Diplomu əlində iş axtaranlar
Müəllimlərin İşə Qəbulu
imtahanlarında iştirak edənlərin sayı vakant elan olunan yerlərin sayını
dəfələrlə üstələyir. Hətta ekspertlər ölkədə mövcud tələbatdan 3 dəfədən artıq
müəllim olduğunu bildirirlər
Hər il dövlət ali təhsil
müəssisələrini yüzlərlə pedaqoji kadr bitirir. Amma dövlət ümumtəhsil
məktəblərində vakant yerlərin azlığı onları işsizlik problemi ilə üzləşdirir. Diplomları
əllərində qalan müəllimlər vakansiya elanlarını həsrətlə gözləyirlər.
Tələbatdan 3 dəfə artıq
Müəllimlərin İşə Qəbulu
(MİQ) imtahanlarında iştirak edənlərin sayı vakant elan olunan yerlərin sayını
dəfələrlə üstələyir. Hətta ekspertlər ölkədə mövcud tələbatdan 3 dəfədən artıq
müəllim olduğunu bildirirlər. Məsələn, 2020/2021-ci tədris ili üçün məktəblərdə müəllim peşəsi
üzrə8000-ə yaxın vakansiya olsa
da,MİQimtahanlarında iştirak
üçün 60 minə yaxın müəllim qeydiyyatdan keçib. Onlardan46 930nəfər imtahanlarda iştirak edib. Ümumilikdə bu il
ötən illə müqayisədə MİQ imtahanında iştirak edərək müəllim işləmək arzusunda
olanların sayı46 minnəfərdən
çox artıb.
Nazir problemdən danışır
Azərbaycanda
müəllim olmaq istəyənlərin sayının kəskin artdığını bildirən təhsil
naziriEmin Əmrullayev müəllim sayından asılı olaraq yerlərin vakansiyaya
çıxarıldığını qeyd edib: "Bu il ilkin ehtimal edilən vakant yerlərin
sayı 7718 olub. Orta hesabla hər il 3000 vakant yer təkrar olaraq müsabiqəyə
çıxarılır. Orada da ya müddətli vakant yerlər olur, ya da ucqar yerlər olduğu
üçün o yerlərə getmirlər” - deyə nazir bildirib. E.Əmrullayev əlavə edib ki, hazırda müəllim işləyənlərdən 1 533
nəfəri 60-64 yaş aralığındadır: "116 nəfər isə 65 yaşdan yuxarıdır”.
Mövcud durumda "Müəllim
peşəsi üzrə kadr hazırlığı ilə işlə təmin olunma balansını necə tənzimləməli”
sualı yaranıb. Dünənə qədər "müəllimliyə həvəs azalıb” deyə şikayətləndiyimiz
halda, bu gün "müəllim bolluğu”ndan yaranan problemləri həll etmək üçün hansı
addımlar atılmalıdır?
150 min müəllim
Hazırda Azərbaycanda 4447
orta ümumtəhsil müəssisəsinin olduğunu bildirən təhsil eksperti Kamran Əsədov "Kaspi”yə açıqlamasında həmin məktəblərdə 150 min müəllimin
çalışdığını deyir:"Ölkəmizdə 1,6 milyon
şagird var və rəqəm olaraq hər 10 şagirdə bir müəllim düşür. Bakı şəhərində bu
rəqəm daha aşağıdır. Bakıda 320 orta ümumtəhsil məktəbində 440 min şagird
oxuyur və 28 min müəllim işləyir. Bu o deməkdir ki, Bakıda 9 şagirdə bir
müəllim düşür. Bölgələrdə bəzən 10-15 şagirdə bir müəllim düşür”.
Hər il 12 min yeni kadr
Ekspertin sözlərinə görə,
Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrini hər il 12 minə yaxın pedaqoji kadr
bitirir. Onların əvvəlki illərdə də işlə təmin olunması ilə bağlı ciddi
problemlər qalmaqdadır: "Problemlər
vakant yerlərin azlığı ilə bağlıdır. Rəqəmlərə baxsaq, deyə bilərik ki,
hər il yaşı 65-dən yuxarı olan
müəllimlərin əmək müqaviləsinə xitam verildikdən sonra vakant yerlər
çıxarılır. Həmçinin bu və ya digər səbəblərdən işdən uzaqlaşan müəllimlərin
yerləri də vakant yer kimi təqdim olunur. Hətta bir çox hallarda müəllim işdən
azad olunsa və ya yaşa görə təqaüdə çıxsa belə, o yer vakant olmur. Bu o
deməkdir ki, həmin məktəbdə yetərli qədər müəllim var. Ancaq bu o demək deyil
ki, Azərbaycan ali təhsil müəssisələri pedaqoji kadr hazırlamamalıdır. Çünki
dövlət təkcə orta məktəblər üçün pedaqoji kadr hazırlamır. Özəl təhsil
müəssisələri və ya digər dövlət müəssisələri var ki, onlar üçün də vəzifələrin
tutulması üçün ali təhsilli şəxslərə ehtiyac var”.
Ali təhsilli vətəndaşların sayı azdır
Ekspert hazırda ölkədə ali
təhsilli vətəndaşların sayının az olduğunu bildirir: "Ölkə əhalisinin 17 faizi
ali təhsillidir. Min nəfərdən 170 nəfəri, hər 100 nəfərdən 1 nəfəri ali
təhsillidir. Bu, aşağı rəqəmdir. Dayanıqlı iqtisadiyyatın formalaşması üçün ən
azı cəmiyyətin 30 faizi ali təhsilli olmalıdır”. Ekspert təklif edir ki,
ümumtəhsil müəssisələrində vakant yerlərin yaradılması üçün müəllimlərin vahid
əmək haqqı olsun: "Müəllimlər də standart əmək haqqı almalıdırlar. Yəni 12
saatlıq "stavka” müəyyənləşməlidir. Bu zaman müəllim 500 manat əmək haqqı
almalıdır. Bu, digər dərs saatlarının vakant olmasına gətirib çıxaracaq. Çox
dərs saatı olan müəllimlər bir çox hallarda keyfiyyətli tədrisi təşkil edə
bilmirlər. Buna görə hesab edirəm ki, müəllimlərin vahid vəzifə maaşı
müəyyənləşməlidir”.
Mütəmadi sertifikasiya olmalıdır
Ekspert hesab edir ki, təhsil
sistemində mütəmadi olaraq sertifikasiya həyata
keçirilməlidir. Tədris göstəriciləri zəif, bilik və bacarıqları standartdan
aşağı olan şəxslərlə bağlanmış müqavilələrə xitam verilməlidir: "Daha yüksək göstəricilərə,
imtahan nəticələrinə malik olan şəxslər tədris prosesində müəllim olaraq
iştirak etməlidirlər”. Ekspert hesab edir ki, müəllimlərin təqaüdə çıxma
yaşında da dəyişiklik edilməlidir.
Müəllim əməyi stimullaşmalıdır
Ekspert hesab edir ki,
müəllim əməyi stimullaşmalıdır. Belə ki, müəllimlərin sosial vəziyyəti daha da
yaxşı olmalıdır ki, onlar həm normal əmək haqqı alsınlar, həm də vaxtı gələndə
təqaüdə tez çıxsınlar: "Yəni 65 yaşa qədər gözləməyə ehtiyac yoxdur. Onlar o
yaşda təqaüdə çıxanda da yetərli qədər əmək haqqı almırlar. Biz onları standart
əmək haqqı ilə çıxarsaq, müəllimlər vaxtından əvvəl təqaüdə çıxacaqlar və
onların yerləri gənclərə veriləcək”.
Hələlik isə kadr
hazırlığı ilə müəllimlərin işlə təminatında pozulmuş tələb-təklif prinsipini
tənzimləmək mümkün deyil. Ali məktəblər müəllim peşəsi üzrə kadr hazırlığını
davam etdirməkdə, müəllimlər diplomu əllərində iş axtarmaqdadır.
Təranə Məhərrəmova