Bakı 11°C
Dünyanı yenidən tanıdanlar - BAXIŞ
Elə insanlar olur ki, biz onlar vasitəsi ilə
dünyada çox şeyin mahiyyətini fərqli rakursdan anlayırıq. O cür insanlar vasitəsi
ilə sözün, səsin, rəngin, nəhayət, aqibətin yeni anlamını anlayırıq. Həmin
adamlar əşyaları da, olanları da, mücərrədləri də yenidən mənalandırırlar. O
sayaq Adəm övladları sanki həyatı, bəşəriyyəti dərk etməyimizdə əlavə və unikal
bir "izahlı lüğəti” əvəz edirlər....
Rəngin kəşfi...
Heç kəsə sirr deyil ki, ağ, yoxsa qara rəng seçimi
arasında qalanda insanların çoxu ağı seçir. Çünki ağda paklıq, xeyirxahlıq,
sabahlara inam var. Amma Gümüş dövrü rus şeirinin unudulmazı Marina Svetayeva uşaqkən A.S.Puşkinin qara heykəlini görəndən
sonra onun üçün qara rəngin mahiyyəti dəyişib. O heykəldə Puşkinin siması qara,
heykəlin pyedestalı isə ağ imiş. Balaca Marina Svetayeva dahi Puşkinə görə həmişə
ağ, yoxsa qara arasında qalanda qara rəngi seçərmiş: "Mən
elə o zaman və həmişəlik qaranı seçdim, ağı yox, qaranı, qara fikri, qara bəxti,
qara həyatı”.
Çünki Svetayeva üçün
qaranı seçmək şairi seçmək demək idi. Beləcə, qızcığaz Svetayevanın ömründə
qara rəng yeni məna kəsb edib... O, qaranı sevərək rəmzi mənada "irqçi”yə
çevrilib...
Mənəvi məsafə...
Marina uşaq olanda həmtayları ilə qaçış yarışına
girərmiş. Onlar üçün hədəf "Puşkinin heykəlinə qədər” imiş. Yəni gələcək şairə
üçün metr, verst kimi uzunluq ölçülərini "Puşkinin heykəlinə qədər” sözləri əvəz
edərmiş.
Bütün uşaqlar üçün fiziki məsafə olan Puşkini heykəli,
Marina üçün mənəvi məsafə imiş. O yazır: "Puşkinin abidəsi gəzintimizin sonu
və məqsədi idi: Puşkinin abidəsindən – Puşkinin abidəsinə qədər”. Beləcə,
Puşkinin abidəsi Marina üçün uzunluq ölçüsünün də mahiyyətini dəyişib, sanki "puşkinə
qədər” mənəvi məsafəyə çevrilib.
Qəlbi əvəzləyən qarın...
"Qarın” sözü çoxlarında gülüş doğurur, bu söz bəzən
"gödən” kəlməsi ilə assosiasiya olunur və kobud məna ifadə edir. Çox yeyənə el
arasında "qarın dəlisi” deyirlər. "Qarın ağrısı” da, nədənsə insanlar arasında
gülünc xəstəlik kimi qəbul edilir. Amma Puşkinin qarnından güllə yarası alması Marinanın
qarın sözünə qarşı düşüncəsini də başqalaşdırır...
"Mənim Puşkinim” əsərində Svetayeva bunu belə izah
edir: "Dantes Puşkinə nifrət edirdi, çünki özü şeir yaza bilmirdi.
Şairi duelə çağırdı, daha doğrusu, qar bəhanəsi ilə tələyə saldı və orada
tapança ilə qarnına atəş açaraq öldürdü. Beləliklə, üç yaşımda dəqiq bildim ki,
şairin qarnı var və tanıdığım bütün şairləri xatırladıqda, şairin olduqca az
hallarda tox olan qarnı, Puşkinin məhz qarnından vurularaq öldürülməsi, bu
zaman ürəyi ilə bərabər qarnının da yanması haqqında düşünürdüm”.
Beləcə, Marina üçün bir
söz də yeni məna, izah qazanır, fərqli təəssürat doğurur. Onun üçün "qarın”
sözü "qəlb” kəlməsi qədər ruhani mahiyyət kəsb edib...
Daşa dönməmiş abidələr
Puşkinin oğlu balaca Svetayevagilə qonaq gəlibmiş.
Sonra Marina dahi Puşkinin təşrif gətirən övladının onlarda qonaq olması barəsində
uşaqlara danışarkən onu belə təsvir edir: "Puşkin abidəsinin oğlu bizə qonaq
gəlmişdi”.
Bizə həyatımızda yeni mənalar qatan insanlar sanki
abidəyə çevrilirlər, onlar vasitəsi ilə anladığımız mahiyyətlər onları elə bil,
sadəcə insan olmaqdan çıxarır, onlara daha başqa – özəl status qazandırır.
Şair və sair..
"Mən dünyanı şairə və digərlərinə böldüm və şairi seçdim, qorumaq üçün
şairi seçdim” – deyir Svetayeva. Nə üçün belə deyir? Çünki həyatımıza yeni mənalar, məğzlər qatan insanı
tapandan sonra hər birimizin qəlbində gizli-aşkar bir bölgü də qaçılmaz olur:
"O və başqaları...”
Fərid
Hüseyn
