Saxtakarlıqla varlanmaq istəyinin gözdən saldığı “brendlər”
"...Araşdırma zamanı
müəyyən edilib ki, qeyd edilən mağazalarda satışa çıxarılan Çin Xalq
Respublikasında istehsal edilən aşağı keyfiyyətli paltarların etiketləri "Leydi
Şarm”ın gizli sexlərində dəyişdirilib”
Yəqin ki,
bu başlıqlı yazılar hər kəsə tanışdır. Son iki gündür gündəmi zəbt edən
xəbərlərdən aydın olur ki, məşhur geyim markası aşağı keyfiyyətli paltarlara
"Chanel”, "Fendi”, "Dolce & Gabbana”, "Valentino”, "Chiristian Dior” ,
"İtterre” və digər dünyaca məşhur bredlərin saxta etiketləri tikilərək
dəyərindən dəfələrlə baha qiymətə müştərilərə təqdim edilib. Həmçinin "Leydi
Şarm"ın fəaliyyət göstərən 12 mağazasında yoxlama aparılan zaman,
etiketləri dəyişdirilən saxta geyim əşyaları və xəz dəri məhsulları aşkar
edilərək maddi sübut kimi götürülüb. Əməliyyat tədbirlərinin davamı olaraq
"Leydi Şarm" mağazalar şəbəkəsinin paytaxt ərazisində fəaliyyət
göstərən gizli tikiş sexi və anbarı da aşkar edilib. Həmin sexə baxış zamanı
külli miqdarda saxta paltarlar, Türkiyə, İtaliya və Avropanın digər ölkələrinin
geyim markalarının adları yazılmış əmtəə nişanları, həmçinin etiketlərinin
hazırlanması üçün nəzərdə tutulan xüsusi avadanlıqlar aşkar olunaraq götürülüb
və dövriyyədən çıxarılıb. Bundan başqa "Leydi
Şarm" şirkətinin paytaxtda fəaliyyət göstərən sexində tikilən yerli
məhsullara da saxta "Made in Turkey” və "Made in İtaly” nişanları tikildiyi
məlum olub.
Baş verən
hadisəyə bir neçə aspektdən yanaşmaq olar. Amma, ən önəmlisi, istehlakçı
hüquqlarının pozulmasıdır. Adı çəkilən "marka” demək uzun müddət imiş ki,
alıcıları aldadırmış. Bu, insanların həm maddi, həm mənəvi baxımdan
hüquqlarının pozulmasıdır. Belə ki, məhsulun dəyərindən qat-qat artıq qiymətə
satılması alıcının maddi, brend mal aldığının təlqin edilməsi isə mənəvi
baxımdan aldadılmasıdır.
Bazarın başqa seqmentlərində də bu kimi hallar
var
Ona görə
də, məsələ ilə bağlı ilk olaraq Azad
İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynovun fikirlərini öyrəndik. Sədr qeyd
edilən marka ilə bağlı, artıq uzun müddətdir ki, şikayətlərin olduğunu bildirdi:
"Azad İstehlakçılar Birliyinə uzun müddət idi ki, "Leydi Şarm”la bağlı həm
yazılı, həm də zəngli şikayətlər daxil olurdu. Bizə gələn şikayətlərin 80%-ni
danışıq yolu ilə həll etməyə çalışırıq. Yəni istehsalçıya istehlakçının
şikayətini bildiririk. Şikayətlər müxtəlif istiqamətli olurdu. Kimisi məhsulun
rəngindən, tikilişindən, dizaynından, kimisi də keyfiyyətindən narazı idi.
Təəssüflər olsun ki, bu mövzu ilə bağlı bir dəfə də olsun danışıq yolu ilə
istehlakçı hüquqlarının qorunmasına nail ola bilməmişik. Bu cür şikayətləri
İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçı Hüquqlarının
qorunması Müdafiəsi Dövlət Xidmətinə göndərirdik. Onlar da istehlakçıları
məhkəməyə yönəldirdilər. Yəni məsələ ilə bağlı anormal vəziyyət yaranırdı,
çıxış yolu tapmaq olmurdu. Bu gün Daxili İşlər Nazirliyinin gördüyü işi yüksək
qiymətləndirirəm. Çox təəssüf ki, bazarın başqa seqmentlərində də bu kimi
hallar var. Düşünürəm ki, digər sahələrdə də təmizləmə işləri aparılmalıdır.
Hazırda bir çox məhsul ölkəmizdə hazırlanaraq xarici marka adı altında satışa
çıxarılır. Saxta malların satışı iki cür həyata keçirilir. Ya Azərbaycanda
hazırlayıb saxta etiket vururlar, ya da Çindən, Türkiyədən gətirib burda
etiketləyirlər. Hazırda ən bahalı brend məhsul satan mağazada belə, saxta mal
tapmaq olar”.
Sədr qeyd
etdi ki, istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında qanuna əsasən, alıcıların,
aldıqları malın sertifikatını tələb etmək hüquqları var. Əgər istehsalçı
sertifikat təqdim etmirsə, istehlakçılar onu almaqdan imtina etməlidirlər.
İstehsalçı monitorinq aparmalıdır
"Comunical” şirkətinin rəhbəri, marketinq kommunikasiyaları üzrə
mütəxəssis Tural
Abbaslı bildirdi ki, bu məqamda istehlakçının edə
biləcəyi bir şey yoxdur: "Təəssüf ki, saxtakarlığın qarşısının alınması üçün
alıcılar heç nə edə bilməz. Saxtakarlıqla üzləşdiyi və aldadıldığı zaman yalnız
istehsalçıya şikayət ərizəsi ilə müraciət edə bilər. Məsələnin digər tərəfi
maraqlıdır. Belə ki, bu məqamda marketinq kommunikasiya işi ön plana çıxır. Hər
bir marka öz sağlam marketinq kommunikasiyasını qurmalıdır. Markalar
istehlakçıları ilə bu və ya digər formada ünsiyyət qurmalıdır. Bu ünsiyyət
virtual və ya real şəkildə ola bilər”.
Həmsöhbətimizdən
"istehsalçı məhsulun saxtalaşdırılmasının qarşısını almaq üçün nə etməlidir?”
sualına da cavab aldıq: "İlk olaraq onu deyim ki, hər bir istehsalçı daimi
olaraq bazarda monitorinq aparmalıdır. Bu, biznesdə etinasız yanaşılmayacaq nüansdır.
Çünki biznesdə risklər, krizislər və onların idarə olunması anlayışı var. Bu
məqamın nə zaman baş verəcəyi heç vaxt proqnozlaşdırıla bilməz. Yalnız
monitorinqlər nəticəsində bəzi nüanslar bəlli olur və bununla bağlı qabaqlayıcı
tədbirlər görülür. Yəni istehsalçı tərəf Azərbaycana gəlməli, araşdırma işi
aparmalıdır və görməlidir ki, ondan xəbərsiz saxta məhsulları satılır. Əgər
onun adından saxta mal satıldığını müəyyən edərsə, bu zaman hüququ yollarla
məsələyə aydınlıq gətirməlidir. O sübut etməlidir ki, istehsalçı olaraq
ölkəmizə bu məhsulu ixrac etməyib”.
İdentifikasiya kodu
T. Abbaslı
qeyd etdi ki, bu işdə əsas məsələ istehlakçı ilə əlaqənin qurulmasıdır.
İstehlakçının orijinal ilə saxta malı ayırd edə bilməsi, ona verilən
kommunikasiya platformasından asılıdır: "Bundan başqa, xaricdəki marka
Azərbaycan istehlakçısı ilə birbaşa müxtəlif vasitələrlə kommunikasiya
yaratmalıdır. Həmçinin malın xüsusi olaraq identifikasiya kodlaşdırılması
həyata keçirilməlidir. Bu kodlaşdırmanı həyata keçirdikdən sonra kommunikasiya
vasitələri ilə məhsulun saxta olub-olmadığını yoxlamaq mümkün olur. Yəni
istehlakçı həmin kodla aldığı malla bağlı bütün məlumatları əldə edə biləcək.
Bu baxımdan düşünürəm ki, məsələ ilə bağlı boşluq birbaşa olaraq marka
məsuliyyəti daşıyan şirkətlərdədir. İndiki vəziyyətdə adı çəkilən marka qeyri
qanunu addım ataraq istehlakçısını aldatmışdır. "Leyd Şarm” markasına ziyan
vurmaqla bərabər, saxtalaşdırdığı digər brendlərin də imicinə zərər
gətirmişdir. Belə hallarda həmin markaların hüququ var ki, onlara dəymiş zərərə
görə iddia qaldırsınlar”.
Orijinallıq sertifikatını tələb edin
"Fox Dijital Agentliyi”nin rəhbəri, marketinq üzrə
mütəxəssis Seymur Quliyev deyir ki, bu kimi məsələlərdə
müştəri özü də diqqətli olmalıdır: "Saxta mal anlayışı yoxdur, saxta brend
anlayışı var. Yəni hansısa malın üzərində brend adını yapışdırmaq. Yaxşı olar
ki, istehlakçılar məhsul alarkən brendin orijinallıq sertifikatını tələb etsin
və ya malın üzərindəki haloqramı nəzərdən keçirsin. Brend malın qiyməti
seqmentinə uyğun olaraq baha olur. Əgər bahalı bir markanın köynəyi 50 manata
satılırsa və satanda "outlet” deyilsə, bu zaman müştəri onun brend olmadığını
bilməlidir. Yəni hər bir alıcı özü də diqqətli olmalıdır”.
Zədələnmiş imicin bərpası
Məsələnin
digər tərəfi isə baş vermiş hadisə ilə bağlı marka nüfuzunun aşağı düşməsidir.
Maraqlıdır, bir marka nüfuzunu necə qorumalıdır və zədələnmiş imicini necə
bərpa edə bilər?
S. Quliyev
qeyd edir ki, hər hansı bir marka belə addım atıb istehlakçı hüquqlarını
pozmaqla yanaşı, öz imicini də zədələmiş olur: "Zədələnmiş imici bərpa etməyin
iki yolu var. Birincisi, mağaza adını dəyişmədən güclü PR işi aparmalı,
müştərilərinə açıq qapı imkanları tanımalıdır. İkincisi isə "rebranding”, yəni
brendin adından tutmuş dizaynına, şüarına qədər hər şeyi dəyişmək və fəaliyyətə
yenidən başlamaqdır”.
Qısa yolla varlanmaq, saxtakarlıq
"Markaman” şirkətinin rəhbəri Rəşad Baxışov bildirdi
ki, marka imicini qorumaq üçün müştəri
məmnuniyyətinə xüsusi önəm verməlidir: "Marka” fərq yaratmaq deməkdir, amma
yaxşı mənada. Əslində, hazırda bazarda müştəri kimi, istehsalçı davranışı da
dəyişib. Müştərinin saxta məhsul ilə orijinalı ayırd etməsi demək olar ki, çox
çətin məsələdir. Amma bu o demək deyil ki, alıcıya saxta məhsul satmaq olar. Hər
bir marka öz məhsuluna və istehlakçısına hörmətlə yanaşmalıdır. Marka, fərq
yaratmaqdır, diqqətdir və ən əsası keyfiyyətdir. Yəni sadaladığım bir neçə söz
markalaşmanı tam ifadə edir. Hər hansı məhsulu istehsal edən, markalaşmaq
istəyən və ya artıq markalaşmış şirkət hər bir nüansa diqqət etməlidir. Burada
qablaşdırılmadan tutmuş dizayna, çatdırılmaya, təqdim edilməyə qədər hər addıma
xüsusi önəm verilməlidir. Marka yaratmaq istəyən və ya imicini qorumaq istəyən
şəxs qısa yolla varlanmaq və saxtakarlıq haqqında düşünmür. Təqdim
etdiyi məhsulun keyfiyyəti yüksək səviyyədə olmalıdır. Çünki xoşa gələn dizaynda,
yaxşı qablaşdırmada olan məhsulu bir dəfə alırıq, əgər keyfiyyəti yüksək
olmasa, o zaman ikinci dəfə həmin məhsulu seçmirik. Qısası, markalaşmağa və
imicinə önəm verən şəxs bunların hamısına diqqət yetirməlidir. Bu işlərdə
müştəri məmnuniyyəti çox əsasdır”.
Günel
Azadə