Brend ola bilməyən ədəbi mükafatlar
Qulu Ağsəs: "Azərbaycanda yaxşı, nüfuzlu mükafat təsis
etmək, hansısa adı brendə çevirmək, maliyyə qaynağı da tapmaq olar. Amma bu
mükafatı verəcək münsifləri, namuslu adamları tapmaq o mükafata ayrılacaq vəsaiti
tapmaqdan daha çətindir”
Dünyada
yüzlərlə ədəbi mükafatlar təsis olunur. Mükafatlar həm dövlət tərəfindən, həm də
müxtəlif təşkilatlar tərəfindən verilə bilər. Bu ədəbi mükafatların ölkələr
daxilində məşhur olanları da var, dünyaya çıxıb brend ola bilənləri də. Onların
içində ən nəhəngi və qədimi 1901-ci ildən təsis olunmuş ədəbiyyat üzrə Nobel
mükafatıdır. Nobel mükafatı sanki daha çox can atılan və ən çox arzu olunan
mükafat təəssüratı yaradır. Təbii ki, onun çəkisi və dəyəri çox yüksəkdir. Amma
onunla yanaşı, "Ramber” (1898), "Qonkur”
(1903), "Fefmina” (1904), "Fastenrath” (1909), "Buker” (1968) və s. kimi mükafatlar da var. Ölkəmizdə də bir sıra ədəbi mükafatlar təsis
olunub. Onlardan, təəssüf ki, brendə çevriləni yoxdur. Bu mükafatlar hansı
meyarlara əsasən təqdim olunur və onların brendə çevrilə bilməsi üçün nə etməliyik?
Əsas
amil ədəbi meyardır
Estetik
prinsipləri aktuallaşdırmaq
Azər bəy
deyir ki, "Ədəbiyyat qəzeti”nin "Əli bəy Hüseynzadə mükafatı”nı ona görə təsis
etdik ki, müstəqil Azərbaycanın ədəbiyyat aləmində Hüseynzadənin estetik prinsiplərini
aktuallaşdıraq: "Çünki Azərbaycanda modernist ədəbiyyatın və estetikaların gəlişməsi
ilk dəfə onun yazıları ilə vüsət almağa başlayırdı. Və əfsus ki, hələ ötən əsrin
əvvəllərində bu təmayülün qarşısı alındı. Yeri gəlmişkən bunu da deyim,
"Füyuzat” modern Avropa təmayüllü bir dərgi idi, orda milli düşüncə ilə yanaşı,
dünyanın müxtəlif ədəbi-estetik cərəyanları barədə söhbətlər gedirdi, yazılar dərc
olunurdu. Və dərgini Hacı Zeynalabdin Tağıyev maliyyələşdirirdi. Tağıyev ədəbiyyata
münasibət və qayğı baxımından o zamankı milli burjuaziyamıza örnək olduğu kimi bugünkü
iş adamlarımıza da örnək ola bilər”.
Baş
redaktor milli ədəbi mükafatların brendə çevrilə bilməməsi haqda da fikirlərini
bildirdi: "Bizimlə eyni taleyi bölüşən keçmiş SSRİ respublikalarının hansının
dünya brendinə çevrilən ədəbi mükafatı var? Hələlik, dünya Nobel mükafatını
tanıyır. Bir dəfə başqa yerdə dediyim fikri bir daha təkrar edirəm. Dünyaya
sezdirmədən o mükafat üçün namizədimizi hazırlamalıyıq. Buna böyük kapitalı
olan iş adamlarımız da qoşulmalıdır. Dünya səviyyəsində yazan yazıçımızı müəyyənləşdirək. Onun statusunu tanıyaq və
dünyada təbliğini təmin edək. Nobel mükafatını Azərbaycana gətirməyin ən
optimal yollarından biri də budur. Öz ədəbi mükafatlarımızı dünya brendinə
çevirməyi isə dediyim kimi, ədəbi əsərləri qiymətləndirmədə estetik meyarları
dominant bilməklə yanaşı, yeni çağın iş dünyasında Tağıyev dalğasının yaranması
mümkün edəcək”.
Mükafatın
maddi dəyəri
Namuslu
münsiflər
Yerli beynəlxalq mükafat
Xanım Aydın