial, iqtisadi və demoqrafik problemlər yarada bilər. Məktəblərin bağlanması bir ocağın, məbədin itməsi deməkdir. Sovet dövründə bu məktəblər təsadüfən tikilməmişdi. Bir sinifdə 30-35 uşaq eyni anda təhsil alırdı. Müəllim azlığı yox, sinif çatışmazlığı vardı. Amma indi mənzərə başqadır. Əslində Elm və Təhsil Nazirliyi bu vəziyyətlə bağlı həyəcan təbili çalmalıdır. Əgər biz məktəbləri səssizcə bağlasaq, təkcə məktəblər deyil, bütöv kəndlər boş qala bilər”.

Şagirdlərin yaş qrupu nəzərə alınmalıdır

Təhsil eksperti Elçin Əfəndi bildirir ki, ümumtəhsil məktəblərində şagird sayı ilə bağlı ciddi disbalans müşahidə olunur: “Hazırda orta təhsil müəssisələrində bir milyon 600 min şagird təhsil alır. Elə məktəblər var, ümumi şagird sayı 20-yə çatmır. Belə olduğu halda, əlbəttə, tədbir görülməlidir. Bu baxımdan proses növbəti illərdə də davam edəcək”. 
Ekspert vurğulayır ki, məktəblərin bağlanması zamanı ilk növbədə nəqliyyat məsələsinin həlli vacibdir: “Çünki kəndlər, məktəblər bir-birindən xeyli aralı ola bilir. Nəqliyyat məsələsi həllini taparsa, məktəbləri birləşdirmək problem yaratmayacaq".

Sevinc Abbasova