Rejissorların “öz” aktyorları
Son bir neçə ildə seriallarımızın, kinolarımızın dirçəlməsi
prosesinə sevinirik. Bir çoxları yerli seriallara baxmadıqlarını desələr də, ortalığa
belə bir sual çıxır: "Bəs, seriallara baxmırsınızsa, bu serialların reytinqini
hansı tamaşaçı verir?” Seriallar çəkilir, baxılır, hətta yeri gələndə sevilir
də. Ancaq seriallarda, filmlərdə rejissorlar hər dəfə eyni aktyor heyətindən
istifadə edir, hər dəfə eyni aktyor
komandası ilə çalışmağa üstünlük verirlər.
Misal üçün, filan rejissor bu dəfə Məhəmmədi baş
rola çəkirsə, ikinci serialında Məhəmməddən yenə istifadə edir, onu ikinci
planda təqdim edir. Qəribəsi də orasındadır ki, hansı telekanalı açırıqsa, eyni
aktyorları, eyni simaları görürük. Sanki məmləkətdə aktyor qıtlığı yaşanır. Biz
də məsələni araşdırmaq üçün kino, serial cameəsinin nümayəndələrinə müraciət
etdik.
"Dünya kino praktikasında belə hallarla az rastlaşmamışıq”
Ssenarist Valeh
Əhmədov deyir ki, aktyorlar daha çox üzdə olduğu üçün onların
simaları daha çox yadda qalır. Belə olduğu halda, kənardan elə bir təəssürat
yaranır ki, sanki eyni aktyorlar bütün seriallarda iştirak edirlər: "Məsələ
göründüyü kimi deyil. Bizim iş sistemimiz fərqlidir. Yeni bir layihəyə
başlayırıqsa, orada aktyor heyətində 60-70 faiz dəyişikliklər edirik. Hər dəfə yeni
serial çəkilişlərinə başlayanda, bacardığımız qədər obrazlara uyğun yeni
simalara müraciət edirik. Ssenaridə olan xarakterlərə uyğun aktyor və aktrisalar
axtarmağa çalışırıq. Çəkiliş öncəsi ssenaridəki obrazları müzakirə edir, onları
canlandıra biləcək aktyorlar üzərində müzakirələr aparırıq. O ki qaldı
rejissorların daima eyni aktyor heyəti ilə işləməsi məsələsinə, dünya kino praktikasında
belə hallarla az rastlaşmamışıq. Dəfələrlə dünyanın məşhur rejissorlarının eyni
aktyorlarla işlədiyini görmüşük. Ortaya qoyduğumuz işlərə hər dəfə yeni
xarakterlər, yeni simalar gətirməyə çalışmışıq. Bu istəyimizə nail də olmuşuq. Hətta
sıfırdan başlayan, tələbə olan, heç bir təcrübəsi olmayan gəncləri yetişdirib,
serialda əsas obraz olaraq istifadə etmişik. Bəzən olur ki, rejissorla
məsləhətləşir, istisna hallarda bacarıqlı bir aktyorun istedadına uyğun ssenari
yazırıq”.
"Ssenarini aktyorun bacarığına uyğun şəkildə yazırıq”
Rejissor Ramin
Hacıyev hesab edir ki, rejissorun birinci qanunu etibar
etdiyi texniki heyətlə işləməkdir: "Davamlı olaraq eyni texniki heyətlə
çalışıram. Aktyor məsələsinə gəlincə isə, rejissor özünün kəşf etdiyi aktyorla
işləməyi daha çox sevir. Əvvəllər Elməddin Cəfərov və onun komandası ilə işləyirdim.
Xəzər TV-yə keçdikdən sonra yeni seriallar çəkməyə başladım və siz bu
seriallarda tamam başqa simalarla qarşılaşdınız. Düzdür, bir rejissor olaraq
mənim də işini bəyəndiyim bəzi aktyorlar var ki, onlarla davamlı olaraq işləmək
istəyirəm. Misal üçün, Ramiz Novruz istedadlı aktyor olmaqla bərabər, eyni
zamanda çox maraqlı insandır, onunla işləmək çox rahatdır. Hazırda rejissoru
olduğum "Xalxın evi” serialında çəkilən bütün aktyorlarla digər layihələrdə də
birliklə çalışmaq istərdim. Yeni layihələrə başlayarkən maraqlı sima axtarırıq
və obraza görə uyğun tipajlar tapırıq. Ümumiyyətlə, mənə görə, pis aktyor
olmur, pis rejissor olur. Rejissor aktyoru düzgün şəkildə istifadə etməyi bacarmalıdır.
Bizdə komediya serialı olduğuna görə tipaj olaraq onu bacaran aktyorları
seçməliyik. Seçdiyimiz aktyor obrazı canlandırarkən istədiyimiz nəticəni
vermirsə, artıq həmin aktyorun bacardığı şəkildə ssenari yazırıq. Ssenarini aktyorun
potensialına uyğun yazmağa çalışırıq ki, tamaşaçıya təqdim etdiyimiz məhsul qəbul
olunsun. Əks təqdirdə, biz heç nəyə nail olmarıq”.
"Yoxlamadan aktyoru filmə çəkmirəm”
Rejissor Rövşən
İsax mətbuata açıqlamasında qeyd edib ki, çəkdiyi ekran işlərində köhnə
adamlardan istifadə eləməmək kimi bir məqsədi yoxdur: "Yeni aktyor heyəti
deyəndə, söhbət siması indiyə qədər efirdə görünməyənlərdən getmir. Sadəcə, elə
rollar, obrazlar var ki, aktyorun yaşı, görünüşü, potensialına uyğun
gəlməlidir. O, tamaşaçının tanıdığı aktyor da ola bilər, tanımadığı yeni sima
da. Mən bilmirəm, başqaları necə işləyir. Mən məşq etdirmədən aktyoru filmə
çəkmirəm. Mütləq sınaq çəkilişləri edirəm. Hansı aktyor o rolun öhdəsindən
gəlirsə, onunla işləməyə qərar veririk”.
"Hər bir rejissor istəyir ki, peşəkar aktyorla işləsin”
Aktyor, rejissor Kamal Yaşar rejissorun müəyyən bir iş qrafiki olduğunu və hansı aktyorla işləmək
ona rahatdırsa, onunla da işbirliyi qurduğunu deyir: "MartinSkorsezeninLeonardo
DiKaprio ilə görüşü aktyorun həyatını dəyişib. Belə ki, rejissor Di
Kaprionu kinoya gətirib və onunla bir neçə iş birlikləri olub. Eləcə də Azərbaycanda
Rasim Ocaqov Fəxrəddin Manafov işbirliyini buna nümunə gətirə bilərik. Bu,
normal haldır. Rejissor ilk dəfə yeni bir simanın üzərində işləyirsə, o aktyor
rejissorun hər zaman diqqətini çəkir. Demək, rejissor o aktyorda nəsə tapıb ki,
ondan ayrılmaq istəmir. Bu məsələdə rejissor-aktyor anlaşması ön plana keçir.
Müəyyən müddətdən sonra onların arasında bir bağ yaranır. Niyə də başqa bir layihədə
onlar bu əlaqədən, qurulan bağdan istifadə etməsinlər?
Getdikcə bu əlaqə daha da möhkəmlənir. Bu məsələdə əsas odur ki, rejissor
hansısa aktyorun arxasında gizlənməsin”.
K.Yaşar rejissorun
yeni sima ilə gündəmə gəlmək kimi bir öhdəliyi olmadığını qeyd etdi: "Onsuz da
rejissor istəsə də, istəməsə də kino aləmində yeni simalar bazara gəlir və
onları da bura gətirən məhz rejissorların özləridir. Yeni simaların gəlməyi
üçün aktyor özünü prodüserə, rejissora təqdim etməyi bacarmalıdır. Rejissor
obraza uyğun aktyor tapmaq üçün teatrda, sosial aləmdə, cəmiyyət içərisində
yeni simalar arayır. Ancaq bu gün gənc aktyorların 95 faizində təqdim etmə
göstəriciləri yoxdur. Gənclərin simalarının tanınmamağının əsas səbəbi özlərini
təqdim edə bilməmələridir. Yeni simaların meydana çıxmamağının bir səbəbi də
gənc aktyorların tənbəlliyindən irəli gəlir. Bu məsələ də var ki, rejissor bir
aktyorla işləyir və onlar bir-birilərini daha yaxşı anlaya bilirlər. Bu anlayış
kino, serial aləmində çox vacibdir. Baxmayaraq ki serial bir az əmtəə, satış məsələsidir,
burada da aktyor göstəriciləri çox mühümdür. İstənilən rejissor çalışır ki, həm
kinoda, həm serialda elə aktyorlarla işləsin ki, ona əziyyət verməsin, bir
işarəsindən nə demək istədiyini başa düşsünlər. Hər bir rejissor istəyir ki,
peşəkar aktyorla işləsin. Bu, rejissorun haqqıdır. Bəzən də rejissorlar işini
daha sürətli yola vermək üçün daha yaxşı anlaşdığı aktyorlara müraciət edirlər”.
"Tamaşaçı hər kanalda eyni aktyorları görəndə, bezir”
Aktrisa Natavan Gümetserial və film aləmində belə hallarla tez-tez rastlaşdığını deyir və bunu peşəkar
yanaşma hesab etmir: "Əslində mən bu prosesi o qədər də dəstəkləmirəm. Rejissor
bir aktyorla ən çox 3 layihədə işləyə bilər. Ondan sonra həmin aktyora fasilə
verməli, təzə aktyorlarla işləməlidir. Ola bilər ki, filmdə bir aktyorla bir
neçə dəfə çalışsın. Ancaq serialda bunun tərəfdarı deyiləm. Təəssüf ki, rejissorlarımız
daha asan varianta qaçırlar və hər dəfə eyni aktyorlarla çalışırlar. Hesab
edirlər ki, bu aktyorun xasiyyətinə bələddir, iş rejimini bilir və onunla
işləmək rejissor üçün səmərəlidir. Başqa aktyorları tanımaq, onların iş rejimi
ilə tanış olmaq istəmirlər. Düzdür, elə aktrisalarımız da var ki, illərlə eyni
rejissorlarla işləyirlər, ancaq yaradıcılıqlarına nəzər yetirəndə, fərqli
obrazlar canlandırdığını görürük. Amma bu çox nadir hallarda olur. Serial
sahəsində çox az - 4-5 rejissor var və təəssüf ki, onlar eyni simalarla
işləməyə üstünlük verirlər”.
Aktrisa deyir ki, serial aləminə yeni simaların
gətirilməsi mütləqdir: "Tamaşaçı hər kanalda eyni aktyorları görəndə, nəinki
aktyorun özündən, seriallardan da bezir. Tamaşaçını bezdirməmək və hər dəfə ona
yeni nələrsə təqdim etmək üçün fərqlilik etmək mütləqdir”.
"Bu məsələdə rejissorun dost-tanışı, qohumları yada düşür”
Aktrisa Vüsalə
Ağayeva da hesab edir ki, rejissorlar daha çox eyni
aktyor, eyni komanda ilə işləməyə üstünlük verirlər: "Çünki onlara belə sərf
edir. Rejissorlar ona görə eyni aktyorlarla çalışırlar ki, işin maddi tərəfi sərfəlidir.
Hər hansı kənar bir aktrisanı yeni layihə üçün dəvət edib, söhbətləşən zaman
aktrisa rejissordan yüksək məbləğ tələb etdikdə, rejissor məcbur olub, əvvəl
işlədiyi aktyorlara üz tutur. Bu məsələdə ya rejissorun tanışı, ya hər hansı
qohumluq əlaqəsi olur, ya da yaxın dost əlaqələri işə düşür. Bir çox
seriallarımızda aktrisaları gözəyarı seçirlər. Aktrisanın obraza uyğun olub-olmadığını
da yoxlamırlar. Aktrisa qiyməti danışdısa, səhəri gün çəkiliş meydançasına
gəlir. "Ya Allah, durun çəkək” deyib serialı çəkməyə başlayırlar. Aktyorun imici,
obrazı üzərində işləmək rejissordan əlavə vaxt və enerji tələb edir. Kimə hansı
variant sərf edirsə, elə də işləyir. Bəzən olur ki, aktyoru ssenarist də təklif
edir. Nəticədə rejissorun və ya prodüserin seçdiyi aktyorlar çəkilir”.
Xəyalə Rəis