Görünməyən qəhrəmanlar - Fotolar
Koronavirusla
mübarizədə ön cəbhədə yer alan səhiyyə işçilərimiz əsl fədakarlıq nümayiş
etdirir, vətəndaşlarımızın sağlamlığının keşiyini çəkirlər
Ötən ilin son günündə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı
(ÜST) Çin Ölkə Ofisi Çinin Hubei əyalətinin Vuhan şəhərində etiologiyası naməlum
olan pnevmoniya ilə xəstələnmə halları haqqında məlumat verib. Cari il yanvarın
7-də bu fakt daha əvvəllər insanlarda rast gəlinməmiş yeni bir koronavirus
(2019 Novel Coronavirus COVID-19) olaraq təsdiqlənib. ÜST-ünbaş katibi
Tedros Adanom Gebreisus Cenevrədə mart ayında keçirdiyi brifinqdə yeni növ
koronavirusu pandemiya elan edib. ÜST-ün mayın 3-də açıqladığı məlumata görə,
dünyada koronavirusa yoluxma hallarının sayı 3,3 milyonu ötüb,238 mindən
çox insan virusun qurbanı olub. Dünyada COVID-19-a yoluxma hallarının əksəriyyəti
Avropada qeydə alınıb. Köhnə qitədə1 518 895nəfər virusa yoluxub,
142,6 mindən çox insan ölüb. Dünyanın əksər ölkələrində olduğu kimi, Azərbaycanda
da koronavirusa qarşı mübarizə aparmaq, onun fəsadlarını minimuma endirmək
istiqamətində mühüm addımlar atılıb, bütünlüklə səhiyyə sistemi səfərbər
olunub. Beynəlxalq təcrübəyə uyğun olaraq koronavirus infeksiyalarının
laborator diaqnostikası üçün ölkədə xüsusi dövlət tibb müəssisələri müəyyənləşdirilib.
Xüsusi ayrılmış tibb müəssisələrindəki laboratoriyalar ÜST-ünmüəyyən
etdiyi bütün biotəhlükəsizlik və digər keyfiyyət standartlarına tam uyğun
qurulub, analizlərin yüksək ixtisaslı kadrlar tərəfindən icra olunmasına
başlanılıb. Test nəticələrinin düzgünlüyünə xüsusi proqramlarla nəzarət edilir.
Bakıda və
regionlarda ən müasir xəstəxanalar
Bundan başqa, koronavirusun yayıldığı ölkələrdən Azərbaycana
gələn vətəndaşlarımız ilkin müayinədən keçirilir. İlkin müayinə nəticəsində xəstəliyin
əlamətləri aşkar edilərsə, həmin şəxslər həkim nəzarəti altında karantinə yerləşdirilirlər.
Bu yanaşma ölkə daxilində olan bütün vətəndaşlara da şamil edilir. Belə ki,
respirator xəstəlik əlamətləri olan, yəni özündə qızdırma, halsızlıq, öskürək,
ürəkbulanma, nəfəs darlığı hiss edən vətəndaşların dərhal103(Bakı
daxili) və ya113(Bakıdan kənar) Təcili tibbi yardım nömrələrinə zəng
edə bilməsi təşkil olunub. Müayinələr nəticəsində koronavirusa yoluxduğu şübhə
doğuran vətəndaşlar dərhal nəzarətə götürülür, müalicəyə cəlb olunur, müvafiq xəstəxanalarda
yerləşdirilir. Paytaxt Bakıda və regionlarda ən müasir xəstəxanalar bu məqsədlə
ayrılıb, həmin səhiyyə müəssisələri bütün ləvazimatlarla təmin olunub. Azərbaycan
Nazirlər Kabinetinin yanında Operativ Qərargahın 3 may 2020-ci il tarixinə olan
məlumatına əsasən, hazırkı dövrədək ölkəmizdə 1932 nəfərin koronavirus
infeksiyasına yoluxması faktı müəyyən edilib. Onlardan 1441 nəfər müalicə
olunaraq sağalıb,25nəfər vəfat edib,466nəfərin xüsusi
rejimli xəstəxanalarda müalicəsi davam etdirilir. Həmin şəxslərdən 19 nəfərin vəziyyəti
ağır,26nəfərin vəziyyəti orta ağır qiymətləndirilir, digərlərinin səhhəti
stabildir.
Ailələrinin,
doğmalarının üzünə həsrət qalanlar
Onu da vurğulayaq ki, koronavirus infeksiyasının
yeni növünün ən geniş yayılmış klinikəlaməti pnevmoniyadır və xəstəliyin
ağır formasından əziyyət çəkən pasiyentlərin əksəriyyətində kəskin respirator
distress sindrom qeydə alınır. Yeni növ koronavirusun hazırda təsdiqlənmiş
xüsusi virus əleyhinə müalicəsi olmadığı üçün bu xəstəliyə yoluxan insanlar
simptomları yüngülləşdirmək üçün dəstəkləyici müalicə ala bilirlər. Ağır
hallarda müalicəyə həyati vacib orqanların funksiyalarının dəstəklənməsi tədbirləri
daxil edilir. Təbii olaraq bütün bu tədbirlər, yəni insanların müalicəsi həkimlər
tərəfindən həyata keçirilir. Yeni növ koronavirusun pandemiya elan olunduğu
vaxtdan indiyə qədər Azərbaycanın səhiyyə işçiləri əsil fədakarlıq nümayiş
etdirir, yeni növ koronavirusa yoluxan vətəndaşlarımızın tam sağalıb ayağa
durması üçün əllərindən gələni əsirgəmirlər. ÜST-ün tələblərinə əsasən,
koronavirus infeksiyasının aşkarlanması üçün karantin 14-29 gün müddətinə müəyyən
edilib. Öz peşə borcunu ləyaqətlə yerinə yetirən tibb işçilərimiz bu müddət ərzində
hər bir xəstəni daim nəzarətdə saxlayır, özləri də karantin rejiminin
qaydalarına riayət edərək, həftələrlə
ailələrinin, doğmalarının üzünə həsrət qalırlar.
Klinikaya gətirilən
xəstələr arasında ölən olmayıb
Bu yazımızda həmin fədakar həkimlərdən, görünməyən
qəhrəmanlardan bir neçəsini sizlərlə tanış edəcəyik. Azərbaycan Tibb Universitetinin (ATU) I Cərrahi Xəstəliklər
Kafedrasının baş laborantı, tibb üzrə fəlsəfə doktoru Teyyub Əliyev aprel
ayının 1-dən koronavirusla mübarizə tədbirlərinə cəlb edilib, 15 gün müddətində
gecəli-gündüzlü xəstələrin müalicəsi ilə məşğul olub. Bu müddətdə o da ailəsindən
təcrid olunub: "Tədris Cərrahiyyə Klinikası bizim kafedranın bazası olduğu üçün
ora gətirilən xəstələrə tibii xidmət göstərir, onları təcili yerləşdirirdik.
Yüksək təchizatımız var idi. Xəstələrə ən yüksək səviyyədə tibbi xidmət göstərilirdi.
15 gün ərzində klinikaya gətirilən xəstələrin hamısını müalicə edib ümumi ağır
vəziyyətdən çıxardıq. Bunun nəticəsində də Tədris Cərrahiyyə Klinikasına gətirilən
koronavirus xəstələri arasında ölən olmadı. Hamısını sağaltmağı bacardıq. 140
çarpayılıq xəstəxanamızda müalicə alan koronavirus xəstələrinin sağlamlığının bərpasında,
onların həyatda qalmasında bütün tibb personalının əməyini xüsusi qeyd etmək
istərdim. Klinikamızda müalicə alıb sağalan, evə yola salınan xəstələrin yerinə
yenisi yerləşdirilir və bu proses davamlı hal alırdı. Demək olar ki,
klinikamıza gətirilən xəstələrin 80 faizdən çoxu ağır vəziyyətdə olurdu.
Onlarda kəskin tənəffüs çatışmazlığı, yüksək hərarət, hətta bəzilərində yanaşı
gedən xəstəliklər, o cümlədən hipertoniya, şəkərli diabet olurdu. Onlara
vaxtlı-vaxtında tibbi xidmət göstərir, həyatda qalmalarını təmin edir,
sağaldırdıq. Şadam ki, şərəfli həkim peşəsi ilə ölkəmə xidmət edir, vətəndaşların
sağlamlığının qayğısına qalıram”.
Səhiyyənin əsgərləri
ATU-nun Ağciyər
Xəstəliklər Kafedrasının assistenti, ftiziator Şəfa Vəliyeva da koronavirusla mübarizəyə cəlb olunan səhiyyə
işçilərindəndir. Onun sözlərinə görə, pandemiya elan olunduqdan bir müddət
sonra ATU-nun həkim kollektivinin əksər üzvləri öz təşəbbüsü ilə koronavirusun
fəsadlarının minimuma endirilməsi, bu virusa yoluxduğu şübhə doğuran vətəndaşların
müayinə və müalicəsi prosesinə cəlb ediliblər. Ş.Vəliyeva inkişaf etmiş Avropa
dövlətləri ilə müqayisədə Azərbaycanda qabaqlayıcı tədbirlərin zamanında tətbiq
edildiyini, bunun sayəsində də ölkəmizdə bu xəstəliyə yoluxanların azlıq təşkil
etdiyini vurğulayıb: "Bizim əməkdaşlar bilavasitə tibb müəssisələrində xəstələrin
müalicəsinə cəlb edildilər. Mənim payıma düşən isə reionlarda koronavirusla
mübarizə üçün təşkil edilmiş xəstəxanalarda tibb personalına təlimlər keçmək
oldu. Bu təlimlər həm nəzəri, həm də praktiki olurdu. İmişli, Masallı,
Goranboy, Şəmkir və Gəncədə belə təlimlər keçirdik. Hər rayonda iki gün olmaq şərtilə
günün birinci yarısında nəzəri təlimlər keçirdik. Bu təlimlərə qonşu rayon və şəhərlərin
tibb personalı da cəlb olunurdu. Günün ikinci yarısında isə xəstəxanalarda
koronavirusdan müalicə alan xəstələrə tibbi xidmət göstərməklə paralel olaraq
praktiki təlimlər keçirdik. Aparılan müalicələrin protokola uyğun
olub-olmamasını təyin edir, hansı qrup xəstələrin olmasını aydınlaşdırır və
sair bu kimi fəaliyyətlə məşğul olurduq. Eyni zamanda tibb personalının xüsusi
geyimlərlə, qoruma vasitələrilə təmin olunub-olunmamasına, onlardan düzgün
istifadə edilməsinə nəzarət edirdik. 10 gün ərzində təlimlərdə oldum, Bakıya
qayıdandan sonra müayinədən keçdim, testimin cavabı mənfi çıxandan sonra 14 gün
özünütəcrid vəziyyəində, 24 saat maskada qaldım. Ailəmdə bütün şəxsi gigiyena əşyalarım,
hətta qab-qacağım da ayrı idi. Bütün çətinliklərə və məhrumiyyətlərə
baxmayaraq, şadam ki, həkim peşəsinin sahibiyəm. Öz ixtisasımı və peşəmi sevirəm,
vəzifə borcumu yerinə yetirirəm. Səhiyyənin əsgəri olaraq koronavirusla mübarizədə
də ön cəbhədə yer alıb bəşəriyyətə, insanlara, Vətənimə, xalqıma xidmət edirəm”.
Koronavirus bəlasına
qalib gələcəyik
Elmi-Tədqiqat
Ağciyər Xəstəlikləri İnstitutunun həkim radioloqu Müşfiq Bayramov bildirir ki, pandemiya elan olunduğu vaxtdan qısa
müddət sonra çalışdığı xəstəxananın Xüsusi Təhlükəli İnfeksiya Şöbəsi tam
hazırlıq vəziyyətinə gətirilib və Azərbaycanda koronavirusa yoluxduğu şübhə
doğuran bəzi xəstələr məhz bu şöbədə yerləşdirilib. Həkimin sözlərinə görə, elə
həmin vaxtdan etibarən o, COVİD-19 daşıyıcılarını və ikitərəfli pnevmaniya olan
COVİD mənfi göstəricisi olan xəstələrin rentgendən keçirilməsi, rentgenlərinə
baxılması prosesinə cəlb edilib: "Mən pulmonologiya bölməsi üzrə korpusda
radioloq işləyirəm və əsasən rentgenlə məşğul oluram. Bizim institut da
karantinə bağlıdır. Bu səhiyyə müəssisəsi COVİD-19 daşıyıcılarını və ikitərəfli
pnevmaniya olan COVİD mənfi göstəricisi olan xəstələri qəbul edir. Onların hər
birinin rentgeninə mən baxıram. Əvvəllər dünyada yayılan quş və donuz qripi
kimi virusların zamanında da bu xəstəlik şübhəsi ilə bizim xəstəxanaya gətirilən
vətəndaşların rentgeninə mən baxmışam. İşlədiyim yerə, ixtisasıma və peşəmə
uyğun olaraq belə xəstələrin, o cümlədən koronavirusa yoluxma şübhəsi olan vətəndaşları
rentgen aparatından keçirir, onların rentgeninə baxır, vəzifə borcumu yerinə
yetirirəm. Hansısa xəstənin sağalıb ayağa durmasında azacıq da olsa əməyim
olursa, bundan zövq alır, peşəmlə qürur duyuram. İnanıram ki, həkimlərimizin fədakarlığı
sayəsində koronavirus bəlasına da qalib gələcəyik”.
İnsanların
sağalmasına, həyatda qalmasına çalışanlar
ATU-nun Tədris
Terapevtik Klinikasının tibb bacısı Leyla Abbasova mart ayının 21-dən etibarən koronavirusla mübarizə
tədbirlərinə cəlb edilib. O, tam 45 gün ailəsindən təcrid olaraq, həkim
kollektivi ilə birlikdə böyük əmək sərf edib, xəstələrin sağalmasına, həyatda
qalmasına çalışıb: "Mart ayının 21-dən etibarən bizim klinikaya koronavirusa
yoluxduğu şübhə doğuran xəstələri gətirməyə başlayıblar. Həmin tarixdən etibarən
də növbəli şəkildə bu xəstəliklə mübarizəyə, yəni koronavirusa yoluxan xəstələrin
müalicəsinə cəlb olunduq. Qaydalara uyğun olaraq karantin rejiminə biz də riayət
etdik, ailələrimizdən təcrid olunduq. Əvvəl klinikada, sonra oteldə yerləşdirildik.
Səhər saat 08:00-dan 16:00-a qədər birinci, 16:00-dan 00:00-a qədər ikinci,
00:00-dan 08:00-a qədər üçüncü növbədə ardıcıllıqla peşə fəaliyyətimizi yerinə
yetirirdik. Hər gün növbəyə yarım saat öncədən gəlir, müayinədən keçir, xüsusi
geyimləri geyinir, əlcəklərimizi, maskamızı, eynəyimizi taxır, 8 saat ərzində
daim palatalara daxil olur, xəstələrlə ünsiyyətə girir, onlara lazımi xidməti
göstərirdik. Növbəmiz başa çatdıqdan sonra xüsusi geyimləri təhvil verir,
dezinfeksiya olunur və klinikanı tərk edərək yerləşdiyimiz məkana qayıdırdıq. Hər
gün eyni qaydada öz peşə borcumuzu yerinə yetirirdik. Ailəmizdən təcrid
olunduğumuz üçün bu müddət ərzində onlarla yalnız onlayn əlaqə yaradır,
videogörüntü vasitəsilə bir-birimizdən, o cümlədən azyaşlı övladlarımızdan xəbər
tuturduq. Bir ay ərzində bu qaydada işlədim. Bunun ardınca analizlər verərək 14
gün ərzində karantində qaldım. Analizlərin cavabı neqativ çıxdı və 45 gündən
sonra ailəmin üzünü görə bildim. Sevinirəm ki, çətin günündə öz peşəmlə, əməli
fəaliyyətimlə ölkəmin, vətəndaşlarımın yanında ola bildim, ağır xəstəliyə düçar
olan insanlara qulluq etməklə onların sağalmasına, həyatda qalmasına çalışdım”.
Həkimlər ən
yüksək qiymətə layiqdirlər
Sonda onu da qeyd edək ki, Azərbaycanda səhiyyə
işçilərinin bu fədakarlığı xalqımız tərəfindən, eyni zamanda ölkənin ali rəhbərliyi
tərəfindən yüksək qiymətləndirilir, həkimlərimizə həmrəylik və dəstək üçün müxtəlif
aksiyalar keçirilir. Prezident İlham Əliyevin martın 18-də imzaladığı "Yeni növ
koronavirus (COVİD-19) infeksiyası ilə mübarizə tədbirlərində iştirak edən tibb
işçilərinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi haqqında” Sərəncamla yeni növ
koronavirus infeksiyası ilə əlaqəli əmək şəraitinə görə dövlət tibb müəssisələrində
çalışan işçilərin əməkhaqlarına aylıq vəzifə (tarif) maaşının 3–5 mislinədək
miqdarda müddətli əlavə müəyyən edilib. Eyni zamanda Nazirlər Kabinetinə
tapşırılıb ki, yeni növ koronavirus (COVİD-19) infeksiyası ilə mübarizə tədbirlərinə
cəlb edilən özəl tibb müəssisələrində çalışan tibb işçilərinin və könüllülərin əməyinin
ödənilməsi şərtləri də müəyyən olunsun, sərəncamdan irəli gələn digər məsələləri
həll edilsin. Martın 28-də Bakıda "Yeni klinika” tibb müəssisəsinin açılışında
iştirak edən dövlət başçısı İlham Əliyev xəstəxananın kollektivi qarşısında
çıxış edərək, tibb işçilərinin öz vəzifə borcunu ləyaqətlə yerinə yetirmələrinə
diqqət çəkib. Bildirib ki, onlar Hippokrat andına sadiq qalaraq, xalqımıza xas
olan ən yüksək xüsusiyyətləri nümayiş etdirir, öz həyatlarını risk altına
ataraq xəstələrə xidmət göstərirlər. Prezident ilham Əliyev həkimlərin ən yüksək
qiymətə layiq olduğunu vurğulayıb.
Rufik
İSMAYILOV