Uşaq bağçası, yoxsa şiddət məkanı?
"Kids Studio” özəl bağçasında uşaqların
döyülmə hadisəsi ilə bağlı yayılan videolar sosial şəbəkə istifadəçiləri
tərəfindən təkcə şiddətlə qınanmadı, həmçinin məsələyə aidiyyatı orqanların münasibətini
üzə çıxardı. Təhsil Nazirliyinin rəsmiləri "özəl bağçanın lisenziyası yoxdur,
qeyri-qanuni fəaliyyət göstərir” - deyə açıqlama verdi. Yasamal rayon İH
başçısı hadisənin bağçaya baş çəkdikdən sonra onun fəaliyyətinə son qoyuldu. Millət
vəkillərindən "parlamentin plenar iclasında mövzu barədə müzakirə açacağam” - deyənlər
də oldu.
Hadisə uşaqların təlim-tərbiyəsi ilə
məşğul olan müəssisədə təkcə peşəkarlığın çatışmaması məsələsini deyil,
ümumilikdə bu sektorda uşaqlarla necə davranmağın lazımlılığını gündəmə
gətirir.Həmçinin olay uşaq bağçalarına əlaqədar qurumların nəzarətini bir
daha aktuallaşdırır. Bundan əvvəl də orta təhsil müəssisələrində, eləcə də uşaq
bağçalarında şagirdlərin müəllimlər tərəfindən fiziki zorakılığa məruz qalması
halları baş verib. Olaylar ictimailəşdikdən sonra əlaqədar qurumlar tərəfindən
reaksiya da verilib, problemə əncam çəkilməsinə də çalışılıb. Amma görünür, bu
tip problemləri köklü həll etmək hələ tam mümkün deyil. Son olay buna
misaldır...
Təbii ki, heç bir valideyn övladını
təhsil müəssisəsinə və ya uşaq bağçasına fiziki zorakılığa və ya təhqirə məruz
qalmağa göndərmir. Heç bir qanunda və ya kodeksdə də uşağı tərbiyə etməyin
metodu kimi ona işgəncə verilməsi göstərilmir. "Nizam-intizamından asılı
olmayaraq, uşaqla davranmağın qaydalarında onlara qarşı şiddət qadağandır” deyə
müvafiq sənədlərdə qeyd olunur.
"Uşaq bağçasında baş verən son olayla
bağlı yayımlanan videolarda müəllimin azyaşlı ilə elə davranmasının səbəbi
nədir: Kadrların peşəkarlığının çatışmaması? Nəzarətin zəifliyi?” - hazırda
sosial şəbəkələrdə valideynlər də, media işçiləri də bu suallara cavab
axtarırlar.
Professor
Şahlar Əsgərov "uşağı nə bağçada, nə də məktəbdə
vurmazlar” deyə narazılığını bildirir: "Cəmiyyətimizdə zorakılıq
yolverilməzdir. Bağçadakı uşaq da cəmiyyətin bir parçasıdır. Keçən il də orta
məktəbdə belə bir hadisə olmuşdu: müəllim bir uşağı cəzalandırmışdı. Uşağa
fiziki təzyiq göstərən müəllim pedaqoji təlim görməmiş adamdır. Uşağı onun
mənafeyi xətrinə cəzalandırmaq olar, amma heç bir halda müəllimin uşağa fiziki
təzyiq göstərməyə ixtiyarı yoxdur”.
Ölçü
götürülməlidir
Hüquqşünas
Ceyhun Cəfərli də bağçada və ya məktəbdə uşaqlarla belə davranmağın əleyhinədir. Xüsusilə
məktəbəqədər yaşda olan uşaqlarla: "Bu, qanunvericiliyin tələbinə də, təhsil
metodikasına da ziddir. Hesab edirəm ki, bu metoda əl atan tərbiyəçi
cəzalanmalıdır. Əgər bu zaman uşaqlar xəsarət alıblarsa, hər hansı formada bunu
da hüquq-mühafizə orqanları araşdırmalı, müvafiq tibbi ekspertiza
keçirilməlidir. Xəsarətin dərəcəsi müəyyən olunmalı və uşağa dəyən zərərə uyğun
olaraq addımlar atılmalıdır. Zorakılığı tərbiyə metodu kimi bizim
qanunvericilik qəbul etmir. İstər məktəbli yaşda, istər məktəbəqədər yaşda olan
uşaqla bu cür davranış yolverilməzdir”.
Hüquqşünas hesab edir ki, uşaq
bağçalarına, təlim-tərbiyə müəssisələrinə işçiləri işə götürən zaman xüsusi
diqqət yetirilməlidir. Belə ki, işə götürülən şəxslərin təhsili, onların
psixologiyası, davranışları yoxlanılmalıdır: "İşə götürülənlər xüsusi
qabiliyyət imtahanı verməlidirlər. Onların davranışlarına önəm vermək,
biliklərinə, peşə vərdişlərinə, təcrübələrinə diqqət yetirmək lazımdır.
Təsadüfi adamların tərbiyəçi və yaxud müəllimə kimi uşaq bağçalarına,
məktəblərə, təhsil müəssisələrinə işə götürülməsi, əlbəttə, belə neqativ
halların yaranmasına səbəb olur. Onlar uşaqla, xüsusilə də azyaşlı uşaqlarla
davranış, tərbiyə etmə qaydalarını bilmirlər. Çünki bu qaydaları mənimsəməyiblər. Əgər bir
tərbiyəçinin bu sahədə təhsili, bilik və vərdişləri, təcrübəsi yoxdursa, o,
uşağı necə tərbiyə edə bilər?” Hüquqşünas qeyd edir ki, azyaşlı uşaqların
davranışları daha böyük yaşlı uşaqların davranışından fərqləndiyindən onlarla
xüsusi pedaqoji üsulla davranmaq lazımdır: "Uşaqların psixologiyasını bilmək,
onlarla uşaq psixologiyasına uyğun davranmaq lazımdır. Uşağa qarşı şiddətə əl
atmaq yolverilməzdir. Baş verən bu cür hadisələr peşə hazırlığı olmayan
şəxslərin işə götürülməsinin nəticəsidir. Əlbəttə ki, həmin tərbiyə
müəssisələri, onların rəhbərləri bu istiqamətdə məsuliyyət daşıyırlar”.
Psixoloji
travma
Psixoloq
Elnur Rüstəmov hesab edir ki, hər bir uşağa
münasibətdə psixoloji məqamlar nəzərə alınmalıdır. Mütəmadi olaraq da psixoloji
qiymətləndirilmə aparılmalıdır: "Kadr seçimində
yaxşı kadr vacib məqamdır. Xüsusən uşaq bağçalarında. Mütəxəssis
seçimlərində bu məqamlar diqqətə alınmalıdır. Əgər uşaq çətin tərbiyə
olunandırsa, hiperaktivdirsə, onun hər hansı bir narahatlığı varsa, uşaq
bağçaya götürülərkən bu məqamlar yoxlanılmalı və bu barədə ailəyə də məlumat
verilməlidir. Uşağa kimin təhkim olunacağı da vacib məqamdır”.
Psixoloq deyir ki, bizdə uşağı bağçaya
apararkən valideynlər əsasən qiymətə, yeməyin keyfiyyətinə və çeşidinə önəm
verilər: "Bu yanaşmadan uzaqlaşmaq lazımdır. Sadəcə, bağçanın potensialına
baxmaq lazımdır. Günlük hansı işləri görürlər, nə formada dərs keçirlər və s.
məsələlərlə maraqlanmaq lazımdır”. E.Rüstəmov qeyd edir ki, ölkəmizdə yaxşı
dövlət bağçaları var və bir hadisəyə görə hamısını gözdən salmaq olmaz: "Özəl
bağçalar digər bağçalardan daha məsuliyyətli olmalı, kadr potensialına xüsusi
diqqət ayırmalıdırlar. İşçiləri işə qəbul edərkən onların psixoloji durumları,
bacarıqları mütləq şəkildə nəzərə alınmalıdır. Təsadüfi adamları işə qəbul
etmək olmaz”. Psixoloq baş verən olayın digər valideynlərə də təsirsiz
ötüşməyəcəyi fikrindədir: "Nəzərə alın ki, baş verən hadisədən nə qədər
valideyn psixoloji sarsıntı keçirib. Valideynlər var ki, uşağını bağçaya aparıb-aparmamağı
götür-qoy edir. Bir hadisənin fonunda nə qədər valideyn psixoloji travma aldı.
Bu kimi hallar gələcəkdə təkrar olunmasın deyə, mütləq şəkildə nəzarət
olunmalıdır”.
E.Rüstəmov hesab edir ki, bağçalar
rayon icra hakimiyyətlərinin nəzdindən çıxarılıb Təhsil Nazirliyinə verilsə, bu
sahədə daha yaxşı nəzarət yarana bilər: "Çünki pedaqoji kadrların
hazırlanmasına cavabdeh olan Təhsil Nazirliyidir. Bu sahədə Təhsil Nazirliyinin
nəzarət mexanizmi daha genişdir. Çox yaxşı olardı ki, bu əməkdaşlıq olsun və
ora nəzarət edilsin. Əksər özəl bağçalarda onlayn izləmə prosesi var. Bunu
tərbiyəçi də, müdir də, valideyn də bilir. Onlayn izləmə prosesi zamanı
valideyn harada olmasından asılı olmayaraq, uşağına nəzarət edə bilir. Kadr da
insandır, bəlkə evində problem yaşayır və yaxud nəsə bir narahatlığı var. Ancaq
o gəlib aqressiyasını uşaöın üstünə tökə bilməz. Bu baxımdan, bu məsələyə heç
cür haqq qazandırmaq olmaz. Son dərəcə diqqətli olmaq lazımdır. Düzdür,
problemli uşaqlar da var. Ancaq bağçada bu hadisənin baş verməsi xoşagəlməz haldır”.
Baş verən olayla bağlı "belə tərbiyəçilərə bağçada
yer verilməməlidir. İnsanlar övladlarını onlara əmanət edir və buna görə pul
ödəyirsə, həmin şəxslər körpələrə qarşı zorakı davranmamalıdırlar. Bu, ciddi
qanun pozuntusudur” kimi fikirlər hadisənin baş verdiyi özəl bağçanın
bağlanması ilə nəticələndi. Ancaq bu sonluq məktəbəqədər müəssisələrdə
peşəkarlığın artacağından xəbər vermir...
Uşaq bağçalarını şiddət məkanlarına deyil, tərbiyə
müəssisələrinə çevirmək üçün bu sahədə islahatların aparılmasına ehtiyac var.
Ekspertlər müəllim və tərbiyəçilərə psixoloji seminarlar keçməyin lazımlılığını
da bildirirlər. Bundan əlavə, bu tip müəssisələrdə xüsusi yoxlamalara,
nizam-intizama və ümumiyyətlə bu sahədə qaydalar yaratmağa ehtiyacın olduğunu
da. Yəni, nə məsuliyyət "bağçanın lisenziyası yoxdur” deyib yaxanı kənara
çəkməklə bitir, nə də problem həll olunur.
Təranə Məhərrəmova