2020-ci ildə dünya iqtisadiyyatını nə gözləyir?
Ekspertlər
Brexit-in AB və Böyük Britaniya iqtisadiyyatına təsirini və ABŞ-la Çin
arasındakı ticarət müharibəsinin hansı məcrada davam edəcəyini əsas amillər
kimi qiymətləndirirlər
Dünya
iqtisadiyyatının artma templərinin 2019-cu ilin 2.4 faizindən 2020-ci ildə 2.5,
2021-ci ildə 2.6, 2022-ci ildə isə 2.7 faizə qalxması gözlənilir. Trend-in
məlumatına görə, bu barədə Dünya Bankının (WB) "Dünya iqtisadiyyatının
inkişafı perspektivləri" adlı yanvar hesabatında deyilir. Bu il sənəd
"İqtisadi artımın aşağı templəri, siyasi problemlər" adlanır.
Hesabatın müəllifləri qeyd edir: "2020-ci ildə dünya iqtisadiyyatının
artımı ötən ilki azalmadan sonra investisiya və ticarətin tədricən bərpası
fonunda bir qədər sürətlənəcək və 2.5 faizə çatacaq, lakin bu göstəricilərin
azalması riskləri qalmaqdadır".
Eyni
zamanda, Dünya Bankı 2020-ci və 2021-ci illərdə dünya ÜDM-in artım proqnozunun
iyun ayı proqnozu ilə müqayisədə (2020-ci ildə 2.7%, 2021-ci ildə 2.8%) 0.2
faiz daha az olmasını bildirməkdədir. Dünya Bankı ABŞ-ın iqtisadi artımının 1,8
faizə, Avrozonada isə 1 faizə qədər azalacağını proqnozlaşdırır. Gözlənilir ki,
ümumilikdə, inkişaf etmiş ölkələrdə bu göstəricilər 2019-cu ilin 1.6 faizindən
2020-ci ildə 1.4 faizə düşəcək. Buna rəğmən, inkişafda olan ölkələrdə iqtisadi
artım 2019-cu ilin 3.5 faizindən 2020-ci ildə 4.1 faizinə qalxacaq. Lakin bunun
yaxın keçmişdə iqtisadı göstəricilərində azalma müşayiət edilən bir sıra böyük
dövlətlərdə baş verəcəyi gözlənilir.
Bəs
görəsən proqnozlar özünü doğrulda biləcəkmi? 2020-ci ildə dünya
iqtisadiyyatında nələr gözlənilir?
İqtisadçı-ekspert Pərviz Heydərov deyir ki, 2019-cu ildə dünya iqtisadiyyatında qeydə alınan artım
tempi qənaətbəxş sayıla bilməz: "Ötən ilin əvvəlindən ABŞ-la Çin arasında olan
anlaşılmazlıq ticarət müharibəsinə çevrildi. O cümlədən, bir sıra
siyasi-iqtisadi məsələlər ABŞ başda olmaqla dünya iqtisadiyyatının aparıcı
ölkələri olan Çin, Almaniya, Böyük Britaniyada iqtisadi artım tempini ciddi
şəkildə aşağı saldı. Bunun nəticəsində əvvəlcədən proqnoz edilən artım
səviyyəsi özünü doğrultmadı. Düzdür, ciddi böhran halları və tənəzzül də
müşahidə edilmədi. Bütün bunların fonunda deyə bilərik ki, bu il üçün konkret
proqnoz irəli sürmək çətin məsələdir. Böyük Britaniyanın Avropa Birliyindən
ayrılması, o cümlədən ticarət müharibələrinin hansı istiqamətdə inkişaf edəcəyi
hələlik bəlli deyil. Ümumi vəziyyət haqqında tədricən nə isə söyləmək mümkün
olacaq. Hal-hazırda ABŞ-la İran arasında siyasi gərginlik davam edir. Bu da
dünya iqtisadiyyatında əsas strateji xammal olan neftin qiymətinə ciddi təsir
edir. Hələlik qiymətlərdə artıb-azalma müşahidə olunur. Hesab edirəm ki, iki
ölkə arasındakı gərginlik müharibə ilə nəticələnməyəcək. Hərbi toqquşma baş
vermədiyi təqdirdə, neftin dünya bazarındakı qiyməti çox ciddi şəkildə
artmayacaq. Bu mənada ABŞ-İran münasibətlərindəki gərginliyin dünya
iqtisadiyyatının artım tempinə ciddi təsir edəcəyini düşünmürəm. Dünya
iqtisadiyyatı üçün hal-hazırda daha ciddi təhlükələr var. Böyük Britaniyanın
AB-dən ayrılmasının hansı nəticələr doğuracağı məlum deyil. Brexit-in AB və
Böyük Britaniya iqtisadiyyatına necə təsir edəcəyi haqda proqnoz vermək
çətindir. Həmçinin ABŞ-la Çin arasındakı ticarət müharibəsinin hansı məcrada
davam edəcəyi bilinmir. Bu iki fakt dünya iqtisadiyyatının artım tempinə siyasi
məsələlərlə müqayisədə daha ciddi təsir göstərir”.
İqtisadçı millət vəkili Tahir Mirkişili bildirdi ki, dünya iqtisadiyyatında artım tempi müasir dövrdə bir
sıra amillərlə müəyyən olunur: "Hal-hazırda gedən inteqrasiya prosesi, ticari
dinamikanın artması və ölkələr arasındakı ziddiyyətlərin hansı səviyyədə olması
artıma təsir edən əsas faktorlardandır. Proqnozlara əsasən, bu il qlobal tempin
aşağı düşəcəyi gözlənilirdi. Bu mənada dünya bankının bu il üçün iqtisadi artım
tempinin 2,5 faiz olacağına dair proqnozu konservativ yanaşmadır. ABŞ və İran
arasındakı ziddiyyətlər iqtisadi aktivliyin tempini aşağı sala bilər. Amma
ümumilikdə götürdükdə, bu göstərici hazırki situasiyada reallığı əks etdirir.
Hazırki iqtisadi potensial və ziddiyyətlərin inkişafı qeyd olunan göstəricinin
real olduğunu deməyə əsas verir. ABŞ-la Çin arasındakı ticarət müharibəsinin
yekunlaşacağı gözlənilir. İki ölkə arasında müqavilənin bağlanacağına dair
informasiyalar yayılıb. Hər iki ölkə öz milli maraqlarını müdafiə edir. Amma
hesab edirəm ki, hər iki ölkənin bir-birinə çox ciddi ehtiyacı var. Çünki iki
ölkə dünya iqtisadiyyatının aparıcı güclərini təmsil edir. Dünya
iqtisadiyyatının inkişafı üçün bu anlaşılmazlıq qısa müddətdə öz həllini
tapmalıdır. Düşünürəm ki, bunun həlli üçün axtarılan yollar öz nəticəsini
verəcək. ABŞ-la Çin arasındakı anlaşılmazlıq dünya iqtisadiyyatı üçün böyük
təhlükədir. Hal-hazırda Çində iqtisadi artım tempi aşağı düşməkdədir. ABŞ-da da
bənzər hallar müşahidə olunur. Bu fakt özlüyündə bir daha sübut edir ki, iki
dövlət anlaşılmazlığın aradan qalxması üçün əlindən gələni edəcək. Yayılan
informasiyalar da bunu təsdiq edir. Hal-hazırda siyasi və iqtisadi proseslər o
qədər sürətlə inkişaf edir ki, qısamüddətli dövr üçün proqnoz vermək çox
çətindir. ABŞ-la İran arasındakı siyasi gərginlik neftin qiymətini artırdı.
Verilən hər bir bəyanat və siyasi risklər qiymətləri artırır və azaldır. Bu onu
göstərir ki, iqtisadi artım tempinə siyasi amillər də ciddi təsir göstərir.
Siyasi amillər isə kifayət qədər dinamikdir və gözlənilmədən baş verir.
Ümumilikdə götürdükdə isə, neftin dünya bazarındakı hazırki qiyməti kifayət
qədər məqbul göstəricidir. Siyasi hadisələr qiymətləri qısa müddətli dövr üçün
dalğalandırsa da, ümumilikdə bu il qiymətlər 65 dollar ətrafında dəyişəcək”.
Şəbnəm Mehdizadə