Yarımçıq qalmış mədəniyyət ili
Və ya yaradıcı insanların pandemiya
ucbatından reallaşmayan planları
5 aydır
ki, koronavirus səbəbindən bütün sahələrdə
olduğu kimi mədəniyyət aləmində də durğunluq yaşanır. Belə ki, incəsənət nümayəndələri
öncədən nəzərdə tutduqları layihələri təxirə salmalı oldular. Onlar pandemiya
dövrünü yarımçıq qalmış mədəniyyət ili kimi qiymətləndirir.
Əməkdar artist,
tanınmış bəstəkar Vüqar Camalzadə bildirir ki,
pandemiya zamanı mədəniyyət sahəsində müəyyən durğunluq yarandı və bu durğunluq
onun yaradıcılığına
da təsirsiz ötüşmədi: "Öncədən razılaşdırılmış bir çox xarici ölkələrdə keçiriləcək
tədbirlərimiz, festivallarımız var idi ki, pandemiya ilə əlaqədar olaraq həmin
səfərlərimiz təxirə düşdü. Eyni zamanda, bilirsiniz ki,"Dədə Qorqud” baletini bitirsəm də, pandemiya ilə əlaqədar səhnələşdirilməsi
dayandırıldı. İnşallah, pandemiya bitəndən sonra bu layihəni həyata keçirəcəyik.
"Dədə Qorqud" baleti beynəlxalq səviyyədə hazırlanmış layihədir. Azərbaycanda
təqdimatı olduqdan sonra türkdilli ölkələrdə səhnələşdirilməsi nəzərdə tutulub.
Elə musiqi yazmağa çalışdım ki, orada türk çalarları, musiqi alətləri əks
olunsun. Bu layihə iki ilə yaxın zamanımı aldı. Burada böyük eksperimentlər
var".
V.Camalzadə bəstəkar kimi bir neçə layihəsinin
də pandemiya ilə bağlı təxirə düşdüyünü qeyd edir: "Bəstələrim var idi,
onları xaricdə təqdim etməyi düşünürdüm. Çox möhtəşəm layihələr olmalı idi,
amma pandemiya ilə əlaqədar təxirə salındı. Bu o qədər də xoş olmadı. Ümid edirəm ki, yaxın günlərdə bu
virusun vaksini tapılar və pandemiyasız bir həyata davam edərik".
Kinorejissor Tahir Tahiroviç pandemiyanın mədəniyyət aləminə təsirsiz ötüşmədiyini
deyir: "Təbii ki, karantin bütün sahələr üzrə çətinlik yaratdı. Çünki bu.
gözlənilməz oldu. Mənəvi zərbələri bərpa ermək çətin olacaq. O ki qaldı
yaradıcılığa, qısametrajlı bədii filmin çəkilişlərinə başlamaq üzrə idik. Təəssüf
ki, alınmadı. "Aranfilm” yaradıcılıq mərkəzində isə işlər dayanmadı, amma və
lakin həmişəki əhval-ruhiyyə olmadı. Son günlər fikir verirəm ki, işlər tezliklə
düzələn deyil".
Bakı Uşaq və Gənclər Teatrının
direktoru, əməkdar artist İntiqam Soltan bildirir
ki, pandemiya ilə əlaqədar teatrın yaradıcı heyətinin hazırladığı
mono-tamaşalar festivalı təxirə salınıb: "Teatrımızın yaradıcı heyəti yeni
tamaşalar üzərində çalışırdı və biz bu tamaşaları mövsüm sonuna təhvil verməyi
düşünsək də, işlərimiz yarımçıq qaldı. Bundan başqa, Cəlil Məmmədquluzadənin
"Ölülər" əsərinin üzərində işləyirdim. Bu tamaşanın da hazırlıqları
yeni mövsümdən davam edəcək. Bir də
bilirsiniz ki, teatrımızın yaradıcı heyəti "Evdə
qal, teatrsız qalma” festivalına hazırlaşırdı. Festivalın keçirilməsində məqsəd
hər bir aktyora öz bacarıqlarını nümayiş etdirməsi üçün meydan vermək, Azərbaycanda
festival ənənəsinin genişlənməsinə vasitəçi olmaq idi ki, bu layihə də yarımçıq
qaldı".
İ.Soltan geridə qoyduğumuz bu mövsümü teatr üçün
itirilmiş il kimi qiymətləndirir: "İngilislərin yaxşı bir atalar sözü var:
"Mədəniyyət o şeydir ki, hər şeydən əvvəl
cəmiyyətdə narahatlıq olanda ölkəni tərk edir, hər şey bitdikdən sonra
ölkəyə daxil olur". Mədəniyyət bu qədər həssas bir sahədir. Pandemiya dönəmində,
əlbəttə ki, mədəniyyət sahəsində itkilərimiz az olmadı. İtirilmiş mədəniyyəti bərpa
etmək üçün illər lazımdır. Düzdür, kağız
üzərində bir həftəyə bərpa edə bilərik, amma itirilmiş mədəniyyətin yenidən bərpası
bir qədər çətin proses olacaq. Bunun günahkarı yoxdur, günahkar axtarmaq qeyri-peşəkarlıq
olardı. Çünki bütün dünya bu virusla mübarizə aparır".
İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının
baş rejissoru, əməkdar artist Sərvər Əliyev qeyd edir ki, pandemiya onun da
yaradıcılığına təsirsiz ötüşməyib: "İrəvan Teatrında "Kimdir müqəssir?" pyesi üzərində işə başlamışdım. Halbuki, o
tamaşanı mayda təhvil verməli idim. Təəssüf ki, o işimiz də yarımçıq qaldı. Bu tamaşanın ZOOM proqramı
ilə məşqlərini etsək də, heç bir onlayn hazırlıq canlı məşqin yerini vermir.
Bununla heç nə əldə etmək mümkün deyil. Bunu boş vaxt itkisindən başqa bir şey
adlandırmazdım. Dərbənd Dövlət Dram Teatrında yeni işə imza atacaqdıq. Belə ki,
Rusiya faşizm üzərində qələbənin 75 illiyinə görə dövlət teatrlarına sifarişlər vermişdi. Həmin sifarişlərin birini
də Dərbənd Azərbaycan Dram Teatrı almışdı. Mehdi Hüseynzadənin həyatından bəhs edən
"Uzaq sahillərdə" romanı əsasında pyes hazırladım. Bolqarıstandan rejissor
dəvət etdim. Təəssüf ki, orda iştirak edə bilmədim. Proses hələ də davam edir.
Tamaşanı özüm təhvil götürə bilmədim. Halbuki, çox arzu edirdim ki, bu layihənin
hazırlanmasında yaxından iştirak edim. Əsəri pyes halına salıb, tərcümə
etdirdim. O da yarımçıq qaldı. Dərbənd Teatrında Üzeyir Hacıbəylinin yubileyi
ilə əlaqədar "Ər və arvad" tamaşasını hazırlayacağımı gözləyirdim. Onu
da edə bilmədim. Pandemiya yaradıclığıma zərbə vurdu".
Rejissor qeyd edir ki, 57 gündür kənddə
yaşayır, sənət yanğısı ilə teatrların açılmasını gözləyir: "Ürəyimdən keçən
bir tamaşa var ki, adı "Qarışqa yuvası" adlanır. Teatrların tez açılmasını, bu layihəni həyata keçirəcəyim
günü gözləyirəm".
Əməkdar artist, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə
doktoru, dosent Toğrul Əsədullayev pandemiyanın daha çox musiqi sahəsində
çalışanlara təsir etdiyini vurğuladı: "Koronavirus bütün düyaya, eləcə də
bizə təsirsiz ötüşmədi. El şənliklərinin
olmaması, tədbirlərin keçirilməməsi, xarici festivalların təxirə salınması,
bizim də öncədən planlaşdırdıqlarımızı, bir növ alt-üst etdi. Öncədən nəzərdə
tutduğumuz xarici səfərlərimiz, tədbirlərimiz hamısı sıfıra endi. Bu da həm mənəvi,
həm də maddi olaraq bizə təsir etdi.
Musiqiçi hər zaman səhnədə olub, tamaşaçılarla ünsiyyət qurub. Pandemiya
onların bu ünsiyyətinə maneçilik törətdi. Ümid edirik ki, bu bəla bizi tərk edər
və işlərimiz əvvəlki qaydasına düşər. Dövlətimiz də əlindən gələni edir ki,
yoluxmaların sayı azalsın, bu istiqamətdə Operativ Gərargah qaydalar tətbiq
edir və vətəndaşlarımızı qorumağa çalışırlar".
Müsahibim
qeyd edir ki, xarici səfərləri, tədbirləri ilə bərabər, öncədən planlaşdırılmış səsyazmaları həyata
keçirləcəkdi ki, onlar ləğv olundu: "İndi çalışırıq ki, səsyazmalarını
qayadalara əməl edərək həyata keçirək. Qaydalar yumaşldıqca, yəqin ki, biz də
işlərimizi yavaş-yavaş görmüş olarıq. Dövlətimizin aldığı önləyici addımlar sayəsində
əvvəlki həyatımıza geri dönəcəyimizə ümid edirik".
Aranjimançı Rübail Əzimov deyir ki, pandemiya daha çox sənət
adamlarının işlərinə mane oldu: "Sirr deyil ki, dünyanı zəbt edən
koronavirus bütün sahələrdə durğunluq yaradıb. İnsanların öncədən hazırladığı
planlarını təxirə saldı. Heç kim belə bir virusun gələcəyini və işlərinin
yarımçıq qalacağını gözləmirdi. Pandemiya dünyanın hər yerində yaşayan
insanların həyat tərzinə təsir etdi. Biz sənətçilərin həyatında isə daha çox
hiss olundu. Çünki bu dönəmlərdə el şənlikləri, tədbirlər təxirə salındığı üçün
bizim də işlərimiz yarımçıq qaldı. Toy sisteminin dayanması bizim bütün planlarımızın
üstündən xətt çəkdi. Yaradıcılığını tamamilə donduranlar da az olmadı. Mən planlarla
yaşayan insanam. Pandemiya dönəmində bütün planlarım təxirə düşdü. Amma həyat
davam edir. Allahın köməkliyi, dövlətimizin planlı şəkildə apardığı qaydalar
sayəsində bu günlərin də geridə qalacağını gözləyirik".
Tanınmış aktyor Elçin İmanov pandemiya ilə bağlı bütün
yaradıcı insanların planlarının dəyişdiyini
deyir: " Yaradıcı insanların öncədən planlaşdırdığı bütün layihələr təxirə
düşdü. Bir film üzərində işləyirdik, amma yarımçıq qaldı. Bundan başqa, bir
serial işim təxirə düşdü. Çalışdığım Musiqili Teatrda isə mənim iştirakımla
tamaşa hazırlanırdı. Onların hamısı təxirə salındı. Pandemiya hər sahədə
durğunluq yaratdı, ancaq yaradıcı
insanlara daha çox təsir etdi. Çalışacağıq ki, karantin bitən kimi vaxtdan maksimum
istifadə edib işlərimizi bərpa edək".
Xəyalə Rəis